GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Okul öncesi dönemde fark edilirler

Bakım gereksinimi

Kısa kas becerilerindeki yetersizlikler

Uyku bozuklukları

İzleyici gıda tekniği

%60

Problem davranışlara neden olabilir

Ülkemizde zihinsel yetersizliği olan bireylerin zekâ bölümü puanlarının belirlenmesinde kullanılan çeşitli testler bulunmaktadır. Bu
testlere göre, ortalama zekâ düzeyine sahip bireylerin
zekâ bölümü puanları 70 olarak kabul edilmekte olup
70 zekâ bölümü puanının altında bir zekâ bölümü
puanına sahip olmak, ortalama zekâ bölümü puanının altında olmak anlamına gelmektedir (

Uyumsal davranışlar kavramsal, sosyal
ve pratik beceriler olmak üzere üç genel alanda toplanmaktadır. Hareket etme pratik beceriler grubunda yer almaktadır.

Gelişim dönemi ile anlatılmak istenilen, zihinsel yetersizliğin çocukluk çağında ortaya çıkmış bir durum olmasıdır. Başka bir ifadeyle bireyin zihinsel işlevleri ile uyumsal davranışlarında görülen güçlüklerin
çocukluk çağı içerisinde ortaya çıkmış olması anlamına gelmektedir. Çocukluk çağı ya da gelişim dönemi
ise doğumdan 18 yaşa kadar olan dönemi kapsayan süreç olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla daha önce
zihinsel işlevler ile uyumsal davranışlarda sınırlılıklar yaşanmasına ilişkin olarak yer verilen ölçütler, eğer 18
yaşından daha sonraki bir dönemde ortaya çıkarsa, bu bireyler zihinsel yetersizliği olan bireyler olarak kabul edilmemektedirler.

İşlevsel akademik beceriler, bireylerin günlük yaşantısında kullanabileceği daha genel bir
ifadeyle işlerine yarayacak olan düzeyde öğretimi
yapılan akademik konular anlamına gelmektedir.
Örneğin, alışveriş yaparken market reyonlarının
isimlerini okumayı öğretme, yiyecek isimlerini
okumayı öğretme, iş başvurusu yapabilmek için
öz geçmiş yazmayı ya da iş başvurusu formu doldurmayı öğretme, işlevsel akademik becerilere örnek oluşturmaktadır. Matematik alanında ise para
kavramı öğretilirken bunu alış verişlerinde hesap
yapabilmesi amacıyla kullanabilmeyi öğretme,
zihinden dört işlem yapamasa da hesap makinası kullanarak hesaplama yapmayı öğretme diğer
örnekler arasında sayılabilmektedi

Kişisel bakım gereksinimleri, toplumdaki her birey için birincil, başka bir ifadeyle
öncelikli yaşam gereksinimlerindendir. Bu hizmetler aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır:
• Tuvalet ihtiyacı ve tuvalet sonrası temizliği
• Vücut temizliği (Banyo yapma, el-ayaktırnak bakımı, burun ve kulak temizliği,
istenmeyen tüylerin bakımı)
• Ağız ve diş bakımı
• Saç ve sakal bakımı
• Mensturasyon bakımı
• Giyinme/soyunma için gerekli hizmetler
• Beslenme hizmetleri (yemek yeme, yemek
hazırlama, içecek içme vb.)
• Genel temizlik (giysilerinin temizliği, odasının temizliği vb.)

Bakım hizmetlerinin özellikle ağır ve çok
ağır düzeydeki zihinsel yetersizliği olan bireylere
sunulacağı göz önünde bulundurulduğunda, bu
bireylerin bakımından sorumlu olan aile üyelerinin
stres düzeylerinin daha yüksek olduğu ve yaşam
kalitelerini olumsuz yönde etkilendiği bilinmektedir. Çünkü zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip
ailelerin farklı gereksinimleri olabilmektedir ve bu
gereksinimlerin karşılanması son derece önemlidir. Bu gereksinimleri:
1. Bilgi-eğitim gereksinimi
2. Duygusal destek gereksinimi
3. Bakım gereksinimi
4. Maddi gereksinim olarak dört ayrı kategoride sıralamak mümkündür

Psikososyal destek hizmetleri ise, aşağıdaki konularda destek hizmetlerin sunulmasını içermektedir.
• Ailenin, yetersizliği olan bireyi ve yetersizlik durumunu kabullenmesine, bilgilendirilmesine yönelik verilecek hizmetler,
• Bakıma muhtaç bireyin kendisinin, mevcut durumunu ve yerleştirildiği ortamı kabullenmesine,
bilgilenmesine ve gelişim alanlarında desteklenmesine yönelik verilecek hizmetler,
• Yetersizliği olan birey ve ailesinin sosyal hakları ve mevcut kaynakların kullanılmasına yönelik verilecek hizmetler,
• Yetersizliği olan bireyin bağımsız yaşama, sosyal hayata uyumuna ve katılımına yönelik sosyal, kültürel, sanatsal ve sportif etkinlikler ile düzenlenecek bu tür etkinliklere katılabilmesi için refakat hizmeti

Bazen de koruyucu aile tutumları, zihinsel yetersizliği olan bireylerin bazı becerileri öğrenmelerini
engellemektedir. Özellikle küçük yaşlarda başta anneler olmak üzere, bireylerin bakımlarından sorumlu kişiler tarafından sunulan bakım hizmetleri, aile
üyelerine çok zor gelmemekte, tam tersine anneler
çocuklarının bakımları ile ilgilenmekten memnun
olmaktadırlar. Ancak zihinsel yetersizliğin eşlik ettiği durumlarda anneler, çocuklarına karşı daha
fazla koruyucu bir tutum içinde olabilmektedirler.
Örneğin, çocuğunun ağlamasını ya da herhangi bir
konuda zorlanmasını istemedikleri için, tüm bakım
gereksinimlerini karşılayan aile üyeleri olabilmektedir. Çocuğu büyüdüğü ve aslında yapabileceği
hâlde, kıyafetlerinin annesi tarafından giydirilmesi,
yemeğinin annesi tarafından yedirilmesi gibi durumlar, çocukların öğrenme fırsatlarını engellemektedir.

Bir becerinin nasıl yerine getirileceğini uygulamacının önce kendisinin yaparak öğretim sunduğu bireye göstermesine model ipucu adı verilir.

Sabit Kaşık, yiyeceğin kaşıkla bireyin ağzına
değdirilmesi ve birey ağzını açıp yiyeceği alana
kadar geri çekilmemesidir. Buradan aslında bireyin yiyeceği reddetme davranışı görmezden gelinmektedir. Diğer bir ifadeyle, daha önce bahsettiğimiz nedenlere bağlı olarak, bireyin istediğini elde
etmesine izin verilmemiş olur ve ne olursa olsun
yiyeceğini yiyene kadar beslenme sürecinin devam
edeceğinin ve bunda kararlı olunduğunun anlaşılması amaçlanır.