GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Sadece zekâ bölümü puanı temel alınarak yapılan değerlendirme, bireylerin neleri yapıp neleri yapamadıkları hakkında bilgi vermekte yeterli değildir.

Çok az düzeydeki destekle bağımsız olarak yaşayabilenler hafif düzeyde zihinsel yetersizlik; orta düzeyde sunulan destekle bağımsız bir şekilde yaşayanlar orta düzeyde zihinsel yetersizlik;  kişisel bakım gereksinimleri için günlük desteğe ihtiyacı olanlar  ağır düzeyde zihinsel yetersizlik;  yirmi dört saat bakım gereksinimi  olanlar çok ağır düzeyde zihinsel yetersizlik düzeyinde bulunmaktadır.

Özel sınıflar, özellikle orta düzeyde ve benzer özellikteki zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin eğitim alabildiği, genel eğitim okulları bünyesinde açılmış olan sınıflardır. Benzer özellikler gösteren ve yetersizliği olan bireylerin, akranları ile birlikte gereksinimlerine uygun imkânların sağlanması yolu ile eğitim alabildikleri okullar ise ayrı özel eğitim okullarıdır.

Zihinsel yetersizliği olan bireylere öncelikle öğretilmesi gereken bu temel becerileri,tuvalet becerisi, yemek yeme becerisi, giyinme becerisi olarak sıralamak mümkündür.

Fiziksel ipucu, bir becerinin bizzat bireyin elinden tutularak kendisine yaptırılmasıdır. Tam fiziksel ipucunda yardım sunan kişi elinin tam olarak bireyin elinin üzerine koyarken, kısmı
fiziksel yardımda elini fiziksel olarak yavaş yavaş geri çekmektedir. Verilen örnekte de tam fiziksel ipucu kullanıldığı anlaşılmaktadır.

İpuçları, düzeyleri açısından incelendiğinde, fiziksel ipucunun en yüksek düzeyde ipucu; sözel ipucunun ise en az düzeydeki ipucu türü olduğunu söylenebilir.

Eş zamanlı sunum yönteminde, bireyin sevdiği/tercih ettiği besin ile sevmediği/tercih etmediği besin birlikte sunulur. Birlikte sunma ile anlatılmak istenilen sevilen yiyeceğin üstte, sevilmeyen yiyeceğin ise altta kalacak şekilde kaşığa konularak bireye verilmesidir.

Zihinsel yetersizliği olan bireylerin yaklaşık %60’ı resim, işaret ve fotoğraf gibi
sembolik iletişim biçimlerini kullanabilirler. Bu araçlarla kurulan iletişim, sembolik iletişimdir.

Uyku sorunlarının çözülmesinde atılması gereken ilk adım, uygun bir uyku düzeninin oluşturulmasıdır. Bireyin her gün yeterli sürelerde uykusunu uyumuş olması önemlidir. Evden uzakta başka bir yatakta yatmak durumunda kalmak, farklı sesler, kokular ve çevre uyku düzeninin olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Bu nedenle uyku öncesi rutinler oluşturmak, ritmik hareketler yaptırmak ve rahatlatıcı müzikler dinlemek gibi aktiviteler yapılabilir.

Kısaca DSM-V olarak bilinen  el kitabına, zihinsel yetersizlik; çocukluk çağı döneminde
başlayan, zihinsel güçlüklerle birlikte bireylerin yaşantı içerisinde kavramsal, sosyal pratik alanlarda sınırlılıklar yaşamasına neden gelişimsel bozukluk olarak tanımlanmaktadır. DSM-V’e göre zihinsel yetersizliğin tanı ölçütleri ise aşağıdaki şekildedir:
1. Zihinsel işlevlerde güçlükler yaşamak
2. Uyumsal davranışlarda gözlenen sınırlılıklar
3. Bu durumun gelişim dönem içerisinde ortaya çıkması

Orta düzeyde zihinsel yetersizliğin zeka bölümü puanı 35-40 ile 50-55 arasıdır.

Hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler genel eğitim sınıflarında kaynaştırma öğrencisi olarak eğitim hizmetlerinden yararlanabilmektedirler.

Uyumsal davranışlarda sınırlılık: Uyumsal beceriler, bireyin günlük yaşamını sürdürebilmek için içinde bulunduğu çevrenin kendisinden beklediği davranışlardır. Başka bir ifadeyle bireylerin bağımsız olarak yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli olan becerilerdir. Doğru cevap A şıkkkıdır.

Alıcı dil beceriler, ifade edici dil becerileri, para kavramları, okuma yazma becerileri Kavramsal davranışlardır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Kişiler arası ilişkiler, sorumluluk alma, kuralları izleme, yasalara uyma Sosyal davranışlardır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Kişisel bakım gereksinimleri için günlük desteğe ihtiyacı olan birey, Ağır düzeyde zihinsel yetersizliktedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip ailelerin gereksinimlerini:

1. Bilgi-eğitim gereksinimi
2. Duygusal destek gereksinimi
3. Bakım gereksinimi
4. Maddi gereksinim olarak dört ayrı kategoride sıralamak mümkündür.

Orta düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler çoğunlukla okul öncesi dönemde gelişimlerindeki geriliklerle fark edilirler ve yaşları ilerledikçe akranları ile aralarındaki bu fark giderek artabilmektedir. Doğru cevap C şıkkıdır.

Eğitim veren kurumlar ve programlar hakkında bilgi gereksinimi, Bilgi-Eğitim Gereksinimlerinden biridir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Koruyucu aile tutumları, bilişsel ve kas becerilerindeki yetersizlikler bireyin öz bakım becerilerini edinmesini olumsuz etkilemektedir. Ancak ipuçlarının kullanıldığı sistematik bir öğretim ile zihin yetersizliğine sahip çocuklar da öz bakım becerilerini öğrenebilmektedir.