GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Zihinsel yetersizlik, gelişimsel bir bozukluk olup, Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde; “zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim
hizmetlerine ihtiyaç duyan birey” olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Ortalama zekâ düzeyine sahip bireylerin zekâ bölümü puanları 70 olarak kabul edilmekte olup 70 zekâ bölümü puanının altında bir zekâ bölümü puanına sahip olmak, ortalama zekâ bölümü puanının altında olmak anlamına gelmektedir. Doğru cevap D'dir.

Sosyal uyumsal davranışlar 

• Kişiler arası ilişkiler
• Sorumluluk alma
• Kuralları izleme
• Yasalara uyma

Doğru cevap A'dır.

Zekâ Bölümü Puanları        Zihinsel Yetersizlik Düzeyi
50-55 ile 70 arası              Hafif düzeyde zihinsel yetersizlik
35-40 ile 50-55 arası         Orta düzeyde zihinsel yetersizlik
20-25 ile 35-40 arası      Ağır düzeyde zihinsel yetersizlik
20-25 ile daha aşağısı       Çok ağır düzeyde zihinsel yetersizlik

öz bakım becerilerinin zihinsel yetersizliği olan bireyler tarafından edinilmesini etkileyen çeşitli etmenler bulunmaktadır. Bu etmenleri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
• Büyük kas becerilerindeki yetersizlikler
• Küçük kas becerilerindeki yetersizlikler
• El-göz koordinasyonunda yetersizlik
• Bilişsel becerilerde yetersizlik ve
• Öğrenme fırsatlarını engelleyecek özellikteki aile tutumları

Doğru cevap B'dir.

öz bakım becerilerinin öğretiminde kullanılan en etkili yöntemin üçlü ipucu sistemi olduğunu belirtmek mümkündür. 

Fiziksel ipucu/fiziksel yardım

Sözel ipucu/sözel yardım

Model ipucu/model olma

Doğru cevap C'dir.

Zihinsel yetersizliği olan bireylerde daha fazla rastlanan sağlık sorunları,
motor beceri eksiklikleri, epilepsi, otitis media (orta kulak iltihabı), reflü, alerji, uyku bozuklukları, işitme-görme bozuklukları, ağız sağlığı, kabızlık, ağrılı adet görme şeklinde sıralanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Beslenmeye ilişkin problemler, aşırı kilo ya da düşük kilo, yemek reddi ya da yemek seçiciliği gibi çeşitli biçimlerde gözlenebilmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yemek seçiciliği durumlarında kullanılabilecek başka yöntemler de bulunmaktadır. Örneğin eş zamanlı sunum ve sıralı sunum bunlardandır. Doğru cevap A'dir.

Problem davranışlar aslında bir iletişim işlevi görmektedir. Bu anlamda problem davranışların işlevlerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
• İçsel uyaran elde etme
• İlgi elde etme
• Nesne ya da etkinlik elde etme
• İçsel uyarandan kaçma
• İlgiden kaçma
• Nesne ya da etkinlikten kaçma

Doğru cevap B'dir.

Ülkemizde kısaca DSM-V olarak bilinen bu el kitabına göre, zihinsel yetersizlik; çocukluk çağı döneminde başlayan, zihinsel güçlüklerle birlikte bireylerin günlük yaşantı içerisinde kavramsal, sosyal ve pratik alanlarda sınırlılıklar yaşamasına neden olan gelişimsel bozukluk olarak tanımlanmaktadır.
DSM-V’e göre zihinsel yetersizliğin tanı ölçütleri
ise aşağıdaki şekildedir:
1. Zihinsel işlevlerde güçlükler yaşamak
2. Uyumsal davranışlarda gözlenen sınırlılıklar
3. Bu durumun gelişim dönem içerisinde ortaya çıkması.

Doğru cevap E'dir.

Zekâ Bölümü: Bir kişinin zekâ testleri ile elde edilen zekâ yaşının, takvim yaşına bölünmesi ve 100 ile çarpılması ile elde edilen sayıdır. Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap B'dir.

Kaynaştırma; özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin, gerektiğinde zihinsel yetersizliği olan öğrenciye ve devam ettiği sınıfındaki öğretmenine destek özel eğitim hizmetlerinin sağlanması koşulu ile yetersizliği olan bireylerin akranları ile birlikte gene eğitim sınıflarında eğitim görmesidir. Doğru cevap C'dir.

Öz bakım becerilerinin zihinsel yetersizliği olan bireyler tarafından edinilmesini etkileyen çeşitli etmenler bulunmaktadır. Bu etmenleri aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
• Büyük kas becerilerindeki yetersizlikler
• Küçük kas becerilerindeki yetersizlikler
• El-göz koordinasyonunda yetersizlik
• Bilişsel becerilerde yetersizlik ve
• Öğrenme fırsatlarını engelleyecek özellikteki aile tutumları.

Doğru cevap E'dir.

Fiziksel ipucu/ fiziksel yardım, bir becerinin bizzat bireyin elinden tutularak kendisine yaptırılmasıdır. Örneğin, bakım sunan kişi, zihinsel yetersizliği olan bireye yemeğini yedirirken; kaşıkla yemeğini ağzına vermek yerine, elini bireyin elinin üzerine koyarak, kaşığı tutmasını, kaşığı ağzına götürmesini sağlayabilir. Başka bir örnekle açıklamak gerekirse, giyinme-soyunma bakımı sunarken, bireyin pantolonunu indirmek yerine, bireyin ellerinden tutarak pantolonunu indirmesini sağlayabilir. Doğru cevap A'dır.

İpucunun giderek arttırılmasıyla öğretim yöntemi, orta ve ileri derecede zihinsel yetersizliği olan bireylere çok çeşitli becerilerin öğretiminde etkili bir şekilde kullanılmaktadır. Beceri öğretimi yanında bu yöntem aynı zamanda zihinsel yetersizliği olan bireylere, kendisine söylenilenleri yerine getirme bir diğer ifadeyle yönergelere uyma davranışının kazandırılmasında da kullanılmaktadır. Bu yöntemde ipuçları, en az düzeydeki ipucundan, en yüksek düzeydeki ipucuna doğru sıralanmaktadır. Örneğin, öğretime başlarken önce sözel ipucu, ardından model ipucu ve en son olarak fiziksel ipucu verilir. Doğru cevap A'dır.

Yemek reddi ve/veya seçiciliği genellikle aşağıdaki şekillerde gözlenebilir:
• Türüne göre: Tek tip gıda ile beslenmek, örneğin sadece hamburger yemek gibi.
• Dokusuna göre: Farklı dokulardaki yiyecekleri tüketmemek, tek tip dokudaki yiyecekleri yemek, örneğin sadece püre kıvamında yemek
• Isısına göre: Örneğin sadece oda sıcaklığında yemek, soğuk ya da sıcak besinleri kabul etmemek
• Besleyen kişiye göre: Örneğin sadece annesi beslediğinde yemeğini yemek, başka kişiler tarafından beslenmeyi reddetmek 

• Yere göre: Örneğin yalnızken yemek, birilerinin varlığında yemeyi reddetmek ya da
ev ortamında yemek ancak başka bir yerde yememek gibi.

Doğru cevap E'dir.

Problem davranışlar aslında bir iletişim işlevi görmektedir. Bu anlamda problem davranışların işlevlerini aşağıdaki şekilde sıralamak mümkündür:
• İçsel uyaran elde etme
• İlgi elde etme
• Nesne ya da etkinlik elde etme
• İçsel uyarandan kaçma
• İlgiden kaçma
• Nesne ya da etkinlikten kaçma

Doğru cevap C'dir.

İçsel uyaran elde etme; bireyin sonuçlarından hoşlandığı başka bir ifadeyle haz aldığı için sergilediği davranışlardır. Örneğin oturduğu yerde ileriye geriye doğru sallanmak, kaşındığı için değil de etkisi hoşuna gittiği için kaşınmak gibi davranışlar buna örnek gösterilebilir. Doğru cevap A'dır.