GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Sağlık sisteminin bunun için elverişli olması

I, II ve III

doğrudan işbirlik modeli

Müşteri modelinde bakım ve rehabi­litasyon süreci, gelişimsel yetersizliği olan bireyin ailesi ile hizmet verenler arasında karşılıklı alışveriş süreci olarak görülmektedir. Burada uzmanların/ öğretmenlerin rolü gelişimsel yetersizliği olan bi­reyin gelişimi hakkında aileye bilgi verip öneriler sunmaktır.

sivil savunma örgütleri

polisler

abd

573

Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin sosyal hayata uyum ve katılımına, bağımsız
yaşama becerisine yönelik sosyal, kültürel,
sanatsal ve sportif etkinliklere katılması konusunda destek hizmetlerinde bulunma psikososyal destek kapsamında yer almaktadır.

Gelişimsel yetersizliği
olan bireylerin gereksinim duyduğu psikososyal
destek hizmetleri ise şunlardır;
• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin ailelerinin, engelli bireyi ve engel durumları
kabul etmelerine, konu hakkında bilgilendirilmelerine yönelik bireysel veya grup çalışmaları yapılması
• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin engel durumunu ve içinde bulunduğu durumu kabullenmelerine, konu hakkında
bilgilendirilmelerine, gelişim alanlarının
desteklenmesine yönelik bireysel veya grup
çalışmaları yapılması
• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin ve
ailelerinin sosyal hakları ve var olan kaynakların kullanılmasına yönelik bireysel veya
grup çalışmaları yapılması
• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin sosyal hayata uyum ve katılımına, bağımsız
yaşama becerisine yönelik sosyal, kültürel,
sanatsal ve sportif etkinliklere katılması konusunda destek hizmetlerinde bulunma
• Bakıma muhtaç olan engelli bireylerin yalnızlık, umutsuzluk, intihar eğilimi, stresi
depresyon, reddedilme gibi olumsuz durumlardan kurtarılmasına yönelik bireysel veya
grup çalışmaları yapılması (MEB, 2013)

Evde bakım hizmetleri birçok destek hizmetini kapsamaktadır.Talepte bulunan bireylerin evde tıbbi olarak
doktor muayenesi ve hemşire bakımı, fizyoterapist
desteği, ultrasonografi ve EKG gibi hizmetlerden
yararlanma hakkı bulunmaktadır

Kısa süreli bakım, genel olarak tıbbi hizmetlerden oluşmaktadır. 30 gün ile sınırlandırılmıştır. Uzun süreli bakım ise tıbbi
ve sosyal hizmetleri kapsamaktadır. Ancak
uzun süreli bakımda sosyal hizmetler daha
ön plana çıkmaktadır.

Evde bakım hizmetleri, genel olarak üç açıdan
sınıflandırılmaktadır. Bunlardan ilki, evde bakımın
sadece tıbbi hizmetlerden oluşmaması aynı zamanda bireyin ihtiyaç duyabileceği sosyal hizmetleri de
kapsamasıdır. Evde bakım hizmetlerinin ikinci sınıflandırılma biçimi de verilen bakım hizmetinin
süresidir. Diğer bir deyişle evde bakımın kısa süreli yarı uzman kişilerin verdikleri bakım hizmetidir.
İnformal bakım hizmetleri ise aile bireylerinin veya
yakınlarının verdikleri hizmetlerdir (Oğlak, 2007).
veya uzun süreli şeklinde sunulmasıdır Son olarak
da sunulan bakım hizmetinin formel ve informal
bakım olarak sınıflandırılmasıdır. Formel bakım
hizmetleri, farklı meslek alanlarındaki uzman ya da

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere
verilecek bakım hizmetinin temel amacı; gelişimsel
yetersizliği olan bireyin şu andaki sağlık durumunun korunması, gelecekte ortaya çıkacak muhtemel sağlık sorunları karşısında önlem alınması,
gelişimsel yetersizliği olan bireyin iyileşme sürecine destek olunması, gelişimsel yetersizliği olan
bireyin çevresinden olabildiğince bağımsız hareket
etmesinin sağlanmasıdır.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin mevcut sınırlılıklarının olması
• Tecrübe yetersizliği bulunan sağlık ve bakım personelinin uygulamaları
• Hasta yoğunluğu nedeniyle gelişimsel yetersizliği olan bireylere yeterince zaman ayrılamaması
• Sağlık sisteminde bulunan bürokratik engeller
• Hastane veya bakım merkezinin çevresel
şartlar ve fiziki koşullar açısında yetersiz olması

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere verilecek olan
bakım hizmetinin planlanma sürecinin bazı bileşenleri ve aşamaları içermektedir. Bu temel bileşenler ve aşamalar şunlardır; (a) değerlendirme, (b)
bakım gereksinimlerinin tanımlanması, (c) bakım
planı hazırlama, (d) bakım planını uygulama ve (e)
gözden geçirme.

İş birliği sürecine gönüllü katılım: İş birliği yapılacak bireyle zorla çalışılması söz konusu olmayacağı için, bireylerin işbirliği sürecine gönüllü
katılımları oldukça önemlidir. Başarılı bir işbirliği
süreci, gönüllü katılım temelinde olmalıdır (Friend, 2006). Gönüllü katılım sayesinde bireyler istedikleri şekilde çalışabilecek ve bu sayede motive
olabileceklerdir.
İş birliği süreci eşitliğe dayalıdır: İş birliği sürecinde yer alan her birey eşit haklara sahiptir ve
önemli katkılar sunmaktadır. Duruma göre bazı
uzmanların katkılarının daha fazla olduğu kabul
edilebilir ancak diğer iş birliği yapan bireylerin de
kendilerinin önemli olduğunun farkında olmaları
gerekmektedir. Ayrıca, işbirliği sürecine dâhil olan
herkesin birbirinden farklı konularda bilgi ve becerileri bulunduğu düşünülürse herkesin eşit haklara
sahip olduğu göz ardı edilmemiş olur.
İş birliği süreci ortak bir hedefin belirlenmesini
gerektirmektedir: İş birliği sürecinde ortak bir hedef
belirlemek en önemli koşullardan biridir. Belirlenen ortak hedef ve amaçlar doğrultusunda planlama yapılarak süreç bu hedefler kapsamında şekillenecektir. Herkes tarafından belirlenen hedefler bir
havuzda toplanarak ortak olanlar arasından seçim
yapılarak ortak hedeflerin belirlenmesi sağlanabilir.
İş birliği süreci tüm kararlar için sorumluluğun
paylaşılmasını gerektirir: İşbirliği sürecinde dâhil
olan bireyler, süreç içerisinde kararlar alıp bu doğrultuda çalışmalar yürüteceklerdir. Karar alma sürecinde, iş birliği yapacakların sorumluluk almaları beklenmektedir. Bu sayede işbirliği ortamı da
güçlenecektir. Tüm bireylerin sorumluluk alması,
işlerin tek bir kişi tarafından yürütülmesini de engellemiş olacaktır.
İş birliği süreci ortak kaynaklar gerektirmektedir:
İş birliği sürecinde yer alacakların ortak kaynaklara
gereksinim duyacakları bilinmektedir. Süreç içerisinde yer alan bireylerin uzmanlık alanlarına göre
bu kaynakların sayısı artacaktır. Olabildiğince farklı kaynaktan yararlanmak, gelişimsel yetersizliği
olan bireyler açısında oldukça avantajlı bir durum
yaratılmasını sağlayacaktır.
İş birliği süreci çıktıların ortak olarak değerlendirilmesini gerektirmektedir: İş birliği süreci oldukça
kapsamlı ve emek gerektiren bir süreçtir. Bu açıdan süreç sonunda, sonuçların değerlendirilmesi de
önemlidir. Bu sayede hem ekibin kendini görmesi
hem de işbirliği sürecinin gözden geçirilmesi sağlanmış olur

Doğrudan iş birlikli hizmet modelleri arasında
yer akan birlikte öğretim, sınıf öğretmeni ve özel eğitim öğretmeninin sınıf içerisinde beraber çalışarak
eğitim-öğretim sürecini yürütmeleridir. Özel eğitim
öğretmeni süreç içerisinde aktif biçimde rol almaktadır. Bir diğer yöntem olan tamamlayıcı öğretim ise
sınıf öğretmeninin öğretim için gerekli materyalleri
hazırlamakla yükümlü olduğu özel eğitim öğretmeninin ise özel öğretim yöntemlerinden faydalanarak
öğretim sürecine dahil olduğu bir yöntemdir. Burada öğrencilere yeni beceriler öğretilerek bu becerileri genelleme şansı tanınmış olur. Bir diğer yöntem destekleyici öğrenme etkinlikleri yöntemidir. Bu
modelde sınıf öğretmeni ve özel eğitim öğretmeni
öğrencilerin gereksinimlerine uygun öğretim etkinliklerini belirler. Sınıf öğretmeni belirlenen konuyu
anlatırken özel eğitim öğretmeni de konunun daha
iyi anlaşılması için çeşitli etkinlikler yaparak öğrencilere yardım eder. Ekip öğretim yönteminde de sınıf
öğretmeni ve özel eğitim öğretmeni sınıfta bulunan
tüm öğrencilerin sorumluluklarını alır. Bütün aşamalarda öğretmenler birlikte çalışır. Bu model iş
birliği ile öğretimi yeni öğrenen öğretmenler ve iş
birliğine yatkın olmayan öğretmenler için uygulanması zor olan bir modeldir.