GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

OSB'li çocuklar, daha önce denenemedikleri yiyecekleri tadarken rahatsız olurlar (neofobi).

OSB olan çocuklar, takıntı davranışlar sergileyebilmektedir. Günlük rutinlerine sıkı sıkıya bağlıdırlar. Yemek yeme etkinliğinde hep aynı düzen, aynı tabak ve mekanları tercih etme eğilimindedirler.

Sinir sistemi ile ilgili fiziksel yetersizlikler: Serebral palsi, spina bifida, çocuk felci, multiple skleroz, omurilik zedelenmesi, travmatik beyin yaralanması ve rett sendromu.

Ketojenik diyet; yüksek yağ, düşük karbonhidrat içeren ve vücutta açlığa benzer bir mekanizma oluşturan beslenme tedavisidir.

Zihinsel yetersizliği bulunan çocuklarda sıklıkla karşılaşılan beslenme sorunları: yaşamın ilk döneminde emme/yutma/çiğneme güçlükleri, GÖRH, kabızlık, ishal, çölyak, besin alerjileri, obezite

GÖRH, mide içeriğinin yemek borusuna veya sindirim sisteminin daha yukarı kısımlarına geri gelmesi olarak tanımlanmaktadır.

Çölyak hastalığı bireylerde glutene (buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein çeşidi) karşı kronik alerjik hassasiyet olarak tanımlanmaktadır.

Verilenin aksine, gluten içermemeleri sebebiyle bütün sebze ve meyveler çölyak hastalarının tüketimine uygundur.

Çölyak hastalığı olan kişiler için güvenli olan besinler bütün sebzeler, bütün meyveler, bütün kuru baklagiller, bütün katkısız sıvı ve katı yağlar, et, balık, tavuk, karabuğday, pirinç, mısır, yumurta,  bal, reçel ve şeker olarak sıralanabilir.Çölyak hastalığı olan kişiler için güvenli olmayan sakıncalı besinler ise buğday, arpa, çavdar katkılı her besin, sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez , tuzlu, soslu kuruyemişler, hazır çeşniler ve maltlı içecekler olarak sıralanabilir. Buna göre bal ve mısır çölyak için güvenli olan besinler arasında yer almaktadır.

Her bireyin ihtiyaç duyduğu enerji ve besin ögesi miktarı bireyin yaşına, cinsiyetine, vücut ağırlığına, hastalıklarına, fiziksel aktivite düzeyine göre değişkenlik göstermektedir. Bu nedenle beslenme kişiye özgü planlanmalıdır.

OSB olan çocuklarda besin seçimine ilişkin sıklıkla karşılaşılan bazı durumlar şunlardır:
• Daha önce denenemedikleri yiyecekleri tadarken rahatsız olurlar (neofobi).
• Ambalajlarını daha önceden bildikleri besinlere daha fazla ilgi gösterirler.
• Besinlerin hep aynı şekilde (aynı tabak vb.) sunulmasını isterler.
• Belirli renkteki yiyeceklere karşı aşırı istek duyarlar. Örneğin; sadece kırmızı yiyeceklerin tercih edilmesi
• Yemek yedikleri ortamın çevresel faktörlerinden (ses, ışık vb.) çabuk etkilenirler.

• Kalabalık içinde yemek yemekten rahatsız olurlar.
• Susadıklarının ve acıktıklarının farkında değilmiş gibi görünürler.

Tip 1 Diyabet (Şeker Hastalığı) Tip 1 diyabet kan şekerini düzenleyen hormonlardan biri olan insülinin vücutta çok az üretilmesi veya hiç üretilememesi sonucunda ortaya çıkmaktadır. İnsülin hormonu kandaki şekerin (glikozun) hücre içine geçmesini sağlayarak hücrelerin ihtiyacı olan enerjiyi üretmesine olanak verir. İnsülin yokluğunda ise şeker hücre içine giremediği için kan şekeri yükselmektedir (hiperglisemi).

Epilepsi
Velioğlu (2014), epilepsi nöbetlerinin yaklaşık %20 ile %30’unun ilaca yanıt vermediğini bildirmiştir. Çetin (2013), yapmış olduğu çalışmada ise dirençli epilepsisi olan çocukların ketojenik diyete uymaları sonucunda geçirdikleri nöbet sayısının düştüğünü bulmuştur. Aynı çalışmada alternatif bir tedavi yöntemi olarak ilaca dirençli epilepsisi olan çocuklarda ketojenik diyetin kullanılabileceği
belirtilmiştir. Ketojenik diyetin avantajlarının yanı sıra olası yan etkileri ise bulantı, kusma, ishal, kabızlık, kolesterol yüksekliği, açlık, hepatit ve böbrek taşıdır. Hangi bireye ne zaman ve ne süre ile ketojenik diyetin uygulanacağı mutlaka multidisipliner bir ekip (hekim, diyetisyen, hemşire, psikolog vb.) tarafından planlanmalıdır.

Down Sendromu olan çocukların ergenlik ve yetişkinlik döneminde ise en sık karşılaştığı beslenmeye ilişkin sorun obezitedir. Down sendromu olan bireylerde obezitenin sık görülmesinin sebepleri arasında beslenmeye ilişkin faktörler (sebze ve meyve tüketiminin az, enerji ve yağ içeriği yüksek besinlerin çok tüketilmesi), fiziksel aktivite yetersizliği, tiroit bezinin çalışmasının yavaşlaması ve bazal metabolizma hızının düşüklüğü (düşük kas tonusu) yer almaktadır. Çocukluk döneminden itibaren sağlıklı beslenme düzeninin oluşturulması ile obezitenin ve obeziteye bağlı gelişebilen kronik hastalıkların önlenmesi sağlanabilmektedir.

GELİŞİMSEL YETERSİZLİK              SIK KARŞILAŞILAN BESLENME SORUNLARI
Otizm Spektrum Bozukluğu             Besin seçme, emme/yutma/çiğneme                                                            güçlükleri, gastroözofageal reflü hastalığı                                                        (GÖRH), kabızlık, ishal, çölyak, obezite, besin                                                     alerjileri

Fiziksel Yetersizlikler               Emme/yutma/çiğneme güçlükleri, GÖRH,kabızlık,                                               ishal
Zihinsel Yetersizlikler              Yaşamın ilk döneminde emme/yutma/çiğneme                                                  güçlükleri, GÖRH,kabızlık, ishal, çölyak, besin                                                    alerjileri, obezite

Çölyak ömür boyu süren ve ömür boyu uygun beslenme tedavisine (glutensiz diyet) devam edilmesi gereken bir hastalıktır.

ÇÖLYAK İÇİN GÜVENLİ BESİNLER:
Bütün meyveler
Bütün kurubaklagiller
Bütün katkısız sıvı ve katı yağlar
Et, tavuk, balık (una batırma vs. gibi işlemler yapılmamış katkısız)

Karabuğday, pirinç, mısır

Evde çekilmiş güvenli baharatlar

Yumurta, Bal, reçel, şeker

ÇÖLYAK İÇİN SAKINCALI BESİNLERBuğday, arpa, çavdar katkılı her besin (gofret, dondurma külahı, un ilaveli çorba, ekmek ilaveli köfte, irmik, kek, pasta, kurabiye, galeta unu eklenmiş yiyecekler vb.)Sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez(içeriğine bakılmalı, gluten içerebilir) Tuzlu, soslu kuruyemişler
Hazır çeşniler (hazır çorba, köfte harcı vb.) Maltlı içkiler (Bira, votka, cin vb.)

Yetersiz ve dengesiz beslenmenin en temel nedenlerinden biri öğün atlanmasıdır. Günlük besin ögesi ve enerji ihtiyacının karşılanabilmesi için 3 ana ve 3 ara öğün yapılmalıdır. Ana öğünlerde sağlıklı beslenme tabağına uygun beslenmeye çalışılmalıdır. Ara öğünlerde ise sağlıklı atıştırmalıklara yer verilmelidir. Meyve, sebze, süt ve süt ürünleri, yağlı tohumlar, peynirli sandviç sağlıklı atıştırmalıklara örnek olarak verilebilir.

Tam tahıllı ürünler posa içeriği yüksek olduğu için hem tokluk sağlar hem de sindirim sistemi hareketlerini düzenler. Bu nedenle tam tahıllı beslenmeye özen gösterilmelidir. Örneğin pirinç yerinebulgur, beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmek tüketilmelidir.

Romatoid artrit