GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Gizil (Latent) dönem (7-11y): Bu dönemde cinsel konulara olan merakın azaldığı söylenmektedir. Aslında bu dönem, daha önceki
dönemlerde edinilenlerin pekiştirilme evresidir. Çocuk kendi cinsine ilişkin toplumsal rolleri (karşı cins ebeveyne sevgi ile yönelim) yineleyerek dener. Öğrendiklerinin farklı ortamlardaki (okul, oyun, akraba çevresi) geçerliliğini çevreden aldığı dönütlerle sınar. Bu denemeler, öğrenmelerini pekiştirirken, uyarlama becerilerinin de arttırılmasını sağlar.

Anal dönemde  zekâ gelişiminde işlem öncesi dönemin, sembolik evresi olarak adlandırılmaktadır.
Çocuk, duyu-devin dönemindeki kişi ve nesnelerle
etkileşme girişimlerine dayalı olarak kişi ve nesnelerin sembolleri ile ilişkilendirebilmektedir. Bu
gelişim evresinde her şeyin yolunda gittiği bir eğitim sürecinin sonucunda çocuğun uyumlu ilişkiler
geliştirebilme, özerk, bağımsız, girişimci, kararlı
ve iş birliği yapabilme yeteneklerinin gelişmesine
yardımcı olunacağı ifade edilmektedir. Bu dönemde, boşaltımını uygun yere yapabilme becerisinin
yanında, boşaltım sonrası temizliğini yapma da
bağımsızlık girişimleri olarak gözlenir. Cinsellikle
ilgili olarak boşaltım esnasında yalnız kalmayı, boşaltım alanının kapısını kapatmayı ve boşaltım alanından çıkmadan önce örtülenmeyi de öğrenebilir

Gelişimsel yetersizliği olan çocuklarımızda
fallik dönemde (36-60ay) gelişimini sağlayan
uyarım bölgesi cinsel organlardır. Bu bölgenin
uyarım alması fiziksel gelişime bağlı iken, bu uyarımların çocuk tarafından fark edilerek bu bölgeye yönelik davranışları başlatması bilişsel gelişim
ile ilgilidir. Gelişimsel yetersizliği olan çocukların
yetersizlik nedeni fiziksel gelişim ise uyarımların
oluşmaması mümkün olabilir. Ancak gelişimsel
yetersizlik, zihinsel gelişim ile ilgili ise uygun olmayan davranış eğilimlerin gözlemlenmesi mümkündür. Bu bölgenin uyarımları çocuğun cinsel
organlarla oynamada ısrar etmesi, mastürbasyona
yönelmesi ve bedeniyle oynamayı tekrarlayan davranış biçimine dönüştürmesine neden olabilir

Gizlilik; bedeninin başkası tarafından görülmemesinin sağlanması olarak tanımlanabilir. Ancak cinsel
eğitimde, tuvalet kullanımı sırasında veya duş alırken
bedenin başkası tarafından görülmemesinin sağlanması
çocukluk döneminde gizlilik becerisi olarak kabul edilse de çocuk büyüdükçe gizlilik kuralı farklı anlamlarda
genişletilmelidir. Gizlilik, sadece örtülü olmak değildir.
Okul dönemi ve ergenliğe doğru gizlilik, bedeninin neresine nasıl dokunduğunun veya kapalı alanlarda
yaptıklarının, sosyal olarak paylaşılan yerlerde alenen söylenmemesi şeklindeki kurallara uygun davranışlar olarak öğretilmelidir. Bu kazanım ergenlikte kendi bedenine dokunarak yaptığı eylemlerin gizliliğinin farklı yerlerde de korunması amacıyla genellemenin öğretimi şeklinde tamamlanmalıdır. Tuvalette
kapının kapatılması, duşta kabinin kapatılması, bedenin belli kısımların görülmemesinin sağlanması
amacıyla çevrenin kontrol edilmesi ve elleriyle gizliliğin sağlanması gizliliğin öğrenildiğinin göstergesi
olarak değerlendirilebilir

Gelişimsel gerilik profilini oluşturan nedenlerden biri zihinsel yetersizlik ise düşünmenin, yorumlamanın,
olaylar arasında ilişki kurmanın, seçenekler oluşturma ve uygun tercihler yapmanın bu yetersizlikten etkilenmesi beklenen bir sonuçtur. Alanyazında gelişimsel yetersizliği olan
çocukların gelişim evrelerinden aynı sıra ile ancak farklı süreçte geçtikleri fikri kabul edilmektedir. Zihin gelişimi için
kabul edilen bu görüş cinsel gelişim için de kabul edilebilir.
Bu durumda uygun cinsel davranışların öğrenilmesi süreç
olarak farklı olsa da aynı sıra ile öğrenilmesi mümkündür.

Güven Çemberi Öğretimi; Bu çalışma için öncelikle kurum olarak çocuğun güven çemberinde yer
almasına karar verdiğiniz bakım personeli ve aile
yakınlarının kimler olabileceğini belirlemeniz gerekmektedir. Güven çemberinde yer almasına karar
verdiğiniz kişiler, çocuğa her koşulda sahip çıkacak,
koruyup kollayacak kişilerden birkaçı olmalıdır.
Çocuğun yetersizliğinin derecesine göre “tanıdık”
yani güvenilir kişi sayısı farklı sayıda belirlenebilir.
Ayrıca bu kişiler güven çemberinde olmayı kabul
eden kişiler olmalıdır. Bunun için onlarla bir ön
görüşme yapmanız gerekmektedir

Alanyazında cinsel gelişim ile ilgili bilgi ve
becerilerin ebeveynler tarafından öğretilmesi gerektiği belirtilmektedir. Ancak kurumsal bakım
alan çocuk ve yetişkinler için bu öğretim bakım
hizmeti veren kişi tarafından yapılmalıdır. Öğretilmeyen her beceri ve kural sonradan problem
davranışların oluşmasına neden olmaktadır. Gelişimsel yetersizliği olan bireye bakım sunan biri
olarak ergenlik öncesinde cinsel gelişime paralel
öğretilmesi gereken bazı beceri ve kuralların öğretimini  model olarak yapmanız gerektiğini öğrenmiş oldunuz.

Özellikle kalabalık ortamlarda dış kontrolün zayıfladığı anlarda birden soyunarak kalabalığın
ortasına gelmesi sıkıntı yaratabilir. Bu durum da
mahremiyet davranışlarından biri olan örtülülüğün
gelişimsel dönemde hiç ele alınmadığının bir göstergesidir. Bu durumda ilk müdahale sakin kalarak
“giyinik olmadığımızda sadece odamızda oturabiliyoruz” diyerek mahremiyet alanına yönlendirip, giyinene kadar odada kalmasını sağlamaktır.

Menstural döneme hazırlık eğitiminin ne zaman
başlatılacağına karar verebilmek önemlidir. Hekimden bir ultrason kontrolü talep edilebilir, inceleme
sonrasında iş birliği içerisinde karar verilebilir. Ergenin mense yakın olduğu anlaşıldığında takvim
çalışması başlatılır. Bunun için yıllık bir duvar takvimi ergen kızın odasına asılarak bazı günlere çiçek
çizilmesi anneden istenir. Bundan sonra her gün
takvime işaretlenerek çiçekli güne gelince çamaşırına çiçek yapıştırma şeklinde günlük ped yerleştirme
çalışması başlatılır