GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Bütün yasaların dayanağı olan Türkiye Cumhuriyeti Anayasası yasal düzenlemeler sonra 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ve sonrasında 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler Kanunu yer almaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası altı maddesi (41., 42., 49., 50., 60. ve 61. maddeler)
yetersizliği olan bireylerin temel haklarını düzenlemektedir.

Anayasa’nın 41. maddesi şu şekildedir; “Aile, Türk toplumunun temelidir ve eşler arasında eşitliğe dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilâtı kurar. Her çocuk, korunma ve bakımdan yararlanma, yüksek yararına açıkça aykırı olmadıkça, ana ve babasıyla kişisel ve doğrudan ilişki kurma ve sürdürme hakkına sahiptir. Devlet, her türlü istismara ve şiddete karşı çocukları koruyucu tedbirleri alır”.

573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK), 06.06.1997 tarihli ve 23011 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

KHK’nin 4. maddesi ise özel eğitimle ilgili temel ilkeleri belirlemektedir. Aynı zamanda KHK de belirtilen bu ilkelerin Türk millî eğitimini düzenleyen genel esaslar doğrultusunda belirlendiğinin altını çizmiştir.

Özel eğitim hizmetleri sadece özel eğitimciler tarafından verilir. KHK' nin 4. maddesinde böyle bir ilke bulunmamaktadır.

Türkiye’de özel gereksinimi olan bireylerle ilgilien kapsamlı yasal düzenlemelerden birisi de 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler Kanunu’dur.

Kanun’un “Engellilik durumu” başlıklı 5. maddesinde ise “Bireyin engelliliğini ve engellilikten kaynaklanan özel ihtiyaçlarını belirleyen derecelendirmeler, sınıflandırmalar ve tanılamalarda uluslararası temel yöntemler esas alınır” ifadesi yer almaktadır.

Kamuda ve özel sektörde %3 oranında  engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Engelli personel kadrosunda çalışmak için, kişinin %40 ve üzerinde özür
durumuna sahip olduğunu gösteren sağlık kurulu raporuna sahip olması ve işçi kadrosunda çalışmak için Türkiye İş Kurumuna kayıtlı olması gereklidir.

Yetersizliği olan birey ve ailesinin ekonomik koşullarını düzeltmek ve yaşam kalitelerini arttırmak için bazı indirimler de yürürlüktedir. Bu indirimler ve düzenlemeler aşağıdaki
gibidir:
• Gelir vergisi indirimi
• Emlak vergisi indirimi
• Özel tüketim vergisi indirimi (ÖTV)
• Gümrük vergisi indirimi
• Tıbbi, medikal ve eğitim araç gereçleri için KDV indirimi
• SHÇEK evde bakım aylığı
• EKPSS/Kura ile atanma hakkı
• Engelli iş kurma projeleri
• Engelli kimlik kartı hakkı
• Engelli park yeri kullanım kartı
• Ulaşım indirimleri hakkı
• Muhtaç aylığı (Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından)
• Elektrik, su, doğalgaz ve GSM tarife indirimleri (kurumların inisiyatifi dâhilinde)
• Engelliler için AÖF harç indirimi hakkı
• Müze ve ören yerleri indirim hakkı
• Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden yararlanma hakkı

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 41. maddesi "ailenin korunması ve çocuk hakları" üzerinedir. Doğru cevap A'dır.

1997 yılında yürürlüğe giren 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler Kanunu’dur. Doğru cevap B'dir.

Anayasa’nın 49. maddesi yurttaşların çalışma haklarını düzenlemektedir. Bu madde şu şekildedir: “Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.”Doğru cevap A'dır.

Bu maddeden, "özel eğitim gerektiren bireylere sunulacak tüm eğitim hizmetleri bu KHK kapsamı altındadır ve güvence altına alınmıştır" ifdesi anlaşılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Dördüncü ilke, “Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç, muhteva ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak diğer bireylerle birlikte eğitilmelerine öncelik verilir” şeklindedir. Bu ilke, özel eğitimin temel ilkelerinden “en az kısıtlayıcı ortam” ilkesini temel aldığı gibi aynı zamanda kaynaştırmanın ya da günümüzdeki şekli ile bütünleştirmenin yasal dayanağını oluşturmaktadır.Doğru cevap E'dir.

5378 sayılı Engelliler Kanunu kapsamında "Bağımsızlık" başlıklı bir bölüm yoktur. Doğru cevap D'dir.

5378 sayılı Kanun kapsamında 2006 yılında çıkarılan Bakıma Muhtaç ve Özürlü Bireylerin Tespiti ve Bakım Hizmetlerinin esaslarını belirleyen yönetmelikte bakıma muhtaçlık şu şekilde tanımlanmış ve şu şartlara bağlanmıştır:

• Bireyin engelli olması

• Bireyin sosyal güvenlik kurumlarında herhangi birine bağlı olmaması

• Bireyin ailesini kaybetmiş ve ailesinin ekonomik veya sosyal yoksunluk içerisinde olması

Doğru cevap B'dir.

Kamuda ve özel sektörde %3 oranında engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Doktorların tavsiyeleri doğrultusunda hasta bireylere, aileleri ile yaşadıkları ortamda, sağlık ekibi tarafından rehabilitasyon, fizyoterapi, psikolojik tedavi de dâhil tıbbi gereksinimlerini karşılayacak şekilde sağlık bakımı ile sağlık hizmetlerinin sunulmasına "evde bakım hizmetleri" denir. Doğru cevap B'dir.

Verilen indirim ve düzenlemelerin hepsi doğrudur. Doğru cevap E'dir.