GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Engelli personel kadrosunda çalışmak için, kişinin %40 ve üzerinde özür durumuna sahip olduğunu gösteren sağlık kurulu raporuna sahip olması ve işçi kadrosunda çalışmak için Türkiye İş Kurumuna kayıtlı olması gereklidir. Doğru cevap C'dir.

573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK), 06.06.1997 tarihli ve
23011 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir ve yetersizliği olan bireylere sunulacak eğitim hizmetlerine dayanak oluşturmaktadır. Cevap: A şıkkıdır.

Türkiye’de özel gereksinimi olan bireylerle ilgili en kapsamlı yasal düzenlemelerden birisi de 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler Kanunu’dur. Cevap: D şıkkıdır.

Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu, özel eğitime ihtiyacı olan bireyleri ilgi, istek, gelişim özellikleri,
akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri ile eğitim ihtiyaçları doğrultusunda örgün ve yaygın eğitim kurumlarına yönlendirir.Cevap: E şıkkıdır.

“2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun” un yürürlüğe girmesiyle birlikte; hiçbir sosyal güvencesi ve geliri bulunmayan engellilere üç aylık dönemler hâlinde engel oranlarına göre farklı miktarlarda maaş bağlanmaktadır. Cevap: D şıkkıdır.

Özel ve kamu sektöründe %3 (yüzde üç) ve %4 (yüzde dört)oranında engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır.

Engelli personel kadrosunda çalışmak için, kişinin %40 ve üzerinde özür durumuna sahip olduğunu gösteren sağlık kurulu raporuna sahip olması ve işçi kadrosunda çalışmak için Türkiye İş Kurumuna
kayıtlı olması gereklidir. Cevap: D şıkkıdır.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin çalışma koşullarını belirleyen bir diğer kanunda 4857 sayılı İş Kanunu’dur. 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki iş yerlerinin engelli çalıştırma zorunluluğu: “İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör iş yerlerinde yüzde üç engelli, kamu
iş yerlerinde ise yüzde dört engelli ve yüzde iki eski hükümlü işçiyi meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler. Cevap: B şıkkıdır.

İş yeri; mevzuatlarla belirtilen engelli sayısından daha fazla engelli çalıştırırsa veya çalışan engellilerin engel derecesi % 80’den fazla olursa veya herhangi bir kanuni yükümlülüğü olmamasına karşın engelli çalışanı varsa işveren tarafından ödenen sigorta priminin tamamı Hazine
tarafından karşılanmaktadır. Cevap: E şıkkıdır.

Resmî Gazete’de yayınlanan Torba Yasa ile (10 Şubat 2016/ 6663 sayılı Kanun); engelli çocuğu olan anneler için, doğumdan sonra 12 ayı geçmemiş olması şartı ile 12 ay yarı zamanlı çalışma hakkı getirilmiştir. Cevap: E şıkkıdır.

Anayasa’nın 42. maddesi yurttaşların eğitim ve öğretim haklarını düzenlemektedir. Anayasa’nın 42. maddesi şu şekildedir: “Kimse, eğitim ve öğrenim hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir. Eğitim ve öğretim, Atatürk ilkeleri ve inkılâpları doğrultusunda, çağdaş bilim ve eğitim esaslarına göre, Devletin gözetim ve denetimi altında yapılır. Bu esaslara aykırı eğitim ve öğretim yerleri açılamaz. Eğitim ve öğretim hürriyeti, Anayasaya sadakat borcunu ortadan kaldırmaz. İlköğretim, kız ve erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve Devlet okullarında parasızdır. Özel ilk ve orta dereceli okulların bağlı olduğu esaslar, Devlet okulları ile erişilmek istenen seviyeye uygun olarak, kanunla düzenlenir. Devlet, maddî
imkânlardan yoksun başarılı öğrencilerin, öğrenimlerini sürdürebilmeleri amacı ile burslar ve başka yollarla gerekli yardımları yapar. Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır. Eğitim ve öğretim kurumlarında sadece eğitim, öğretim, araştırma ve inceleme ile ilgili faaliyetler yürütülür. Bu faaliyetler her ne suretle olursa olsun engellenemez. Türkçeden başka hiçbir dil, eğitim ve öğretim kurumlarında Türk vatandaşlarına ana dilleri olarak okutulamaz ve öğretilemez. Eğitim ve öğretim kurumlarında okutulacak yabancı diller ile yabancı dille eğitim ve öğretim yapan okulların tâbi olacağı esaslar kanunla düzenlenir. Milletlerarası antlaşma hükümleri saklıdır”. Doğru cevap A seçeneğidir.

Anayasa’nın 41. maddesi incelendiğinde yetersizliği olsun ya da olmasın bütün çocukların devletin koruması altında olduğu açıkça belirtilmiştir. Devlet aynı zamanda çocukların herhangi bir istismar ve şiddette karşı korunmasında koruyucu tedbirleri alma sorumluluğunu üstüne almış ve 41. madde ile güvence altına almıştır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Anayasa’nın 49. maddesi yurttaşların çalışma haklarını düzenlemektedir. Bu madde şu şekildedir: “Çalışma, herkesin hakkı ve ödevidir. Devlet, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları ve işsizleri korumak, çalışmayı desteklemek, işsizliği önlemeye elverişli ekonomik bir ortam yaratmak ve çalışma barışını sağlamak için gerekli tedbirleri alır.” Doğru cevap D seçeneğidir.

573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, yetersizliği olan bireylere eğitim hakkı vermemektedir. Yetersizliği olan bireylerin eğitim hakkı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası tarafından verildiği için bu KHK yetersizliği olan bireylerin eğitim haklarını nasıl kullanacaklarını düzenlemektedir.

Altıncı ilke, “Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş, eğitim planı geliştirilmesi ve eğitim programlarının bireyselleştirilerek uygulanması esastır” şeklindedir ve hem genel eğitim ortamlarında hem de özel eğitim kurumlarında özel eğitimin vazgeçilmez unsuru olan bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanması ve uygulanmasını zorunlu kılmaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir

Kanun Hükmünde Kararname’nin ikinci ilkesi, “Özel eğitime erken başlamak esastır” şeklindedir ve bu ilke erken çocuklukta özel eğitim hizmetleri sunulmasını zorunlu kılmaktadır. Bu ilke ile KHK, özel eğitim gerektiren bireylerin tanılanması sürecinden hemen sonra özel eğitim hizmetlerine yönlendirilmesinin önünü açmaktadır ve bunun yapılmasının da esas olduğunu belirtmektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

KHK’nin 4. maddesi ise özel eğitimle ilgili temel ilkeleri belirlemektedir. Aynı zamanda KHK de belirtilen bu ilkelerin Türk millî eğitimini düzenleyen genel esaslar doğrultusunda belirlendiğinin altını çizmiştir. Bu ilkelerden ilki; “Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim
hizmetlerinden yararlandırılır” şeklindedir. Bu ilke, özel eğitim gerektiren tüm bireylerin özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılması kuralını koyarak hiçbir bireyin kapsam dışında bırakılamayacağını belirtmiş ve yetersizliği olan bireylerin eğitim haklarını yasal olarak güvence altına almıştır. Ayrıca, özel eğitim gerektiren bireylere sunulan özel eğitim hizmetlerinin, bireylerin yetersizlikleri değil yeterlilikleri temel alınarak belirlenmesi gerektiğini belirtmesi dikkate değerdir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin bakım ve rehabilitasyonun önemli bir aşamasında gelişimsel yetersizliği olan bireylerin iş dünyasında kendilerine bir iş bulması ve bu şekilde mümkün olduğu kadar bağımsız bir yaşam kurmasıdır. Yetersizliği olan bireylerin iş ve istihdam haklarını düzenleyen bazı yasalar söz konusudur. Bu yasalardan biri de 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’dur. 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na tabi kurum ve kuruluşlarda istihdam edilmesi gereken engelli oranı belirlenmiştir. Devlet Memurları Kanunu’na göre; “Kurum ve kuruluşlar çalıştırdıkları personele ait kadrolarda %4 oranında engelli personel çalıştırmak zorundadır. %4’ün hesaplanmasında ilgili kurum veya kuruluşun (taşra teşkilatı dâhil) toplam dolu kadro sayısı dikkate alınır” ifadesi kamu kurum ve kuruluşlarında yetersizliği olan bireyleri istihdam edilmesi belirlemektedir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Resmî Gazete’de yayınlanan Torba Yasa ile (10 Şubat 2016/ 6663 sayılı Kanun);
engelli çocuğu olan anneler için, doğumdan sonra 12 ayı geçmemiş olması şartı ile 12 ay yarı zamanlı çalışma hakkı getirilmiştir. Bu yarı zamanlı çalışma tam maaşlıdır. Engelli çocuğun engel oranı, ağır/ hafif engelli olup olmadığı ve gelir düzeyi dikkate alınmaksızın bu hakkı isteyen her anne kullanabilir. Öte yandan yetersizliği olan çocuğun ilköğretim çağına dek yarı zamanlı çalışma (maaş ve özlük hakların yarısı karşılığında) talep edilebilmektedir. Buna göre yetersizliği olan çocuğa sahip anne 12 ay boyunca tam maaş alarak yarı zamanlı çalışabilecek (süt izni hakkını kullanmadan), 12 ayın devamında ise ilköğretim yaşına dek yarı maaşla yarı zamanlı çalışabilecektir. Bu hükümler; memurlar için 657’ ye (104. maddeye ilave), işçiler için 4857’ ye (74. maddeye ilave) işlenmiştir. Doğru cevap B seçeneğidir.

2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun” un yürürlüğe girmesiyle birlikte; hiçbir sosyal güvencesi ve geliri bulunmayan engellilere üç aylık dönemler hâlinde engel oranlarına göre farklı miktarlarda maaş bağlanmaktadır. Bu Kanun’a göre; %40-69 engelli aylığı, %70 ve üzeri engelli aylığı ve 18 yaş altı engelli yakını aylığı verilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.