GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Anayasa’nın 42. maddesi yurttaşların eğitim ve öğretim haklarını düzenlemektedir. Anayasa’nın 42. maddesi şu şekildedir: “Kimse, eğitim ve öğrenim
hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir.

Yayınlanan kararnamelerin hepsi resmi gazate'de yayınlanır.

KHK’nin yedinci ilkesi “Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif katılmalarının sağlanması esastır” şeklindedir ve sürecin tümüne yer alan ailenin, özel eğitim sürecinin de tamamında yer alması gerektiğini vurgulamaktadır.

Okul öncesi eğitim ''eğitim öğretim'' başlığı altındadır.

Eğitim programları özel eğitim kanunu kapsamındadır.

Zihinsel engelli, ağır derecede engelli ya da birden fazla engeli olanlara ise özel korumalı iş yeri aracılığı ile iş imkânı verilebilmektedir.

5378 sayılı Kanun kapsamında 2006 yılında
çıkarılan Bakıma Muhtaç ve Özürlü Bireylerin Tespiti ve Bakım Hizmetlerinin esaslarını belirleyen yönetmelikte bakıma muhtaçlık şu şekilde tanımlanmış ve şu şartlara bağlanmıştır:
• Bireyin engelli olması
• Bireyin sosyal güvenlik kurumlarında herhangi birine bağlı olmaması
• Bireyin ailesini kaybetmiş ve ailesinin ekonomik veya sosyal yoksunluk içerisinde olması
Bu Yasa’ya dayanılarak 2006 yılında çıkarılan, resmî kurum ve kuruluşlar ile özel bakım merkezlerini kapsayan yönetmeliklerde bakıma muhtaç olma durumu ağır özürlü olma şartına bağlanmıştır

İndirimler ve düzenlemeler aşağıdaki
gibidir:
• Gelir vergisi indirimi
• Emlak vergisi indirimi
• Özel tüketim vergisi indirimi (ÖTV)
• Gümrük vergisi indirimi
• Tıbbi, medikal ve eğitim araç gereçleri için KDV indirimi
• SHÇEK evde bakım aylığı
• EKPSS/Kura ile atanma hakkı
• Engelli iş kurma projeleri
• Engelli kimlik kartı hakkı
• Engelli park yeri kullanım kartı
• Ulaşım indirimleri hakkı
• Muhtaç aylığı (Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından)
• Elektrik, su, doğalgaz ve GSM tarife indirimleri (kurumların inisiyatifi dâhilinde)
• Engelliler için AÖF harç indirimi hakkı
• Müze ve ören yerleri indirim hakkı
• Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden yararlanma hakkı

Kamuda ve özel sektörde %3 oranında engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır.

Evde bakım ayılığı  Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu (SHÇEK) kapsamındadır.

Gelişim yetersizliklerin bakım ve rehabilitasyonu, birden fazla kamu kurum ve kuruluşunun
yetki ve sorumluluğuna giren hizmetleri içermektedir. Bu nedenle bu konudaki düzenleyici hükümler içeren farklı yasal düzenlemeler mevcuttur. Bu yasal düzenlemeler içinde en kapsayıcı olanlar, 1997 yılında yürürlüğe giren 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler Kanunu’dur. Gelişim yetersizliklerin bakım ve
rehabilitasyonu ile ilgili diğer yasal düzenlemeler, bu iki yasal düzenlemeye dayandırılarak yayımlanmakta ve yürütülmektedir. Buna göre cevap B seçeneğidir.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 41. maddesi ailenin korunması ve çocuk hakları üzerindedir. Anayasa’nın 42. maddesi yurttaşların eğitim ve öğretim haklarını düzenlemektedir. Anayasa’nın 49. maddesi yurttaşların çalışma haklarını düzenlemektedir. Anayasa’nın 50. maddesi yurttaşların çalışma şartlarını düzenlemektedir. Ayrıca Anayasa’nın
61. maddesi sosyal güvenlik açısından özel olarak korunmaya alınması gerekleri açıkça tanımlamıştır.
Doğru cevap A seçeneğidir.

KHK’nin Birinci Bölümü’nde Amaç başlığı altında 1. maddede “Bu Kanun Hükmünde Kararnamenin amacı, özel eğitim gerektiren bireylerin, Türk Milli Eğitimi’nin genel amaçları ve temel ilkeleri
doğrultusunda, genel ve mesleki eğitim görme haklarını kullanabilmelerini sağlamaya yönelik esasları düzenlemektir” şeklinde açıklanmaktadır. KHK’nin
2. maddesi ise “Bu Kanun Hükmünde Kararname; özel eğitim gerektiren bireyler ile onlara doğrudan veya dolaylı olarak sunulacak eğitim hizmetlerini; bu hizmetleri sağlayacak okul, kurum ve programları kapsar” şeklinde kapsamı belirlemiştir.KHK’nin 4. maddesi ise özel eğitimle ilgili temel ilkeleri belirlemektedir. Aynı zamanda KHK de belirtilen bu ilkelerin Türk millî eğitimini düzenleyen genel esaslar doğrultusunda belirlendiğinin  altını çizmiştir. Bu ilkelerden ilki; “Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.Kanun Hükmünde Kararname’nin ikinci ilkesi,
“Özel eğitime erken başlamak esastır” şeklindedir. KHK’nin üçüncü ilkesi “Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar  ayırmadan planlanır ve yürütülür” şeklindedir.Cevap D seçeneğidir.
 

Anayasa’nın  61. maddesi sosyal güvenlik açısından özel olarak korunmaya alınması gerekleri açıkça tanımlamıştır. Bu maddenin ikinci fıkrası şu şekildedir: “Devlet, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına  intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alır.” Bu madde ile Devlet yetersizliği olan bireylerin devlet tarafından  korunacağını  ve topluma uyumları için gerekli tedbirlerin devlet tarafından alınacağının garantisini vermektedir. KHK nin 4. maddesi "Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır" şeklindedir.Anayasa’nın 50. maddesi yurttaşların çalışma şartlarını düzenlemektedir. Bu madde
şu şekildedir: “Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz.Küçükler ve kadınlar ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir”Anayasa’nın  42. maddesi şu şekildedir: “Kimse, eğitim ve öğrenim
hakkından yoksun bırakılamaz. Öğrenim hakkının kapsamı kanunla tespit edilir ve düzenlenir. şeklinde devam eder.

Soruda 61. madenin ikinci fıkrası sorulduğu için cevap D seçeneğidir.

a.Engellilerin insan onur ve haysiyetinin dokunulmazlığı temelinde, kendi seçimlerini yapma özgürlüğünü ve bağımsızlığını kapsayacak şekilde bireysel özerkliğine saygı gösterilmesi esastır.

b. Engelliliğe dayalı ayrımcılık yapılamaz, ayrımcılıkla mücadele engellilere yönelik politikaların temel esasıdır.

c. Engellilerin tüm hak ve hizmetlerden yararlanması için fırsat eşitliğinin sağlanması esastır.

d. Engellilerin bağımsız yaşayabilmeleri ve topluma tam ve etkin katılımları için erişilebilirliğin sağlanması esastır.

e.Engellilerin ve engelliliğin her tür istismarının önlenmesi esastır. 

f.Engellilere yönelik mevzuat düzenlemelerinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının görüşü alınır. 

B seçeneğinde ailelerinin görüşü esas alınır dendiği için cevap B seçeneğidir.

Ülkemizde, engelli bireylerin yaşadıkları sorunların başında erişilebilirlik gelmektedir. Erişilebilirlikle ilgili yaşadıkları sorunlar bu bireylerin topluma katılımları önünde büyük engel oluşturmaktadır. 5378 sayılı Kanun’da “Erişilebilirlik” ayrı bir başlık olarak ele alınmış ve şu şekilde ifade edilmiştir; “Yapılı çevrede engellilerin erişilebilirliğin sağlanması için planlama, tasarım, inşaat, imalat, ruhsatlandırma ve denetleme süreçlerinde erişilebilirlik standartlarına uygunluk sağlanır. Özel ve kamu toplu taşıma sistemleri ile sürücü koltuğu hariç, dokuz veya daha fazla koltuğu bulunan özel ve kamu toplu taşıma araçlarının engellilerin erişilebilirliğine uygun olması zorunludur. Bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojisinin engelliler için erişilebilir olması sağlanır” Buna göre cevap C seçeneğidir.

5378 sayılı Engelliler Kanunu kapsamında “Ayrımcılık” başlığı altında bir bölüm bulunmaktadır ve bu bölümde; “Doğrudan ve dolaylı ayrımcılık dâhil olmak üzere engelliliğe dayalı her türlü
ayrımcılık yasaktır. Eşitliği sağlamak ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak üzere engellilere yönelik makul düzenlemelerin yapılması için gerekli tedbirler alınır. Engellilerin hak ve özgürlüklerden tam ve eşit olarak yararlanmasını sağlamaya yönelik alınacak özel tedbirler ayrımcılık olarak değerlendirilemez”  ifadeleri ile ayrımcılığın tanımı ve kapsamı belirlenmiş ve yasaklanarak yasal güvence altına alınmıştır.Kanun’un başlıklarından birisi de “Hizmet Sunumu” dur. Bu başlık altında aşağıdaki ifadelere yer verilmiştir; “Toplumsal hayata katılım ve eşitlik temelinde engellilere habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetleri verilir. Habilitasyon ve rehabilitasyon kararının alınması, planlanması, yürütülmesi ve  sonlandırılması dâhil her aşamasında engelli ve ailesinin
aktif ve etkin katılımı sağlanır. Habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetlerinin mümkün olan en erken evrede başlaması ve engellinin yerleşim yerine en yakın yerde verilmesi esastır. Habilitasyon ve rehabilitasyon hizmetlerinde ihtiyaç, duyulan personelin yetiştirilmesine yönelik eğitim programları geliştirilir.  Habilitasyon ve rehabilitasyonda kullanılan yardımcı araç
gereçlere, destek teknolojilerine ve bunlara ilişkin bilgiye erişilebilirliğin sağlanması için gerekli tedbirler alınır”Kanun’un “Engellilik durumu” başlıklı 5. maddesinde ise “Bireyin engelliliğini ve engellilikten kaynaklanan özel ihtiyaçlarını belirleyen derecelendirmeler, sınıflandırmalar ve tanılamalarda uluslararası temel yöntemler esas alınır” ifadesi yer almaktadır. Cevap E seçeneğidir.

Türkiye’de 2005’te çıkarılan Özürlüler Kanunu’nu temel alarak yetersizliği olan bireylere ve yakınlarına bazı sosyal haklar tanınmıştır. Bu Kanun’a göre, yetersizliği olan bireyler ve onların yakınlarına  tanınan sosyal haklar, bu bireylere bazı hizmetlerin sunulmasını zorunlu kılmıştır. Bu bireylere sunulan  sosyal hizmetler genel olarak şunlardır:
Engellinin evde bakımı (bakıcısına evde bakım ücreti verilerek) ya da bakımı verecek birisinin olmadığı durumlarda kurum bakımı sağlanır.
“2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun” un yürürlüğe girmesiyle birlikte; hiçbir sosyal güvencesi ve geliri bulunmayan engellilere üç aylık dönemler hâlinde engel oranlarına göre farklı miktarlarda maaş bağlanmaktadır. Bu Kanun’a göre; %40-69 engelli aylığı, %70 ve üzeri engelli aylığı ve 18 yaş altı engelli yakını aylığı verilmektedir. 
Engellilere sağlık kurulu raporlarının verilmesi ve engelliliğin önlenmesi için sunulan (yenidoğan tarama programı, yetişkinlerde ise Hemoglobinopati Kontrol Programı) hizmetler, Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz olarak sunulmaktadır.
Engelliler eğitim konusunda desteklenmektedirler. Engelliler normal okullarda kaynaştırma eğitimi alabileceği gibi aynı zamanda özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı özel eğitim okullarından verilen özel eğitimi de alabilirler. 
Kamuda ve özel sektörde %3 oranında  engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır.

A seçeneğinde %40 -63 ve % 75 ve üzeri dendiği için cevap A seçeneğidir.

5378 sayılı Kanun kapsamında 2006 yılında
çıkarılan Bakıma Muhtaç ve Özürlü Bireylerin Tespiti ve Bakım Hizmetlerinin esaslarını belirleyen
yönetmelikte bakıma muhtaçlık şu şekilde tanımlanmış ve şu şartlara bağlanmıştır:
• Bireyin engelli olması
• Bireyin sosyal güvenlik kurumlarında herhangi birine bağlı olmaması
• Bireyin ailesini kaybetmiş ve ailesinin ekonomik veya sosyal yoksunluk içerisinde olması
Bu Yasa’ya dayanılarak 2006 yılında çıkarılan,
resmî kurum ve kuruluşlar ile özel bakım merkezlerini kapsayan yönetmeliklerde bakıma muhtaç olma durumu ağır özürlü olma şartına bağlanmıştır. 2007 yılında yapılan değişiklikle özel bakım merkezleri, 2010 yılında yapılan değişiklikle de resmî kurum ve kuruluşlar bakım merkezleri için ağır özürlü olup başkasının yardımı ve bakımına ihtiyacı olanlardan kendilerinin veya bakmakla yükümlü olduğu birey sayısına göre kendilerine düşen aylık gelir tutarının bir aylık net asgari ücret tutarının 2/3’ünden daha az olduğu bakım raporu ile tespit edilenlerin bakım  ücretlerinin ödeneceği belirtilmiştir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Yasalar yetersizliği olan birey ve ailesinin ekonomik zorluklarının önüne geçmek,
yetersizliği olan bireyin ve ailesinin yaşam kalitesini yükseltmek ve hem aileyi hem de yetersizliği
olan bireyi toplum içinde daha yararlı ve etkin hala getirmek için ekonomik önlemler de almıştır.Bu indirimler ve düzenlemeler aşağıdaki gibidir:
• Gelir vergisi indirimi
• Emlak vergisi indirimi
• Özel tüketim vergisi indirimi (ÖTV)
• Gümrük vergisi indirimi
• Tıbbi, medikal ve eğitim araç gereçleri için KDV indirimi
• SHÇEK evde bakım aylığı
• EKPSS/Kura ile atanma hakkı
• Engelli iş kurma projeleri
• Engelli kimlik kartı hakkı
• Engelli park yeri kullanım kartı
• Ulaşım indirimleri hakkı
• Muhtaç aylığı (Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından)
• Elektrik, su, doğalgaz ve GSM tarife indirimleri (kurumların inisiyatifi dâhilinde)
• Engelliler için AÖF harç indirimi hakkı
• Müze ve ören yerleri indirim hakkı
• Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden yararlanma hakkı

D seçeneğinde tıbbi ,medikal ve eğitim araç gereçlerinin ücretsiz temini yazıldığı için cevap D seçeneğidir.