GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Ebeveynler, erken çocukluk döneminde gelişimsel gerililiği olan çocuklarını erken destek programına dahil etmelidirler.  Bu programın içinde fizik tedavi ve rehabilitasyon, dil ve konuşma terapisi, ebeveyn-bebek etkileşim terapisi, sosyal destek hizmetleri gibi çok farklı alanda hizmetler yer alabilmektedir. Erken destek programı denildiğinde birbiri ile bağlantısı olan bu hizmetlerin tümü anlaşılmaktadır. Bu nedenle ailelerin bu süreç içerisinde gerekli desteği sadece gelişimsel geriliği olan çocukları için değil kendileri içinde almaları gerekmektedir.

Bunun yanı sıra, gelişimsel geriliğin engellenmesi ya da rehabilitasyonu için en etkili uygulamalardan biri de gelişimsel geriliği olan bireyin tüm yaşam alanı gelişimini destekleyen bir ortama dönüştürülmesidir. Uzman desteği alarak bireyin gelişimine uygun oyuncak ve materyal seçilmelidir. Aile, bir aile eğitim sürecine başlamalıdır. Uzman rehberliğinin oldukça önemli olduğu bu süreçte uzmanlar tarafından önerilen tüm çalışmalar gerekli
özen gösterilerek aile tarafından uygulanmalıdır. Ailelerin genel düşüncesinin aksine, çocukların oyun oynaması onları dünyayı tanıma ve dünyayı öğrenmelerinde en etkili yollardan birisidir. Bu sebeple ailelerin oyun becerilerinin geliştirilmesi de amaçlanmaktadır.

Son yapılan araştırmalar, OSB’deki temel problemin zihinsel gelişim alanında olduğunu belirtmekte ve bu konudaki tartışmalar zihinsel yetersizliğin birinci olarak dil ve iletişim problemlerine yol açtığı, ikinci olarak da davranışsal ve duyusal güçlüklere neden olduğu yönünde yoğunlaşmaktadır. Ancak bu ifade OSB olan çocukların zihinsel yetersizliği olduğu anlamına gelmediği gibi bu çocukların üstün yetenekli olduğu anlamına da gelmemelidir. Diğer bir deyişle, OSB olan çocuklar sahip oldukları yetersizlik nedeniyle bilişsel gelişim alanında etkin bir gelişme gösterememektedir.

Rett sendromu, normal gelişim basamaklarını takiben erken nörolojik gerileme belirtileri ile tanınan ve kızlarda görülen nöro-gelişimsel bir yetersizliktir. Bilişsel, sözel, ince ve kaba motor yetiler ile iletişimin kaybı, nöbetlerin eşlik ettiği genetik bir hastalıktır.

Gelişimsel gerilik ile gelişimsel yetersizlik arasındaki temel farklılıklar şu şekilde sıralanabilir. İlk olarak, gelişimsel gerilik, erken çocuklukta okul öncesi dönemlerde kendini gösterirken gelişimsel yetersizlik, doğum sonrasında hemen tanılanabilmektedir. Gelişimsel gerilik erken dönem gelişimsel destekler ile azaltılıp ortadan kaldırılabilir iken gelişimsel yetersizlikler yaşam boyu etkisini göstermektedir. Gelişimsel gerilik yaşayan çocuklar gelişimsel bir gecikmeyi belirten bir raporlandırma süreci yaşamaktadırlar. Gelişimsel yetersizliği olan çocuklar ise yetersizliği bildiren bir Özel Eğitim Raporu sürecine girmektedir. Gelişimsel geriliği olan çocuklara normal gelişim gösteren akranları ile birlikte eğitim ortamı sunulurken, gelişimsel yetersizliği olan çocuklara özel eğitim kurumlarında yetersizliğin türüne uygun eğitim olanakları sunulmaktadır.

Eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde, çocuğun tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri ile eğitim ihtiyaçları belirlenir. Ayrıca, çocuğun hangi ortamda eğitim görmesinin uygun olacağına ilişkin öneride bulunulur. Çocuğun eğitsel değerlendirme ve tanılaması RAM’da oluşturulan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu tarafından yapılır.

Tıbbi/psikolojik sınıflandırmaya göre zihinsel yetersizliği olan bireyler arasında;  50-55’ten yaklaşık 70’e kadar zeka bölümü puanına sahip olanlar hafif düzey zihinsel yetersizlik, 35-40’tan 50-55’e kadar orta düzey zihinsel yetersizlik, 20-25’ten 35-40’a ağır düzey zihinsel yetersizlik ve 20-25’ten aşağıya çok ağır düzey zihinsel yetersizlik olarak sınıflandırılmaktadır. Zeka bölümü puanı 45 olan bir birey orta düzey zihinsel yetersizlik grubunda yer alacaktır. Doğru yanıt C'dir.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere yönelik olarak T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünce belirlenen koşullarda bakım hizmetleri yürütülmektedir. Resmî bakım ve özel bakım merkezlerinde bakım ihtiyacı olan engellilere yatılı ve gündüzlü hizmetler verilmektedir. Aynı zamanda bakım ihtiyacı olan engelli bireylerin ikametgâh adreslerinde evde bakım hizmeti bulunmaktadır. Bu hizmet evde bakıma destek yardımı olarak sosyal yardım niteliğinde Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü görev alanına verilmiştir. Özel bakım merkezinden yararlanabilmek için tam teşekküllü hastanelerden sağlık kurulu raporuna ihtiyaç duyulmaktadır. Bu kapsamda, Sağlık Bakanlığının da bu süreç içerisinde yer aldığı söylenebilir. Doğru yanıt E'dir.

Kistik fibrozis, genetik temelli bir hastalıktır ve kistik fibrozise neden olan gen 7. kromozamdadır. En sık ve ağır belirtileri solunum yetersizlikleri, anormal mukus salgısı ve pankreatik yetmezlik nedeni ile yağ ve protein emilim güçlükleridir. Bu
olay yağlı gaita çıkışına, vitamin eksikliğine, kilo alamama ve büyüme geriliğine neden olmaktadır. Eğitimlerinde fiziksel etkinliklerin sınırlanması ve tedavide geçen zamanın yerine konması esastır. Doğru yanıt B'dir.

Kromozomal bozukluklar, gen anormallikleri, doğum öncesi annenin geçirdiği hastalıklar, gebelikte radyasyona, civa ve kurşun gibi ağır metallere uzun süreli maruz kalma, doğum öncesi kanamalar, alkol kullanımı, beslenme yetersizliği ve uygun olmayan çevresel koşullar gelişimsel geriliğin olası nedenleri arasında gösterilmektedir.

Zihinsel yetersizlik, yetersizlik türleri içerisinde en eski ve tanımı en tartışmalı olan yetersizlik türüdür.  Doğru cevap A’dır.

Zihinsel yetersizlik tanısı koyabilmek için üç temel ölçüt söz konusudur. Bu ölçütlerden ilki zihinsel işlevlerde önemli derece de normal altı olmadır. Diğer bir deyişle bireyin zihinsel işlevler açısından uygulanan zekâ testinin puanına göre -2 standart sapma altında olma durumudur. Doğru cevap B'dir.

Serebral palsi(SP) tek bir hastalık değildir. Serebral palsi, merkezî sinir sistemindeki zedelenme- ler sonucunda motor fonksiyonlardaki bozuklukların ön planda olduğu birçok hastalığı içine alan bir durumdur. Doğru cevap A’dır.

Fiziksel yetersizliklerin bir alt başlığı alan kas-iskelet sistemi ile ilgili yetersizlikler şu şekilde sıralanabilir: (a) travmatik beyin zedelenmesi, (b) Rett sendromu, (c) kas hastalığı, (d) kol-bacak eksikliği, (e) kalça çıkığı, (f) doğuştan gelen bozukluklar, (g) romatoidartit ve (h) ateşli romatizma.  Doğru cevap D’dir.

Gelişimsel yetersizliklerin değerlendirilmesi ve tanılanması sürecinin ikinci basamağı ise eğitsel değerlendirmedir. Eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde, çocuğun tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri ile eğitim ihtiyaçları belirlenir. Doğru cevap B’dir.

Çocuğun hangi ortamda eğitim görmesinin uygun olacağına ilişkin öneride bulunulur. Çocuğun eğitsel değerlendirme ve tanılaması RAM’da oluşturulan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu tarafından çeşitli testler ve bireyin özelliklerine uygun diğer ölçme araçlarıyla yapılır. Tanılamada çocuğun tıbbi değerlendirme raporu ile zihinsel, fiziksel, ruhsal, sosyal gelişim öyküsü, tüm gelişim alanlarındaki özellikleri, akademik alanlardaki eğitim performansı, ihtiyaçları, eğitim hizmetlerinden yararlanma süresi ve bireysel gelişim raporu dikkate alınır. Doğru cevap D’dir.

Gelşimsel yetersizliği olan bireylere yönelik olarak T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünce belirlenen koşullarda bakım hizmetleri yürütülmektedir.

Rett sendromu, normal gelişim basamaklarını takiben erken nörolojik gerileme belirtileri ile tanınan ve kızlarda görülen nörogelişimsel bir yetersizliktir. Bilişsel, sözel, ince ve kaba motor yetiler ile iletişimin kaybı, nöbetlerin eşlik ettiği genetik bir hastalıktır. Tanı alındığında gerekli özel eğitim ve sağlık desteği sağlanmalıdır . Doğru cevap A'dır.

Çocuğun dünyayı tanıma ve öğrenme yoludur. Bu nedenle, ister gelişimsel geriliği olsun ister doğal gelişim gösteren çocuk olsun ebeveyn ve çocuk etkileşiminin en güvenli ve etkili yolu oyundur. Doğru cevap E’dir.

Sinir sistemi ile ilgili yetersizlikler bireyin sinir sisteminde meydana gelen ve her hangi bir nedene
dayalı olan ve bireyin normal performans göstermesini engelleyen yetersizliklerdir. Fiziksel yetersizliklerin alt başlığı altında yer alan sinirle ilgili yetersizlikler şunlardır: serebral palsi, spina bifida, çocuk felci, multiple skleroz. B şıkkı doğrudur.

Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı (GEÇDA), 0-72 ay Türk çocuklarının gelişimlerini ayrıntılı olarak değerlendirilebilecek, eğitim yaşantılarının düzenlenmesinde ve çocuklardaki gelişimsel geriliklerin erken tanılanmasında kullanılabilecek bir gelişim değerlendirme aracıdır. Doğru cevap C'dir.