GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Gelişimsel geriliğin doğum öncesi nedenlerinin içinde en önemli olanı kalıtsal nedenlerdir. Kalıtsal nedenler anne ve babadan geçen ve çocuğun gelişimsel olarak geri kalmasına neden olan biyolojik temelli olgulardır. Doğru cevap A'dır.

Gelişimsel gerilik; standardize edilmiş referans testlere göre ya da bireyin yaşıtlarına göre gelişiminin ortalamanın altında olma durumu olarak tanımlanmaktadır.

Bebeğin veya çocuğun metabolizması ile ilgili olumsuz durumlar, ileri derecede beslenme yetersizlikleri, boğulma, ciddi kafa travmaları, çocuk ihmal ve istismarı, yaralanma ve fiziksel etkiler, bulaşıcı hastalıklar, zehirlenmeler, uygun olmayan çevresel koşullar doğum sonrasında gelişim geriliğine neden olan etmenler arasında sayılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Zekâ düzeyini belirlemek amacıyla kullanılan zekâ testleri 6 yaşından sonra uygulanabilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Erken Destek Programları; gelişimini geciktirebilecek biyolojik ya da çevresel risk- leri bulunan ya da gelişimi gecikmiş olan 0-6 yaş grubundaki çocuklara verilen gelişimi destekleyici hizmetlerin bütününü içeren programdır. Doğru cevap A'dır.

Gelişimsel yetersizlik, 22 yaşından önce görülen, kronik, zihinsel aktivitelerde ya da fiziksel faaliyetlerdeki yetersizlik olarak nitelendirilir. Doğru cevap A'dır.

Doğum öncesi malnütrisyonu, fenilketanüri, beyin hasarı ya da enfeksiyonu, kromozom anomalileri ve genetik etmenler, annenin radyasyona ve röntgen ışınına maruz kalması, çevre kirliliği, alkol, sigara tüketimi, uyuşturucu kullanımı, kan uyuşmazlığı, annenin geçirdiği hastalıklar ve kullandığı ilaçlar, annenin yaşı gibi etkenler etkili olmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Bu yetersizlikler şunlardır; (a) zihinsel yetersizlik/serebral palsi, (b) otizm spektrum bozukluğu ve (c) fiziksel yetersizlik. Doğru cevap C'dir.

Sinir sistemi ile ilgili yetersizlikler bireyin sinir sisteminde meydana gelen ve her hangi bir nedene dayalı olan ve bireyin normal performans göstermesini engelleyen yetersizliklerdir. Fiziksel yetersizliklerin bu alt başlığı altında yer alan yetersizlikler şunlardır: (a) serebral palsi, (b) spina bifida, (c) ço- cuk felci, (d) multiple skleroz. Doğru cevap E'dir.

Erken çocukluk döneminde ölçme ve değerlendirme kavramları “gelişimsel değerlendirme” çerçevesinde ele alınmaktadır. Gelişimsel tarama testleri (developmental screening), çocukların gelişim özelliklerini, öğrenme problemlerini ya da yetersizliklerini belirlemede tüm çocuklara uygulanabilen testleri kapsamaktadır. Yaygın olarak kullanılan gelişimsel tarama testlerine; Ankara Gelişim Tarama Envanteri, Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı, Denver II Gelişimsel Tarama Testi örnek olarak verilebilir. Doğru cevap E'dir.

Gelişimsel gerilik; standardize edilmiş refe­rans testlere göre ya da bireyin yaşıtlarına göre gelişiminin ortalamanın altında olma durumu olarak tanımlanmaktadır. Yaygın gelişim geriliği ise kaba motor, ince motor, dil/konuşma, bilişsel ve sosyal/kişisel gelişim alanlarının iki veya daha fazlasında belirgin gerilik olması olarak ifade edil­mektedir. Gelişimsel gerilik zihinsel yetersizlik ol­madığı gibi başka bir yetersizlikle de ilişkili olmak zorunda değildir. Yaygın gelişim geriliği olan bir bireyin bilişsel gelişimi ya da zihinsel gelişimi do­ğal sürecinde olabilir. Gelişimsel geriliğin nedenlerinden biri de kalıtsal nedenlerdir. Gelişimsel geriliğin doğum öncesi nedenlerinin içinde en önemli olanı kalıtsal nedenlerdir. Kalıtsal nedenler anne ve babadan geçen ve çocuğun geli­şimsel olarak geri kalmasına neden olan biyolojik temelli olgulardır.

Aileler gelişimsel geriliği olsun ya da olmasın çocukların oyun oynamalarının bir yararı      olm­adığına dair yaygın bir kanıya sahiptirler. Ancak oyun, çocuğun dünyayı tanıma ve öğrenme yo­ludur. Bu nedenle, ister gelişimsel geriliği olsun ister doğal gelişim gösteren çocuk olsun ebe­veyn ve çocuk etkileşiminin en güvenli ve etkili yolu oyundur. Doğru yanıt E’dir.

Gelişimsel yetersizlik, 22 yaşından önce görülen, kronik, zihinsel aktivitelerde ya da fiziksel faaliyetlerdeki yetersizlik olarak nitelendiri­lir. Bir diğer tanımda ise gelişimsel yetersizlik, öz bakım, hızlı kavrama, alıcı ve ifade edici dil ve özerk olma gibi yaşam aktivitelerinden üç ya da daha fazla alanda önemli derecede sınır­lılıklar görülmesi olarak ifade edilmektedir. Uyaran eksikliği ise çocuklarda gelişimsel geriliğe neden olabilmektedir. Doğru yanıt B’dir.

Ailelerin destek programına katkıları şu şekilde ifade edilebilir:

Gelişimsel yetersizliğin nedenleri doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası olmak üzere üç ana başlıkta ele alınır:

 Doğum Öncesi Nedenler: Doğum öncesi malnütrisyonu, fenilketanüri, beyin hasarı ya da enfeksiyonu, kromozom anoma­lileri ve genetik etmenler, annenin radyasyona ve röntgen ışınına maruz kalması, çevre kirliliği, alkol, sigara tüketimi, uyuşturucu kullanımı, kan uyuş­mazlığı, annenin geçirdiği hastalıklar ve kullandığı ilaçlar, annenin yaşı gibi etkenler etkili olmaktadır.

Doğum Sırası Nedenler: Prematüre doğum, menenjit, doğum esnasında kafa travması, bebeğin oksijensiz kalması, uzman olmayan kişilerin doğumu gerçekleştirmesi, doğu­mun hijyenik olmayan ortamlarda yapılması, do­ğuma yardımcı aletlerin doğru kullanılmaması gibi nedenler söylenebilir.

Doğum Sonrası Nedenler: Doğum sonrasında kafa zedelenmeleri, kurşun zehirlenmesi, çocuk istismarı ve çocuk ihmali, ge­lişim ya da beslenme problemleri, çocuk istismarı, çocuğun gelişimi ve özellikle sosyal-duygusal geli­şimi gibi sosyal, fiziksel, çevresel sebepler şeklinde sıralanabilir. Doğru yanıt D’dir.

Gelişimsel gerilik ile gelişimsel yetersizlik arasındaki temel farklılıklar şu şekilde sıralanabilir. İlk olarak, gelişimsel gerilik, erken çocuklukta okul öncesi dönemlerde kendini gösterirken gelişimsel yetersizlik, doğum sonrasında hemen tanılanabilmektedir. Gelişimsel gerilik erken dönem gelişimsel destekler ile azaltılıp ortadan kaldırılabilir iken gelişimsel yetersizlikler yaşam boyu etkisini göstermektedir. Gelişimsel gerilik yaşayan çocuklar gelişimsel bir gecikmeyi belirten bir raporlandırma süreci yaşamaktadırlar. Gelişimsel yetersizliği olan çocuklar ise yetersizliği bildiren bir Özel Eğitim Raporu sürecine girmektedir. Gelişimsel geriliği olan çocuklara normal gelişim gösteren akranları ile birlikte eğitim ortamı sunulurken, gelişimsel yetersizliği olan çocuklara özel eğitim kurumlarında yetersizliğin türüne uygun eğitim olanakları sunulmaktadır. Doğru yanıt C’dir.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere yönelik olarak T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğünce belirlenen koşullarda bakım hizmetleri yürütülmektedir. Gelişimsel bir yetersizliği olan bi­reyin bakım hizmetlerinden yararlanabilmesi için engel derecesini bildiren bir sağlık raporu ilk koşul olmaktadır. Resmi bakım ve özel bakım merkezlerinde bakım ihtiyacı olan engellilere yatılı ve gündüzlü hizmetler verilmektedir. Aynı zamanda bakım ihtiyacı olan engelli bireylerin ikametgah adreslerinde evde bakım hizmeti bulunmaktadır. Bu hizmet evde bakıma destek yardımı olarak sosyal yardım niteliğinde Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü görev alanına verilmiştir. Resmi ve yatılı-gündüzlü bakım merkezlerine yerleşmek veya faydalanmak için Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüklerine başvuru yapılması gerekmektedir. Bu alanda bütün işlemler Engellilerin Ba­kımı, Rehabilitasyonu ve Aile Danışmanlığı Hizmetlerine Dair Yönetmeliği kapsamında yapılmaktadır. Özel bakım merkezinden yararlanabilmek için tam teşekküllü hastanelerden alınacak 16.12.2010 tarih ve 27787 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Özürlülük Ölçütü, Sınıflandırması ve Özürlülere Verilecek Sağlık Kurulu Raporları Hakkında Yönetmelik” kapsamında alınan Engelli Sağlık Kurulu Raporlarında engel oranı % 50 (yüzde elli) ve üzeri olup ağır engelli bölümünde “EVET” ibaresi olması gerekmektedir.

Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE), Türkiye’de 0-6 yaş bebek ve çocukların psikolojik gelişimlerini nesnel olarak değerlendirmek için ge­liştirilmiş bir gelişim tarama envanteridir. Envanter dört alt testten oluşmaktadır. Bu alt alanlar şunlardır; (a) Dil-bilişsel gelişim alanı, (b) ince motor gelişim alanı, (c) kaba motor gelişim alanı ve (d) sosyal beceri-öz bakım gelişim alanı.

Gazi Erken Çocukluk Gelişimi Değerlendirme Aracı (GEÇDA); Psikomotor (PMG), Bilişsel (BG) , Dil (DG) ve Sosyal-Duygusal (SDG) olmak üzere dört alt testten oluşmaktadır.

Denver II Gelişimsel Tarama Testi, gelişimsel geriliğin ve yetersizliğin değerlendirilmesi amacıyla en sık kullanılan test Denver II Gelişimsel Tarama Testi’dir.  Denver II kısa süreli bir eğitimden sonra kullanılabilmektedir. Kişisel, sosyal, ince motor, dil ve kaba motor alanlarında çocuğun kendi yaş grubundaki çocuklar ile karşılaştırılarak hangi yüzdelik dilimde olduğunu göstermesi açısından diğer gelişimsel tarama testlerine göre daha kolay uygulanma özelliğine sahiptir. Doğru yanıt A’dır.

Tarama testleri ile çocukların gelişimleri norma ya da ölçüte bağlı olarak değerlendirilmektedir. Tanılayıcı testler (diagnostic), çocuğun gelişimsel ve akademik alanlardaki güçlü ya da yetersiz yönlerini saptamak ve müdahale planları hazırlamak amacıyla geliştirilmiş kapsamlı değerlendirmeleri içeren araçlardır. Bu testleri uygulamak ve yorumlamak özel bir eğitim gerektirmektedir. Bu nedenle, testlerin uygulaması genellikle bu araçların kullanımı ile ilgili eğitim almış kişiler tarafından yapılmaktadır. Peabody Resim Kelime Testi, Gessell, Bayley Testi gibi araçlar erken çocukluk döneminde kullanılan tanılayıcı testlerdendir. Bu testlerin yanı sıra ülkemizde kullanılan zeka testleri de tanılama amacıyla kullanılan testlerdendir. Doğru yanıt C’dir.