GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 26

Bilindiği üzere yetersizliği olan bireyler      yetersizlik dereceleri ve yetersizlik türlerine göre çeşitli destek hizmetlerine ihtiyaç duymaktadırlar. Genel olarak bu destek hizmetleri, yetersizliği olan birey­lerin daha kaliteli yaşam sürmelerine destek olmak amacıyla yapılmaktadır. Yine bu doğrultuda,  ye­tersizliği olan bireylerin bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden faydalanması da oldukça önemli bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bireyle­rin yaşadıkları evde ve çevresinde düzenlemeler yapılması ve bu sayede yetersizlik durumlarının olumsuz etkilerinin olabildiğince azaltılması bakım hizmetlerinin temel amaçlarındandır. Bu sayede yetersizliği olan bireylere destek olunarak, daha iyi bir yaşam geçirmeleri amaçlanmaktadır. Doğru yanıt E’dir.

Kişisel bakım hizmetleri oldukça kapsamlı ve geniş bir alanı kapsamaktadır. Bu hizmetler bireyin yaşam kalitesi ve bağımsız yaşam becerilerine sahip olması ile doğrudan ilişkili olduğu için önemlidir. Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin gereksinim duyduğu kişisel bakım hizmetleri şunlardır:

Doğru yanıt D’dir.

OSB’li bireylerde öğretim düzenlenirken ve öğretim yöntemi/sürecine karar verirken sıralanan özellikler akılda tutulmalıdır:

a. OSB’den orta ve ileri derecede etkilenmiş olan bireyler normal gelişim gösteren akranlarına kıyasla daha düşük bir hızla öğrenirler.

b. OSB’den orta ve ileri derecede etkilenmiş olan bireyler öğrendikleri becerilerin kalıcılığını ve genellenmesini sağlamakta çoğunlukla başarısız olmaktadırlar.

c. OSB’den orta ve ileri derecede etkilenmiş olan bireyler ayrı ayrı öğretilen becerileri birleştirmede sorunları vardır.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylerin gereksinim duyduğu psikososyal destek hizmetleri ise şunlardır;

Doğru yanıt B’dir.

Bakıma muhtaç özürlünün özellikleri dikkate alınarak aşağıda belirtilen bakım hizmetleri sunulur. a. Kişisel bakım hizmetleri;

1. Banyo yaptırılması 2. Tuvalet ihtiyacını gidermede yardım edilmesi ve gerektiğinde temizliğinin yapılması 3. Tırnaklarının kesilmesi 4. Saçlarının taranması 5. Dişlerinin temizlenmesi 6. Yemek ve içecek ihtiyacının giderilmesi 7. El, yüz ve ayak temizliği 8. Sakal tıraşının yapılması 9. İstenmeyen tüylerin temizlenmesi 10. Elbiselerinin giydirilmesi ve çıkarılması 11. Burun ve kulak temizliğinin yapılması 12. Yatağının temizlenmesi ve düzeltilmesi 13. Odasının temizlenmesi 14. Çamaşırlarının yıkanması gibi hizmetleri içerir.

Yönetmelik bu boyutlarında incelendiğinde, OSB olan bireylerde de dâhil olacak biçimde tüm yetersizliği olan bireylerin bakımı sürecinde “öz bakım becerileri” öncelikli kazandırılması gereken bir beceri alanı olduğu görülmektedir.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere verilecek bakım hizmetinin temel amacı; gelişimsel yetersizliği olan bireyin şu andaki sağlık durumu­nun korunması, gelecekte ortaya çıkacak muh­temel sağlık sorunları karşısında önlem alınması, gelişimsel yetersizliği olan bireyin iyileşme süre­cine destek olunması, gelişimsel yetersizliği olan bireyin çevresinden olabildiğince bağımsız hareket etmesinin sağlanmasıdır. Belirtilen hususlar zor ve hassasiyet gerektiren durumlardır. Bu yüzden bazı güçlükler ve engelleyici unsurlarla karşılaşılabilir. Lindsey (2002), aşağıdaki durumların gelişimsel yetersizliği bireylerin sağlık sistemine dahil edil­mesi ve yararlanmasında engelleyici olabileceğini belirtmiştir:

Yemek yeme becerilerinin kazanılmasını etkileyen etmenleri şöyle sıralayabiliriz:

• Küçük kas becerilerinin gelişimindeki yetersizlikler sinir sistemi ile ilgili yetersizlikleri ağız boşluğu ve kas yapısındaki bozukluklar (tavşan dudak, yarık damak vb.) ve diyet yapılmasını gerektiren durumlar yemek yeme becerilerinin kazanılmamasına ya da geç kazanılmasına yol açmaktadır.

• Görme ya da işitmedeki yetersizlikler ve öğretim fırsatı sağlamayan öğretim ortamları yemek yeme becerilerini olumsuz etkileyebilir.

• Ayrıca yemek yeme ile bazı davranışsal sorunlar da yemek yeme becerilerinin kazanılmasını olumsuz olarak etkileyebilir. Yemek yemeyi reddetme, çok hızlı yemek yeme, yediklerini çıkarma, yemek kokusuna duyarlılık, takıntılı biçimde bazı yiyecekleri yeme davranış sorununa örnek verilebilir.

Gelişimsel yetersizliği olan bireylere yönelik bu başlık altında Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tara­fından sunulan hizmetler yer almaktadır. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı gelişimsel yetersizliği olan bi­reyler şu alanlarda hizmet sunmaktadır: (a) evde bakım hizmeti, (b) yatılı bakım ve rehabilitasyon merkezi, (c) umut evleri ve (d) özel bakım merkezleri.

Sağlık Bakanlığı tarafından yetersizliği olan bireylere verilen bakım ve rehabilitasyon hizmetleri şunladır; (a) tıbbi sos­yal hizmet ve (b) evde sağlık hizmeti.

Millî Eğitim Bakanlığı tarafından ağır ve orta düzeyde yetersizliği olan bireylere bağımsız sınıf­larda eğitim imkanı sunulmakta, hafif düzeydeki engellilere de özel eğitim ya da kaynaştırma eğitimi sunulmaktadır. Ayrıca, Otistik Çocuklar Eğitim Merkezleri ve Özel Eğitim Uygulama Merkezi ve Özel Eğitim İş Uygulama Merkezlerinde de özel gereksinim gruplarına ihtiyaçları doğrultusunda katkı sunulmaktadır. Bunun yanı sıra Milli Eğitim Bakanlığı yetersizliği olan bireylere özel özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri aracılığıyla da hizmet vermektedir. Doğru yanıt C’dir.

Doğal öğretim yöntemleri farklı dil edinim düzeyindeki OSB’li bireylere özellikle dil ve sosyal etkileşim becerilerinin öğretiminde kullanılan öğretim stratejilerini barındırır. Doğal öğretim yöntemleri etkinlik temelli öğretim ya da gömülü öğretim, fırsat öğretimi gibi uygulamalı davranış analizi ilkelerine dayalı olarak geliştirilmiş bir dizi öğretim stratejisini içermektedir. Doğal öğretim yöntemleri yeni iletişim ve sosyal becerilerin öğretilmesinde günlük rutinleri ve etkinlikleri öğretim fırsatı olarak kullanılır. Öz bakım becerileri bu kapsamda etkinlikler içerisine gömülerek günlük doğal rutinin bir parçası olarak çalışılmalıdır.

Sağlık Bakanlığı da tıpkı Aile ve Sosyal   Politika­lar Bakanlığı gibi yetersizliği olan bireylere yönelik evde sağlık hizmeti imkanı sağlamaktadır. 2005 yılında hazırlanan “Evde Bakım Hizmetleri Sunu­mu Hakkında Yönetmelik” 2005 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak uygulamaya girmiştir. Bu yönetmelik, özel şirketler tarafından sağlanan evde sağlık hizmetlerini kontrol altına almak amacıyla çıkartılmıştır. Evde bakım hizmetleri, yetersizliği olan bireylerin yaşadıkları evde ailelerinden kop­madan toplumsal yaşam içerisinde bağımsız olarak yaşamalarını sağlamayı amaçlamaktadır. Bu sayede yetersizliği olan bireylerin yaşam kalitelerinin de arttırılması hedeflenmektedir. Doğru yanıt B’dir.

Etkinlik çizelgesi, OSB olan bireyin gününü oluşturan etkinlikleri hedeflenen sırada yerine getirmesini sağlamak amacıyla geliştiren resim ya da sözcükler dizisidir. Etkinlik çizelgeleri OSB’li bireyin gününü tahmin edilebilir hâle getirmekte ve bireye günlük rutinlerdeki değişimlere hazır olma fırsatı sunmaktadır.

Kurumda görevli rehber öğretmen veya psiko­loğun görevleri şu şekildedir:

Bazı aileler resmî bir destek almadan çocuklarının bakımını sağlarken bazıları uzman yardımına ihtiyaç duyar. Bu yönlendirmeler kapsamında kısaca uzmanların yapabilecekleri sorumlulukları şu şekilde sıralayabiliriz:

• OSB olan bireylerin ailelerine duygusal ve sosyal destek sağlamak • Bakım hizmetleri konusunda bakıcı aile fertlerine yönelik rehberlik, danışmanlık ve eğitim hizmeti vermek

• Ailelere okula devam eden çocuklarının yetersizlikleri odaklanmaları yerine başarıları ve yeterlilikleri üzerinde odaklanmalarını sağlayarak aile yapısını ve organizasyonunu güçlendirmek

• Gerektiğinde normal gelişim gösteren yetişkin ve bireylerin çocuklarındaki yetersizlik durumunu kabullenmeleri için çaba göstermek

• Gerektiğinde yetersizliği olan çocukların bakımı, eğitimi, rehabilitasyon hizmetleri hakkında aile ya da öğretmenlere bilgi vermek

• OSB olan çocukların yaşamlarını kendi başlarına idare edecekleri becerilerin neler olduğunu, kendini yönetmek ve kendini savunmak konusunda gerekli bilgileri aktarmak

• Ailelere OSB olan çocuklarının durumu ile ilgili ortaya çıkabilecek sıkıntıları ile baş etmede kullanacak yöntemleri ve yardım alacakları meslek grupları ile ilgili bilgi vermek

• Gerektiğinde aileye ya da bireye cihaz, para, ilaç vb. elle tutulabilir desteklerin sağlanması için yönlendirmeler yapmak

• Bakım hizmetleri konusunda bakıcı aile fertlerine yönelik rehberlik/yönlendirme hizmeti vermek

Doğrudan iş birlikli hizmet modelleri arasında birlikte öğretim, tamamlayıcı öğretim, destekleyici öğretim ve ekip öğretimi; dolaylı iş birlik hizmet modelleri arasında ise işbirliği yaparak problem çözme ve grupla problem çözme yöntemleri bulunmaktadır. Doğru yanıt A’dır.

Otizm Erken çocukluk döneminde ortaya çıkan, sözel ve sözel olmayan iletişim ve sosyal etkileşim becerilerinde sınırlılıklar ile birlikte takıntılı, yineleyici davranışlar ve ilgi alanlarında sınırlılık ile karakterize edilen bir yaygın gelişimsel bozukluktur. Doğru yanıt B’dir.

NAC (National Autism Center) (2009)’un ra­porunda otizmin belirtileri aşağıdaki biçimde sıra­lanmışlardır.

Otizm spektrum bozukluğunun erken belirtileri:

Doğru yanıt C’dir.

Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı hizmet      po­litikası incelendiğinde öncelikle “aile yanında  ba­kım” temel alınarak kuruluş bakımı son aşamada ve zaruri durumlarda uygulanacak bakım modeline dönüşmüştür. Koruyucu önleyici hizmet model­lerine ağırlık verilerek birey ve aileler kendi doğal ortamlarından koparılmadan desteklenmekte ve toplumsal hayattan soyutlanma riskleri en aza in­dirilmeye çalışılmaktadır. Ayrıca 2828 sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu ve 633 sayılı KHK’nın ilgili bölümünde “Engel gruplarına yönelik bakım,  re­habilitasyon, toplumsal hayata katılmalarına ilişkin sosyal hizmet programları oluşturmak, geliştirmek ve uygulamakla yükümlüdür hükmü yer almakta­dır. Mevzuata bakım hizmetlerinin kapsamı ile ilgili bakıldığında ise “Bakıma Muhtaç Özürlülerin Tes­piti ve Bakım Hizmeti Esaslarının Belirlenmesine İlişkin Yönetmeliğin üçüncü bölümünde bakım hizmetlerinin kapsamına ilişkin açıklamalar yer almaktadır. Bu bölümde özellikle bakım hizmet­lerinin yetersizliği olan çocuğun bakımına yönelik olarak özellikle kişisel bakım hizmetlerini ve  psi­ko-sosyal destek hizmetlerini kapsaması gerekliliği vurgulanmaktadır. Doğru yanıt A’dır.