GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 4

Özel eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu ve Eğitim Planı
hazırlanır. Bu belgeler, özel eğitim kurumlarından
eğitim ve destek eğitim hizmeti alan öğrenciler için
her yıl yenilenir

Sipina bifida, omurilik çevresindeki
koruyucu kılıfın (omurga) arka yüzde tam
kapanamaması ve genellikle bel hizasında doğuştan
bir açıklık olması durumudur. Hastalıkta omurilikde
etkilenerek yürüme, işeme ve dışkı tutma ve
benzeri gibi fonksiyonları olumsuz yönde etkilenir.
Etki alanı sırttaki açıklığın bulunduğu yere bağlıdır

Rett sendromu, normal gelişim basamaklarını
takiben erken nörolojik gerileme belirtileri ile tanınan
ve kızlarda görülen nöro-gelişimsel bir yetersizliktir.
Bilişsel, sözel, ince ve kaba motor yetiler
ile iletişimin kaybı, nöbetlerin eşlik ettiği genetik
bir hastalıktır.

1997 yılında yürürlüğe giren 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ve 2005 yılında yürürlüğe giren 5378 sayılı Engelliler Kanunu’dur. Gelişim yetersizliklerin bakım ve rehabilitasyonu ile ilgili diğer yasal düzenlemeler,
bu iki yasal düzenlemeye dayandırılarak yayımlanmakta ve yürütülmektedir.

Yurttaşların eğitim ve öğretim haklarını düzenleyen ve garanti altına alan anayasamızın maddesi Anayasa’nın 42. maddesi ile güvence altına almıştır.

Anayasa’nın 50. maddesi yurttaşların çalışma şartlarını düzenlemektedir. Bu madde
şu şekildedir: “Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne
uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar
ile bedenî ve ruhî yetersizliği olanlar çalışma şartları bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek,
çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili
ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir”.

2005 yılında kabul edilen 5378 sayılı Engelliler Kanunu, yetersizliği olan bireylerin yasal haklarını belirlemek amacıyla
çıkarılan oldukça geniş kapsamlı bir kanundur. Söz konusu
Kanun “ayrımcılık”, “topluma dâhil olma”, “engellilik durumu”, “erişebilirlik”, “hizmet sunumu” ve “istihdam” başlıkları
altında yetersizliği olan bireylerin yararlanacağı hizmetlerden,
bu hizmetlerin verilmesinden sorumlu olan kamu kurum ve
kuruluşlarının belirlenmesine kadar birçok sosyal hakkın nasıl
verileceğini belirlemektedir.

KHK’nin 4. maddesi ise özel eğitimle ilgili temel ilkeleri belirlemektedir. Aynı zamanda KHK
de belirtilen bu ilkelerin Türk millî eğitimini düzenleyen genel esaslar doğrultusunda belirlendiğinin altını çizmiştir. Bu ilkelerden ilki; “Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik ve
yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim
hizmetlerinden yararlandırılır” şeklindedir. Bu ilke,
özel eğitim gerektiren tüm bireylerin özel eğitim
hizmetlerinden yararlandırılması kuralını koyarak
hiçbir bireyin kapsam dışında bırakılamayacağını belirtmiş ve yetersizliği olan bireylerin eğitim
haklarını yasal olarak güvence altına almıştır. Ayrıca, özel eğitim gerektiren bireylere sunulan özel
eğitim hizmetlerinin, bireylerin yetersizlikleri değil
yeterlilikleri temel alınarak belirlenmesi gerektiğini belirtmesi dikkate değerdir. Bu ilke, özel eğitim
hizmetleri belirlenirken bireylerin mevcut performanslarının belirlenmesini zorunlu kılmaktadır.

Kanun’un “Engellilik durumu” başlıklı 5. maddesinde ise “Bireyin engelliliğini ve engellilikten kaynaklanan özel ihtiyaçlarını belirleyen derecelendirmeler, sınıflandırmalar ve tanılamalarda uluslararası
temel yöntemler esas alınır” ifadesi yer almaktadır.
Bu ifadede, uluslararası temel yöntemlere atıfta bulunulması, bu süreçlerin daha bilimsel ve evrensel
ölçütlerle yapılması açısından önemlidir

Kamuda ve özel sektörde %3 oranında
engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. Engelli personel kadrosunda çalışmak için, kişinin %40 ve üzerinde özür
durumuna sahip olduğunu gösteren sağlık
kurulu raporuna sahip olması gereklidir.

Yetersizliği olan birey ve ailesinin ekonomik koşullarını düzeltmek ve
yaşam kalitelerini arttırmak için bazı indirimler de yürürlüktedir. Bu indirimler ve düzenlemeler aşağıdaki
gibidir:
• Gelir vergisi indirimi
• Emlak vergisi indirimi
• Özel tüketim vergisi indirimi (ÖTV)
• Gümrük vergisi indirimi
• Tıbbi, medikal ve eğitim araç gereçleri için KDV indirimi
• SHÇEK evde bakım aylığı
• EKPSS/Kura ile atanma hakkı
• Engelli iş kurma projeleri
• Engelli kimlik kartı hakkı
• Engelli park yeri kullanım kartı
• Ulaşım indirimleri hakkı
• Muhtaç aylığı (Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından)
• Elektrik, su, doğalgaz ve GSM tarife indirimleri (kurumların inisiyatifi dâhilinde)
• Engelliler için AÖF harç indirimi hakkı
• Müze ve ören yerleri indirim hakkı
• Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinden yararlanma hakkı

Doğru yanıt engelli parkı uygulamasıdır.

Oral dönem (0-18ay): Bu dönemde ilk uyarım alınan bölge
ağızdır. Emme, çiğneme, ısırma çocuğun oral olarak ilk eylemleridir. Açlık ve susuzluk gibi gereksinimlerin anne memesiyle
gideriliyor olması hoşnutluk verir.

Gizil (Latent) dönem (7-11y): Bu dönemde cinsel konulara olan merakın azaldığı söylenmektedir. Aslında bu dönem, daha önceki
dönemlerde edinilenlerin pekiştirilme evresidir. Çocuk kendi cinsine ilişkin toplumsal rolleri (karşı cins ebeveyne sevgi ile yönelim) yineleyerek dener. Öğrendiklerinin farklı ortamlardaki (okul, oyun, akraba çevresi) geçerliliğini çevreden aldığı dönütlerle sınar. Bu denemeler, öğrenmelerini pekiştirirken, uyarlama becerilerinin de arttırılmasını sağlar.

Gelişimsel yetersizliği olan çocuklarımızda
fallik dönemde (36-60ay) gelişimini sağlayan
uyarım bölgesi cinsel organlardır. Bu bölgenin
uyarım alması fiziksel gelişime bağlı iken, bu uyarımların çocuk tarafından fark edilerek bu bölgeye yönelik davranışları başlatması bilişsel gelişim
ile ilgilidir. Gelişimsel yetersizliği olan çocukların
yetersizlik nedeni fiziksel gelişim ise uyarımların
oluşmaması mümkün olabilir. Ancak gelişimsel
yetersizlik, zihinsel gelişim ile ilgili ise uygun olmayan davranış eğilimlerin gözlemlenmesi mümkündür. Bu bölgenin uyarımları çocuğun cinsel
organlarla oynamada ısrar etmesi, mastürbasyona
yönelmesi ve bedeniyle oynamayı tekrarlayan davranış biçimine dönüştürmesine neden olabilir

Gizlilik; bedeninin başkası tarafından görülmemesinin sağlanması olarak tanımlanabilir. Ancak cinsel
eğitimde, tuvalet kullanımı sırasında veya duş alırken
bedenin başkası tarafından görülmemesinin sağlanması
çocukluk döneminde gizlilik becerisi olarak kabul edilse de çocuk büyüdükçe gizlilik kuralı farklı anlamlarda
genişletilmelidir. Gizlilik, sadece örtülü olmak değildir.
Okul dönemi ve ergenliğe doğru gizlilik, bedeninin neresine nasıl dokunduğunun veya kapalı alanlarda
yaptıklarının, sosyal olarak paylaşılan yerlerde alenen söylenmemesi şeklindeki kurallara uygun davranışlar olarak öğretilmelidir. Bu kazanım ergenlikte kendi bedenine dokunarak yaptığı eylemlerin gizliliğinin farklı yerlerde de korunması amacıyla genellemenin öğretimi şeklinde tamamlanmalıdır. Tuvalette
kapının kapatılması, duşta kabinin kapatılması, bedenin belli kısımların görülmemesinin sağlanması
amacıyla çevrenin kontrol edilmesi ve elleriyle gizliliğin sağlanması gizliliğin öğrenildiğinin göstergesi
olarak değerlendirilebilir

Gelişimsel gerilik profilini oluşturan nedenlerden biri zihinsel yetersizlik ise düşünmenin, yorumlamanın,
olaylar arasında ilişki kurmanın, seçenekler oluşturma ve uygun tercihler yapmanın bu yetersizlikten etkilenmesi beklenen bir sonuçtur. Alanyazında gelişimsel yetersizliği olan
çocukların gelişim evrelerinden aynı sıra ile ancak farklı süreçte geçtikleri fikri kabul edilmektedir. Zihin gelişimi için
kabul edilen bu görüş cinsel gelişim için de kabul edilebilir.
Bu durumda uygun cinsel davranışların öğrenilmesi süreç
olarak farklı olsa da aynı sıra ile öğrenilmesi mümkündür.

Güven Çemberi Öğretimi; Bu çalışma için öncelikle kurum olarak çocuğun güven çemberinde yer
almasına karar verdiğiniz bakım personeli ve aile
yakınlarının kimler olabileceğini belirlemeniz gerekmektedir. Güven çemberinde yer almasına karar
verdiğiniz kişiler, çocuğa her koşulda sahip çıkacak,
koruyup kollayacak kişilerden birkaçı olmalıdır.
Çocuğun yetersizliğinin derecesine göre “tanıdık”
yani güvenilir kişi sayısı farklı sayıda belirlenebilir.
Ayrıca bu kişiler güven çemberinde olmayı kabul
eden kişiler olmalıdır. Bunun için onlarla bir ön
görüşme yapmanız gerekmektedir

Alanyazında cinsel gelişim ile ilgili bilgi ve
becerilerin ebeveynler tarafından öğretilmesi gerektiği belirtilmektedir. Ancak kurumsal bakım
alan çocuk ve yetişkinler için bu öğretim bakım
hizmeti veren kişi tarafından yapılmalıdır. Öğretilmeyen her beceri ve kural sonradan problem
davranışların oluşmasına neden olmaktadır. Gelişimsel yetersizliği olan bireye bakım sunan biri
olarak ergenlik öncesinde cinsel gelişime paralel
öğretilmesi gereken bazı beceri ve kuralların öğretimini  model olarak yapmanız gerektiğini öğrenmiş oldunuz.

Özellikle kalabalık ortamlarda dış kontrolün zayıfladığı anlarda birden soyunarak kalabalığın
ortasına gelmesi sıkıntı yaratabilir. Bu durum da
mahremiyet davranışlarından biri olan örtülülüğün
gelişimsel dönemde hiç ele alınmadığının bir göstergesidir. Bu durumda ilk müdahale sakin kalarak
“giyinik olmadığımızda sadece odamızda oturabiliyoruz” diyerek mahremiyet alanına yönlendirip, giyinene kadar odada kalmasını sağlamaktır.