GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 27

Cinsel gelişim, fiziksel gelişim ve olgunluğu temel almaktadır. Dolayısıyla diğer gelişim alanlarının yanı sıra en çok fiziksel gelişimdeki gecikmelerin cinsel gelişimi etkilediği söylenebilir.

Gelişimsel yetersizlik gösteren çocuklara, kakasının geldiğini belli eden ilk jest, mimik veya vücut hareketi sezildiğinde doğru davranışa yönlendirici ipuçları verilmeli ancak aşırı fiziksel kontrol uygulanmamalıdır.

Örtülülük kuralı için öncelikle öz bakım (iç çamaşırı ve eşofmanını indirip kaldırma) becerilerinde bağımsızlık sağlanmalıdır.

Gerçek nesne ile resimleri eşlemeyi öğrenen çocuğa bu gelişimsel beceri temel alınarak ‘yabancıyı ayırt etme’ öğretimi başlatılabilir.

Kişisel alan algısı için çocuğun kendi kol mesafesi esas alınabilir. Çocuğa tanımadığı ya da öfkeli görünen çocuklardan bir kol mesafesi kadar uzakta durması gerektiği öğretilmelidir.

Masturbasyon öğretimi, kuruma dayalı bir uygulama olarak değil ebeveynin eğitimi aracılığıyla evde öğretim şeklinde planlanabilmektedir.

Güven çemberi öğretimi için öncelikle kurum olarak çocuğun güven çemberinde yer almasına karar verdiğiniz bakım personeli ve aile  yakınlarının kimler olabileceğini belirlemeniz gerekmektedir.

Gelişimsel gerilik; standardize edilmiş referans testlere göre ya da bireyin yaşıtlarına göre gelişiminin ortalamanın altında olma durumu olarak tanımlanmaktadır. Yaygın gelişim geriliği ise kaba motor, ince motor, dil/konuşma, bilişsel ve sosyal/kişisel gelişim alanlarının iki veya daha fazlasında belirgin gerilik olması olarak ifade edilmektedir. Gelişimsel gerilik zihinsel yetersizlik olmadığı gibi başka bir yetersizlikle de ilişkili olmak zorunda değildir. Yaygın gelişim geriliği olan bir bireyin bilişsel gelişimi ya da zihinsel gelişimi doğal sürecinde olabilir. Örneğin, yaygın gelişim geriliği olan kas hastaları ya da serebral palsisi olan bireylerin zekâsı normal sınırlar içerisinde olabilir. Ancak bireyde gözlemlenen gelişimsel geriliğe müdahale edilmezse söz konusu gerilik bireyin gelişimsel olarak akranlarından çok geride kalmasına neden olabilmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Gelişimsel yetersizlik, 0-72 ay arasındaki çocukların bireysel özelliklerinin ve bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal ve cinsel gelişimlerinin, toplumun kültürel değerleri doğrultusunda ve ilköğretime hazırlanma açısından yolunda gitmemesi durumudur. Bir başka deyişle gelişim alanlarından bir ya da daha fazlasında takvim yaşına göre geçen sürede kazanılması beklenen edinimler ve öğrenmelerde belirgin farklılığın olması olarak tanımlanabilir.

Oral dönem (0-18ay): Bu dönemde ilk uyarım alınan bölge ağızdır. Emme, çiğneme, ısırma çocuğun oral olarak ilk eylemleridir.

Bu dönem zekâ gelişiminde de duyu-devin dönemi olarak adlandırılır. Bu dönemde duyulara yönelik gerçekleştirilen eylemler çocuğun pek çok zihinsel yapı oluşturmasına da hizmet eder.

Anal dönem (18-36.ay): Anal dönem, haz ve ilginin dışkılama bölgesinde yoğunlaştığı dönem anlamındadır. Çocuğa hoşnutluk veren beden kontrolüne yönelik girişimleri, onun dışkısını kontrol etmesini sağlar. Bu kontrol, çocuğun edilgenlikten bağımsızlığa geçmesini sağlayan ilk eylemdir.

Anal dönem (18-36.ay): Anal dönem, haz ve ilginin dışkılama bölgesinde yoğunlaştığı dönem anlamındadır. 

Bu dönem zekâ gelişiminde işlem öncesi dönemin, sembolik evresi olarak adlandırılmaktadır. Çocuk, duyu-devin dönemindeki kişi ve nesnelerle etkileşme girişimlerine dayalı olarak kişi ve nesnelerin sembolleri ile ilişkilendirebilmektedir.

Fallik dönem (36-60.ay): Bu dönemde kişinin dikkati, ilgisi ve haz duygusu cinsel organlara yönelmiştir. Çocuk bedenini tanıma ve kontrol altına alma girişimlerini bu dönemde de sürdürdüğünden çişini kontrol etme girişimlerini de başlatır.

Gizlilik; bedeninin başkası tarafından görülmemesinin sağlanması olarak tanımlanabilir. Ancak cinsel eğitimde, tuvalet kullanımı sırasında veya duş alırken bedenin başkası tarafından görülmemesinin sağlanması çocukluk döneminde gizlilik becerisi olarak kabul edilse de çocuk büyüdükçe gizlilik kuralı farklı anlamlarda genişletilmelidir.

Dokunulmazlık çalışması içinde öncelikle tuvalet sonrası temizliğini kendisinin yapmasını sağlamanız gerekmektedir. Çocuğun bu konuda hâlen başkasına bağımlı olmaması gerekir.

Ergenliğe geçiş becerilerinin öğretimi, daha
önce çocuğunuzun repertuvarında var olan kişisel
bakım becerilerinin niteliğinin değiştirilmesidir.
Kişisel bakım becerileri; diş fırçalama, el-yüz yıkama, burun temizliği, banyo yapma, tırnak bakımı, cilt bakımı, bakım, makyaj yapma, tıraş olma gibi becerilerdir.

Örneğin, sosyal paylaşım (okul, dinlenme odası) alanlarında mastürbasyon yapmaya başlıyor ise mahremiyet becerileri öğretilmemiş demektir. Bu durumda ilk müdahale mastürbasyon yapmayı önlemek yerine öğretim fırsatı olarak değerlendirerek önce mahremiyet alanına (odasına ya da banyoya) yönlendirmek olmalıdır.

Kişisel alanını koruma, saldırganca davranmadan kendi güvenliğini sağlama davranışının öğretimidir.

Doğal gelişim gösterdiği düşünülen çocukların da takip edilmesi ve sıklıkla incelenmesi önemlidir. Doğal gelişim gösteren çocukların 0-6 ay arasında en az bir kez, 12-18 ay arası, 2-3 yaş arası ve 5-6 yaş arasında ise birer kez gelişim testi yaptırmaları önerilmektedir. Çocuğun gelişiminin takip altında olması olası bir gecikmenin fark edilmesini kolaylaştırmakta ve en kısa sürede gerekli müdahalenin yapılması için farkındalık sağlamaktadır. Bunun yanı sıra bu değerlendirme sürecinde dikkat edilmesi gereken bazı değişkenler olduğu da unutulmamalıdır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Yetersizliklerin nedenlerinin incelenmesinde farklı sınıflandırmalar söz konusudur. Bu sınıflandırmalar içinde en yaygın kabul göreni ve eğitim amacıyla kullanılan yetersizlikle ilişkili değişkenin insan yaşamının hangi döneminde meydana geldiği temelinde yapılandır. Takip eden bölümde gelişimsel geriliğin nedenleri doğum öncesi, doğum sırası ve doğum sonrası nedenler olarak sınıflandırılmaktadır. 

Doğum Öncesindeki (Prenatal) Nedenler
Gelişimsel geriliğin doğum öncesi nedenlerinin içinde en önemli olanı kalıtsal nedenlerdir. Kalıtsal nedenler anne ve babadan geçen ve çocuğun gelişimsel olarak geri kalmasına neden olan biyolojik temelli olgulardır.Kromozomal bozukluklar, gen anormallikleri, doğum öncesi annenin geçirdiği hastalıklar, gebelikte radyasyona, cıva ve kurşun gibi ağır metallere uzun süreli maruz kalma, doğum öncesi kanamalar, alkol kullanımı, beslenme yetersizliği ve uygun olmayan çevresel koşullar gelişimsel geriliğin olası nedenleri arasında gösterilmektedir. Doğru cevap E seçeneğidir.