GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 25

Serebral palsi(SP) tek bir hastalık değildir. Serebral palsi, merkezî sinir sistemindeki zedelenmeler sonucunda motor fonksiyonlardaki bozuklukların ön planda olduğu birçok hastalığı içine alan bir durumdur. Serebral palsi beynin hızlı geliştiği dönemlerde nonprogresif (ilerleyici olmayan), bir travmaya maruz kalması sonucu, vücut duruşu ve/ veya hareketlerinde ortaya çıkan, kalıcı fakat ilerlemeyen bozukluklar olarak tanımlanabilir. Doğru cevap A'dır.

Sinir sistemi ile ilgili yetersizlikler bireyin sinir sisteminde meydana gelen ve her hangi bir nedene dayalı olan ve bireyin normal performans göstermesini engelleyen yetersizliklerdir. Fiziksel yetersizliklerin bu alt başlığı altında yer alan yetersizlikler şunlardır: (a) serebral palsi, (b) spina bifida, (c) çocuk felci, (d) multiple skleroz. Doğru cevap E'dir.

Gelişimsel yetersizliklerin değerlendirilmesi ve tanılanması sürecinin ikinci basamağı ise eğitsel değerlendirmedir. Eğitsel değerlendirme ve tanılama sürecinde, çocuğun tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ve akademik disiplin alanlarındaki yeterlilikleri ile eğitim ihtiyaçları belirlenir. Ayrıca, çocuğun hangi ortamda eğitim görmesinin uygun olacağına ilişkin öneride bulunulur. Çocuğun eğitsel değerlendirme ve tanılaması RAM’da oluşturulan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu tarafından çeşitli testler ve bireyin özelliklerine uygun diğer ölçme araçlarıyla yapılır. Doğru cevap B'dir.

Fiziksel yetersizliklerin bir alt başlığı alan kas-iskelet sistemi ile ilgili yetersizlikler şu şekilde sıralanabilir: (a) travmatik beyin zedelenmesi, (b) Rett sendromu, (c) kas hastalığı, (d) kol-bacak eksikliği, (e) kalça çıkığı, (f) doğuştan gelen bozukluklar, (g) romatoidartit ve (h) ateşli romatizma. Doğru cevap A'dır.

Kistik fibrozis, genetik temelli bir hastalıktır ve kistik fibrozise neden olan gen 7. kromozomdadır. En sık ve ağır belirtileri solunum yetersizlikleri, anormal mukus salgısı ve pankreatik yetmezlik nedeni ile yağ ve protein emilim güçlükleridir. Bu olay yağlı gaita çıkışına, vitamin eksikliğine, kilo alamama ve büyüme geriliğine neden olmaktadır. Eğitimlerinde fiziksel etkinliklerin sınırlanması ve tedavide geçen zamanın yerine konması esastır. Doğru cevap B'dir.

Neofobi otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda besin seçimine ilişkin sıklıkla karşılaşılan bazı durumlardan biridir. Neofobi, bireylerin daha önce denenemedikleri yiyecekleri tadarken rahatsız olmaları durumudur. Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda besin seçimine ilişkin sıklıkla karşılaşılan diğer durumlar söyle sıralanabilir; 
• Ambalajlarını daha önceden bildikleri besinlere daha fazla ilgi gösterirler.
• Besinlerin hep aynı şekilde (aynı tabak vb.) sunulmasını isterler.
• Belirli renkteki yiyeceklere karşı aşırı istek duyarlar. Örneğin; sadece kırmızı yiyeceklerin tercih edilmesi
• Yemek yedikleri ortamın çevresel faktörlerinden (ses, ışık vb.) çabuk etkilenirler.
• Kalabalık içinde yemek yemekten rahatsız olurlar.
• Susadıklarının ve acıktıklarının farkında değilmiş gibi görünürler. Doğru cevap D'dir.

Serebral palsi, spina bifida, multiple skleroz ve rett sendromu sinir sistemi ile ilgili fiziksel yetersizlikler arasında yer almaktadır. Down sendromu ise zihinsel yetersizlik türüdür. Doğru cevap E'dir.

Down sendromu olan bireylerde obezitenin sık görülmesinin sebepleri arasında tiroit bezinin çalışmasının yavaşlaması ve bazal metabolizma hızının düşüklüğü (düşük kas tonusu) yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH) mide içeriğinin yemek borusuna veya sindirim sisteminin daha yukarı kısımlarına geri gelmesi olarak tanımlanmaktadır. Konstipasyon, kabızlık; diyare ise ishali tanımlamaktadır.  Çölyak hastalığı bireylerde glutene (buğday, arpa ve çavdarda bulunan bir protein çeşidi) karşı kronik alerjik hassasiyet olarak tanımlanmaktadır. Neofobi ise otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde ortaya çıkan besin seçme durumlarından biridir ve bireylerin daha önce denenemedikleri yiyecekleri tadarken rahatsız olma durumunu tanımlamaktadır. Doğru cevap B'dir.

Çeşitli sembol ve fotoğraflardan yararlanılarak yemek listeleri, öğün saatleri ve öğünlerin nerede yeneceği planlamak otizm spektrum bozukluğu olan çocuklarda durumunun iyileştirilmesi adına verilebilecek önerilerden biridir. Böylece otizm spektrum bozukluğu olan çocuğun yeniliklere önceden aşina olması sağlanabilir.  Doğru cevap C'dir.

Kistik fibrosiz genellikle çocukluk çağında ortaya çıkan kalıtsal bir hastalıktır. Bu hastalık bireyin dış salgı bezlerinin yer aldığı organları (pankreas, ince bağırsak, akciğer gibi) tuttuğu için organların salgılarında değişiklikler görülür.  Bu bireylere sindirim enzimlerinin yetersiz olması nedeniyle pankreas enzim desteği sağlanmalıdır. Kistik fibrosizin tıbbi beslenme tedavisi de muhakkak bireyin kişisel özellikleri göz önüne alınarak bir diyetisyen tarafından planlanmalıdır. Doğru cevap D'dir.

Ülkemizde yapılan bir çalışmada (Çetin, 2013) dirençli epilepsisi olan çocukların ketojenik diyete uymaları sonucunda geçirdikleri nöbet sayısının düştüğünü bulmuş ve alternatif bir tedavi yöntemi olarak ilaca dirençli epilepsisi olan çocuklarda ketojenik diyetin kullanılabileceği belirtilmiştir. Ketojenik diyet; yüksek yağ, düşük karbonhidrat içeren ve vücutta açlığa benzer bir mekanizma oluşturan beslenme tedavisidir. Ancak ketojenik diyetin avantajlarının yanı sıra olası yan etkileri ise bulantı, kusma, ishal, kabızlık, kolesterol yüksekliği, açlık, hepatit ve böbrek taşıdır. Dolayısıyla hangi bireye ne zaman ve ne süre ile ketojenik diyetin uygulanacağı mutlaka multidisipliner bir ekip (hekim, diyetisyen, hemşire, psikolog vb.) tarafından planlanmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Gelişimsel geriliğin doğum öncesi nedenlerinin içinde en önemli olanı kalıtsal nedenlerdir. Kalıtsal nedenler anne ve babadan geçen ve çocuğun gelişimsel olarak geri kalmasına neden olan biyolojik temelli olgulardır. Doğru cevap A'dır.

Gelişimsel gerilik; standardize edilmiş referans testlere göre ya da bireyin yaşıtlarına göre gelişiminin ortalamanın altında olma durumu olarak tanımlanmaktadır.

Bebeğin veya çocuğun metabolizması ile ilgili olumsuz durumlar, ileri derecede beslenme yetersizlikleri, boğulma, ciddi kafa travmaları, çocuk ihmal ve istismarı, yaralanma ve fiziksel etkiler, bulaşıcı hastalıklar, zehirlenmeler, uygun olmayan çevresel koşullar doğum sonrasında gelişim geriliğine neden olan etmenler arasında sayılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Zekâ düzeyini belirlemek amacıyla kullanılan zekâ testleri 6 yaşından sonra uygulanabilmektedir. Doğru cevap D'dir.

Erken Destek Programları; gelişimini geciktirebilecek biyolojik ya da çevresel risk- leri bulunan ya da gelişimi gecikmiş olan 0-6 yaş grubundaki çocuklara verilen gelişimi destekleyici hizmetlerin bütününü içeren programdır. Doğru cevap A'dır.

Gelişimsel yetersizlik, 22 yaşından önce görülen, kronik, zihinsel aktivitelerde ya da fiziksel faaliyetlerdeki yetersizlik olarak nitelendirilir. Doğru cevap A'dır.

Doğum öncesi malnütrisyonu, fenilketanüri, beyin hasarı ya da enfeksiyonu, kromozom anomalileri ve genetik etmenler, annenin radyasyona ve röntgen ışınına maruz kalması, çevre kirliliği, alkol, sigara tüketimi, uyuşturucu kullanımı, kan uyuşmazlığı, annenin geçirdiği hastalıklar ve kullandığı ilaçlar, annenin yaşı gibi etkenler etkili olmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Bu yetersizlikler şunlardır; (a) zihinsel yetersizlik/serebral palsi, (b) otizm spektrum bozukluğu ve (c) fiziksel yetersizlik. Doğru cevap C'dir.