GELİŞİMSEL YETERSİZLİKLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 15

Erken çocukluk döneminde yaşanabilecek gelişimsel gecikmeler sonraki dönemlere aynen aktarılmakta ve gelişimsel problemlere neden olmaktadır.

Zihinsel işlevlerde görülecek problemler ancak standart testlerle belirlenebilir. Ortalamanın en az iki standart sapma altında alınması zeka geriliğini gösteren önemli bir durum olarak değerlendirilir. Doğru seçenek C'dir.

Ulusal çapta erken tarama sistemi olması erken tanılama süreçlerine hizmet edecektir. Doğru seçenek A'dır.

Gelişimsel geriliğin doğum öncesi nedenlerinin içinde en önemli olanı kalıtsal nedenlerdir. Kalıtsal nedenler anne ve babadan geçen ve çocuğun gelişimsel olarak geri kalmasına neden olan biyolojik temelli olgulardır. Doğru seçenek B'dir.

Bebeğin veya çocuğun metabolizması ile ilgili olumsuz durumlar, ileri derecede beslenme yetersizlikleri, boğulma, ciddi kafa travmaları, çocuk ihmal ve istismarı, yaralanma ve fiziksel etkiler, bulaşıcı hastalıklar, zehirlenmeler, uygun olmayan çevresel koşullar doğum sonrasında gelişim gerili- ğine neden olan etmenler arasında sayılmaktadır. Doğru seçenek C'dir.

Zihinsel yetersizlik, yetersizlik türleri içerisinde en eski ve tanımı en tartışmalı olan yetersizlik tü- rüdür. AAIDD (Amerikan Zihinsel ve Gelişimsel Engeller Derneği), bu tanım karmaşasını çözmek amacıyla ortak bir tanım yapmıştır. Zihinsel ye- tersizlik hem zihinsel işleyişte (akıl yürütme, öğrenme, problem çözme) hem de kavramsal, sosyal ve uyumsal yaşam becerileri kapsayan uyarlamalı davranışlarda önemli kısıtlamalarla karakterize bir durumdur (AAIDD, 2018). Zihinsel yetersizlik tanısı koyabilmek için üç temel ölçüt söz konusu- dur. Bu ölçütlerden ilki zihinsel işlevlerde önemli derece de normal altı olmadır. Diğer bir deyişle bireyin zihinsel işlevler açısından uygulanan zekâ testinin puanına göre -2 standart sapma altında olma durumudur. İkinci ölçüt, bireyin uyumsal beceriler alanında (kavramsal, uyumsal ve sosyal beceriler) yer alan iki ya da daha fazla beceri ala- nında sınırlılıklar göstermesidir. Bu ölçüt bireyin toplum içinde uyum göstermesi durumunda zekâ katsayısı temelinde tanı konulmasını engellemektedir. Üçüncü ölçüt ise söz konusu sınırlılıkların 18 yaşından önce çıkmış olmasıdır. Bu ölçüt ile 18 yaşından sonra kaza, travma ya da hastalıklar nedeniyle zihinsel işlevleri zarar gören bireyler zihinsel yetersizlik tanısı alamamaktadır. Doğru seçenek D'dir.

Otizm spektrum bozukluğu (OSB), belirtileri erken çocuklukta başlayan, karşılıklı sosyal etkileşim ve iletişim becerilerinde yetersizlik, basmakalıp ve yineleyici (stereotipik) davranışlar, sınırlı ilgi alanları ve kısıtlı işlevsellik ile kendini gösteren, etkileri yaşam boyu devam eden nöro-gelişimsel bir bozukluktur.

Rett sendromu kas-iskelet sistemi ile ilgili bir fiziksel yetersizliktir. Diğerleri sinir sistemi ile ilgili fiziksel yetersizliktir. Doğru seçenek D'dir.

Ateşli romatizma kas-iskelet sisteminden kaynaklı bir fiziksel yetersizliktir. Doğru seçenek E'dir.

Bu testler erken gelişim dönemdeki çocuklara yönelik yürütülür. Doğru seçenek A'dır.

Doğal gelişim gösteren çocukların 0-6 ay arasında en az bir kez, 12-18 ay arası, 2-3 yaş arası ve 5-6 yaş arasında ise birer kez gelişim testi yaptırmaları önerilmektedir. 36-48 ay arası yaş dönemi gelişim testi uygulanması önerilen yaş aralıkları arasında yer almamaktadır. Doğru cevap D’dir.

Yetersizliklerin nedenlerinin çeşitli sınıflandırmaları içerebilmektedir. Yetersizlikle ilişkili değişkenin meydana gelme dönemi temel alınarak yapılan sınıflandırma en yaygın kabul gören ve eğitim amacıyla da kullanılabilen bir sınıflandırmadır. Buna göre gelişimsel geriliğin nedenleri doğum öncesi (prenatal) , doğum sırası (perinatal)  ve doğum sonrası (postnatal) nedenler olarak sınıflandırılmaktadır. Kromozomal bozukluklar, gen anormallikleri, doğum öncesi annenin geçirdiği hastalıklar, gebelikte radyasyona, cıva ve kurşun gibi ağır metallere uzun süreli maruz kalma, doğum öncesi kanamalar, alkol kullanımı, beslenme yetersizliği ve uygun olmayan çevresel koşullar gelişimsel geriliğin olası prenatal nedenleri arasında gösterilmektedir.  Düşük doğum ağırlığı (1500 gr’dan az), doğuma bağlı komplikasyonlar, doğum sırasında prematüre doğum, kafa travması, oksijensiz kalmak, uzman olmayan kişilerin müdahalesi ve benzeri gibi durumlar gelişimsel geriliğe neden olabilen doğum sırası etmenler bir başka ifade ile perinatal etmenler arasında yer almaktadır. Bebeğin veya çocuğun metabolizması ile ilgili olumsuz durumlar, ileri derecede beslenme yetersizlikleri, boğulma, ciddi kafa travmaları, çocuk ihmal ve istismarı, yaralanma ve fiziksel etkiler, bulaşıcı hastalıklar, zehirlenmeler, uygun olmayan çevresel koşullar doğum sonrasında gelişim geriliğine neden olan etmenler arasında sayılmaktadır.

Düşük doğum ağırlığı 1500 gr’dan az gerçekleşen doğumları kapsamaktadır ve düşük doğum ağırlığı doğum sonrası gelişimsel gerilik nedenleri arasından yer almaktadır. Doğru cevap D’dir.

Ankara Gelişim Tarama Envanteri (AGTE), Vineland Uyum Davranış Ölçeği (VUDÖ), Denver II Testi ve Gazi Erken Çocukluk Değerlendirme Aracı (GEÇDA) ülkemizde mevcut geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmış testler arasında yer almaktadır.  AGTE daha çok aileye soru sormaya dayanan tarama testidir. Doğru cevap B’dir.

Zekâ düzeyini belirlemek amacıyla kullanılan zekâ testleri 6 yaşından sonra uygulanabilmektedir. Düzenlenen son yönetmelikle zekâ testi uygulanamayacak 6 yaşından küçük çocuklardaki zihinsel yetersizlik “bilişsel gelişimde gecikme” olarak değerlendirilmeye başlanmıştır. Doğru cevap E’dir.

Gelişimsel yetersizliğin araştırmacı ve uzmanlar tarafından yapılan farklı tanımları söz konusudur. Bunlardan birinde gelişimsel yetersizlik, 22 yaşından önce görülen, kronik, zihinsel aktivitelerde ya da fiziksel faaliyetlerdeki yetersizlik olarak nitelendirilmektedir. Bu tanıma göre gelişimsel yetersizliğin 22 yaşından önce ortaya çıkması gerekmektedir. Doğru cevap B’dir.

Tıbbi/psikolojik sınıflandırmaya göre zihinsel yetersizliği olan bireyler; hafif düzey zihinsel yetersizlik, orta düzey zihinsel yetersizlik, ağır düzey zihinsel yetersizlik ve çok ağır düzey zihinsel yetersizlik olarak sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre; Hafif düzey zihinsel yetersizlik 50-55’ten yaklaşık 70’e, orta düzey zihinsel yetersizlik 35-40’tan 50-55’e, ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’ten 35-40’a ve çok ağır düzey zihinsel yetersizlik 20-25’ten aşağıya zekâ bölümü puanına sahiptir. Doğru cevap B’dir.

Fiziksel yetersizlikler (a) sinir sistemi ile ilgili fiziksel yetersizlikler, (b) kas-iskelet sisteminin zedelenmesi ile ortaya çıkan fiziksel yetersizlikler ve (c) sağlıkla ilgili fiziksel yetersizlikler olmak üzere üç grupta incelenebilmektedir. Sinir sistemi ile ilgili yetersizlikler bireyin sinir sisteminde meydana gelen ve herhangi bir nedene dayalı olan ve bireyin normal performans göstermesini engelleyen yetersizliklerdir. Bu yetersizlikler serebral palsi, spina bifida, çocuk felci ve multiple skleroz olarak sıralanabilir. Hemofili ise ciddi bir genetik kan hastalığıdır. Hemofili, kanın pıhtılaşması için gerekli faktörlerin eksikliği ya da yetersizliği sonucu meydana gelen kronik bir hastalıktır ve sağlıkla ilgili fiziksel yetersizlikler arasında yer almaktadır. Doğru cevap D’dir.

Tarama testleri ile çocukların gelişimleri norma ya da ölçüte bağlı olarak değerlendirilmektedir. Tanılayıcı testler ise çocuğun gelişimsel ve akademik alanlardaki güçlü ya da yetersiz yönlerini saptamak ve müdahale planları hazırlamak amacıyla geliştirilmiş kapsamlı değerlendirmeleri içeren araçlardır. Gizem’e öncellikle gelişimsel tarama testi uygulanması ve Gizem yaşıtlarından farklılık gösterirse ikinci aşama olarak tanılayıcı testlerden yararlanılması gerekmektedir. Bu durumda erken çocukluk döneminde kullanılan tanılayıcı testlerden biri olan Bayley Testi öncellikli olarak uygulaması beklenilen testlerden biri değildir. Doğru cevap E’dir.

Doğum Öncesindeki (Prenatal) Nedenler: Gelişimsel geriliğin doğum öncesi nedenlerinin içinde en önemli olanı kalıtsal nedenlerdir. Kalıtsal nedenler anne ve babadan geçen ve çocuğun gelişimsel olarak geri kalmasına neden olan biyolojik temelli olgulardır. Doğru cevap "C" dir.