GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Gelişimsel değerlendirme 0-18 yaş arasındaki bireylere uygulanmaktadır. Bu yaş aralığı gerçekte kendi içinde birbirinden farklı gelişim dönemlerini kapsamaktadır: Bebeklik (0- yaş), ilk çocukluk (2-6 yaş), orta çocukluk (7-11 yaş), erinlik (ergenlik öncesi biyolojik belirtilerin gözlenmeye başlandığı kısa dönem) ve ergenlik (yaklaşık 12-18 yaş). Doğru cevap C'dir.

Gelişimsel değerlendirmede odaklanılan gelişim boyutları motor gelişim (ince motor ve kaba motor gelişim), bilişsel gelişim, dil gelişimi, kişisel-sosyal gelişim ve öz bakım becerileridir. Biyolojik gelişim de gelişimsel değerlendirme kapsamında yer almaktadır ancak bu alanın değerlendirilmesi çoğunlukla tıp doktorları tarafından yapılmaktadır. Doğru cevap A’dır.

Çocukla hangi düzlemde çalışılırsa çalışılsın üçlü bir süreç işlemektedir. Değerlendirme, müdahale ve izleme. Bu süreçte öncelikle birey değerlendirilerek değerlendirme sonuçlarına göre müdahalede bulunulur. Son aşamada ise müdahalenin etkililiği ve bireydeki değişim izlenir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ahlak toplumsal kurallar ile ilgilidir ve bir insanı aldatmak ahlaki bir sorun olarak değerlendirilebilir. Etik meslek kollarının hizmet sunarken uymak zorunda oldukları davranışlar veya kuralları kapsadığından müşteriye bedelini ödediği ürünün değerinden daha azını vermek etik ihlal olarak değerlendirilebilir. Örnekteki davranış nitelikli dolandırıcılık olarak değerlendirilebileceğinden hukuken de sorunlu bir davranıştır. Örnekte verilen davranış ahlaki, etik ve hukuk normlarına aykırıdır. Doğru cevap E’dir.

Etik, çeşitli bilim ya da meslek kolları arasında tarafla­rın uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünüdür. Etik kurallar, tıpkı toplumsal ahlakta olduğu gibi gerçekte yazılı kurallar değildirler. Etik kurallar mesleğin icrası ile ilgili olduğundan gereksiz ilaç yazmak etik kuralların ihlali şeklinde yorumlanabilir. Doğru cevap D’dir.

Dürüstlük hem insani hem etik bir sorumluluktur ve her iki durumda da neredeyse aynı anlamı taşır. Buna göre dürüstlük doğru, hakiki ve samimi olmadır. Örnek olayda doktor hastasına dürüst davranmamıştır. Doğru cevap C’dir.

Kaparonya ülkesi yasaları kıvırcık saçlılara karşı olumsuzluk yaratmakta aynı zamanda düz ve kıvırcık saçlılara eşit davranmamaktadır. Bundan dolayı kanun ayrımcılığa karşı olma ve adalet ilkelerini ihlal etmektedir. Doğru cevap D’dir.

Çocuğa ve ailesine verilen sözün tutulması etik ilkelerden Sözünde Durmadır. Diğer seçenekler ise gelişimsel değerlendirme standartlarıdır. Doğru cevap A’dır

Gelişimsel değerlendirme standartlarından profesyonel ilişki kurma aileyi bilgilendirme, dinleme becerileri kullanma, dürüstlük ve gizlilik ilkeleri ile sağlanabilir. Doğru cevap D’dir.

Geçerlik ise, testin sadece amaçladığı özelliği ölçmesidir. Dikkat dağınıklığı değerlendirmesinin dikkat değerlendirme ölçeklerinin kullanılması geçerliğin sağlanması için gereklidir. Doğru cevap A’dır.

Gelişimsel değerlendirme sürecini anlamanın iyi bir yolu önce çocukla çalışmanın genel sürecini anlamaktır. Çocukla hangi düzlemde çalışılırsa çalışılsın üçlü bir süreç işlemektedir: Değerlendirme, müdahale ve izleme.

Tarama, gelişimsel tarama testlerinin tipik gelişim gösteren çocuklara uygulanması yoluyla bu grup içinden risk altında olan çocukları belirleme işlemidir. Diğer bir anlatımla, büyük gruplara uygulanan tarama testleri sayesinde gelişiminden “kuşkulanılan” çocuklar belirlenir ve bu çocuklar kapsamlı değerlendirmeye yönlendirilir. Bazen de tarama testleri büyük gruplara değil, herhangi bir nedenle değerlendirme için başvuru yapmış çocuğun genel gelişiminde bir sorun olup olmadığını saptamak üzere kullanılır.

Yurt içi kuruluşlar ve meslek örgütlerine örnekler:
• Çocuk Gelişimcileri ve Eğitimcileri Derneği
• Gelişimsel Çocuk Nörolojisi Derneği
• Türk Psikologlar Derneği
• Türkiye Psikiyatri Derneği
• Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Derneği
• Erken Çocuklukta Müdahale Derneği.

Özerklik, otonomi, gönüllülük ya da rıza adlarıyla bilinen bu ilke özünde self determinasyon hakkı, yani bireyin kendi kaderini kendisinin belirlemesi hakkına dayanmaktadır. Bu ilke uzmanın, çocuğun veya ailesinin değerlendirme alıp almama, değerlendirme sonucunda alacağı müdahale biçimine karar verme ya da müdahaleyi tamamen reddetme hakkının altını çizmektedir.

Sözünde durma; çocuğa ve aileye verilen sözün yerine getirilmesidir.

Uygulama Standartları şu şekilde sıralanbilir:
1 Profesyonel ilişki kurma
2 Uygun değerlendirme araç ve teknikleri kullanma
3 Gelişimsel değerlendirme için uygun ortam sağlama
4 Mesleki gelişmeleri izleme
5 Profesyonel sınırlarının ve yeterliklerinin farkında olma
6 Disiplinler arası anlayışa ve ekip çalışması becerilerine sahip olma
7 Çocuk ve ailesini süreç hakkında bilgilendirme
8 Değerlendirme sonucunu kayıt altına alma
9 Çocuğun ve ailenin kültürel özelliklerini tanıma.

Uygulama standartları, meslek etiği ilkelerinin mesleki uygulamaya somut olarak aktarılmasından oluşan yeterlikler bütünüdür.

Gelişimsel değerlendirme yapan uzman değerlendirme sonuçlarını kayıt altına almakla yükümlüdür. Sonuçların kayıt altına alınmasının dört temel işlevi vardır. Birincisi, kayıtlar zamanla bir arşive dönüşmekte ve bu arşivler kullanılarak alandaki gelişmelerin seyri görülebilmektedir. İkincisi, her insan gibi uzmanların da bellek kapasiteleri sınırlıdır ve kısa bir süre içinde değerlendirme yapılan kişiyi, yapılanları ve sonuçları unutabilmektedirler. Dolayısıyla kayıt özellikle izleme değerlendirmeleri için değerli bir kaynak hâline gelmektedir. Üçüncüsü, uzman değerlendirme sonucunu rapor hâline getirmelidir ki gerektiğinde diğer uzmanlarla ve aileyle paylaşabilsin. Dördüncüsü, değerlendirmeyi yapan uzman herhangi bir nedenle işten ayrılabilir, bir sonraki değerlendirmede başka bir uzman yer alabilir veya kuruma atanan yeni bir uzman değerlendirmeleri sürdürmekle görevlendirilebilir. Bu tür durumlarda önceki uzmandan aktarılan kayıtlar yoksa değerlendirme süreci etkili yürütülemeyebilir.

Gelişimsel değerlendirme 0-18 yaş aralığındaki bireylere uygulanmaktadır. Değerlendirmede odaklanılan gelişim boyutları motor gelişim (ince motor ve kaba motor gelişim), bilişsel gelişim, dil gelişimi, kişiselsosyal gelişim ve öz bakım becerileridir.

Disiplinler arası yaklaşımın mesleki uygulamadaki karşılığı ekip çalışmasıdır. Daha önce de belirtildiği gibi gelişimsel değerlendirme yapan uzman diğer uzmanları da içeren bir ekiple çalışmak durumunda olabilir. Ekip, ortak bir amaç doğrultusunda uzmanlıklarını birbirleriyle paylaşmak üzere bir araya gelmiş olan, her biri farklı bilgi ve beceriye sahip üyelerin oluşturduğu gruptur. Ekip çalışmasında her uzmanın kendi uzmanlık alanı ile ilgili bilgi, beceri ve deneyimlerini devreye sokması yolu ile sorunu olan kişiye en etkili biçimde yardımcı olmaya çalışılır.