GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Yönlendirme, özel gereksinimleri olan bireyin gelişimsel değerlendirme ve tanılama sonucuna göre en az sınırlandırılmış eğitim ortamı ve özel eğitim hizmetine karar verilerek eğitim planı ve özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmasını içeren bir süreçtir.

Değerlendirme süreci en genel anlamda; tarama, tanılama, planlama, uygulama, izleme ve değerlendirme aşamalarından geçmektedir.

Erken müdahale programını yürütüp okul öncesi programa geçişi yapacak kurumun; belirlenmiş zamanlarda (çocuk 3 yaşına girmeden 90 gün önce) geçiş yapılacak kuruma çocuk hakkında bilgi aktarımında bulunması ve geçiş planının yapılarak sürece ailenin dahil edilmesi zorunludur.

ABD yasaları gereği, 3 yaşına kadar erken müdahale programlarını gerekli görmekte ve bu yaştan sonra da çocukların kaynaştırma programlarına ya da sadece özel gereksinimli çocukların gittiği okullara gitmesini uygun bulmaktadır.

Gelişimsel tanı ve değerlendirme öncelikle çocuğun gelişimsel durumu ile ilgili bilgi sahibi olmayı amaçlar. Elde edilen sonuçlar; tanılamada, gelişimsel destek hizmetin planlamasında, çocuğun uygun yöntem ve tekniklerle gelişimsel olarak desteklenmesinde ve sunulan hizmetin çocuk yararına olup olmadığının izlenmesinde kullanılabilir.

Değerlendirme süreci en genel anlamda; tarama, tanılama, planlama, uygulama, izleme ve değerlendirme aşamalarından geçmektedir. Birbirini takip eden bu aşamalar sistemli bir başlangıç yapmalı, ara değerlendirmeler göz ardı edilmemelidir. Çünkü yapılan ara değerlendirmeler, kişiyi sorunun ya da çözümün kaynağına götürmektedir.

Aşağıda değerlendirme sonuçlarının yorumlanmasında dikkat edilmesi
gereken birtakım kurallar bulunmaktadır. Bunlar aşağıda sıralanmıştır;

BAHP, genel olarak işlevsel, kullanım kolaylığı sağlayan, ölçülebilir içeriğe sahip, program içinde hiyerarşik bir sıralamanın olduğu, bireysel ihtiyaçları karşılayabilecek genel becerilere yer veren bir program olmalıdır. Ayrıca program doğal rutinlerin içinde yer almalıdır. Böylece aile günlük rutinlerini bozulmadan programa duygusal olarak stressiz bir şekilde dahil olacaktır.

Kaynaştırma uygulamalarının amacına uygun ve beklenilen yararı sağlayabilmesi için destek özel eğitim hizmetlerine ihtiyaç olabilmektedir. Bu hizmetler; kaynak oda, sınıf içi yardım, özel eğitim danışmanlığı gibi özel eğitim hizmetleri olabilmektedir.

Özel gereksinimli çocuklar gelişimsel değerlendirme, izlem ve destek çalışmaları yürütülürken yaşamın belirli dönemlerinde farklı hizmetlerden yararlanmaktadırlar. Bu çocuklar bir dizi gelişimsel aşamada dikey geçiş deneyimi kazanmaktadırlar. Bu aşamalar bebeklik ve ilk çocukluk dönemi ele alındığında; hastaneden eve, evden erken müdahale programlarına, erken müdahaleden okul öncesi programa ve okul öncesi programdan anasınıfı ve ilkokula geçiş olarak ifade edilebilir

Bilgi verici danışmanlık, çocukların gelişim gereksinimleri ve eğitimi hakkında ailelere bilgi verilmesine yönelik aile hizmetidir.

Özel eğitim öğretmenleri;
• Öğrencilerin eğitim performanslarını ve gerçekleştirmeleri gereken amaçları dikkate alarak bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanmasına katılır ve uygular.
• Ailenin ve yakın çevresinin öğrencinin gelişim sürecinde aktif rol almasını sağlamak için veli ile iş birliği yapar.
• Öğrencilerinin bireyselleştirilmiş eğitim programlarının amaçlarının gerçekleşme düzeyini kaydeder.
• Öğrencilerin destek eğitim hizmetlerinin sağlanmasında, sınıf ve kurum değiştirmesi gerekenlerin, özellik ve yeterliliklerine uygun yönlendirilmesinde, görüşünü bildirerek rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar.

Ancak aile bireylerinin tutumu, kardeş ilişkileri ve çevreyle iletişimde olası sorunlar konusunda rehber olma rehber öğretenin görevidir

Uygulamalı davranış analizi davranış analizi ilke ve süreçlerini kullanarak bireylere sosyal açıdan önemli olan davranışları kazandırmaya odaklı bir disiplindir. Uygulamalı davranış analizi ilkeleri özel eğitim, genel eğitim ve psikoloji, ekonomi gibi farklı disiplinlerde de kullanılmaktadır.

Yönlendirme, özel gereksinimleri olan bireyin gelişimsel değerlendirme ve tanılama sonucuna göre en az sınırlandırılmış eğitim ortamı ve özel eğitim hizmetine karar verilerek eğitim planı ve özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmasını içeren bir süreçtir. Bu sürecin sonunda Özel Eğitim Değerlendirme Kurul Raporu düzenlenir. Yönlendirme kararı verilen birey için özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından eğitim planı da hazırlanır. Eğitim planı doğrultusunda bireyin devam ettiği okul veya kurumda Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) hazırlanarak uygulanır.

Ülkemizde gelişimsel değerlendirme ve tanılama sonrasında özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim alabileceği okullar ise aşağıda verilmiştir.
• Tam Zamanlı Kaynaştırma
• Destek Eğitim Odası/Kaynak Oda
• Yarı Zamanlı Kaynaştırma
• Özel Eğitim Sınıfı
• Gündüzlü Özel Eğitim Okulu
• Yatılı Özel Eğitim Okulu

Öğretmenlerin Yapabilecekleri Öğretimsel Uyarlamalar;

ÖGRETIMIN UYARLANMASI

Isleyise Iliskin Düzenlemeler

Ögretimsel Uyarlamalar

Sınıf Ortamı

Sürece Iliskin Düzenlemeler

Fiziksel Düzenlemeler

Öğretmenlerin Yapabilecekleri Öğretimsel Uyarlamalar;

ÖGRETIMIN UYARLANMASI

Isleyise Iliskin Düzenlemeler

Ögretimsel Uyarlamalar

Sınıf Ortamı

Sürece Iliskin Düzenlemeler

Fiziksel Düzenlemeler

Özel eğitim öğretmenleri MEB Özel Eğitim
Hizmetleri Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere aşağıda belirtilen görevleri yapmaktadır.
• Öğrencilerin eğitim performanslarını ve gerçekleştirmeleri gereken amaçları dikkate alarak bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanmasına katılır ve uygular.
• Ailenin ve yakın çevresinin öğrencinin gelişim sürecinde aktif rol almasını sağlamak için veli ile iş birliği yapar.
• Öğrencilerinin bireyselleştirilmiş eğitim programlarının amaçlarının gerçekleşme
düzeyini kaydeder.
• Öğrencilerin destek eğitim hizmetlerinin sağlanmasında, sınıf ve kurum değiştirmesi gerekenlerin, özellik ve yeterliliklerine uygun yönlendirilmesinde, görüşünü bildirerek rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar.

Ailenin engel durumunu kabullenmesi sürecin diğer aşamalarının sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için önemlidir.

Gelişimsel gerilik, çocuğun akranlarından bilişsel, motor, sosyal- duygusal, dil gelişimi ya da fiziksel bağlamda farklı özelliklere sahip olması olarak ifade edilebilir