GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

Büyüme

Hazır bulunuşluk, olgunlaşma ve öğrenme sonucu kişinin belli davranışları yapabilecek düzeye gelmesidir. Ancak hazır bulunuşluk bireyin sadece olgunlaşma düzeyini değil, aynı zamanda bireyin önceki öğrenmelerini, ilgilerini, tutumlarını, yeteneklerini, genel sağlık durumunu da kapsar. Bir çocuğun iki basamaklı sayılarla çarpma işlemini yapabilmesi için bu işlemi kavrayabilecek olgunluğa ulaşması ve toplama becerisini önceden edinmiş olmasının gerekmesi hazırbulunuşluğa örnektir. Doğru cevap D’dir.

Olgunlaşma, vücut organlarının kendinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek dü­zeye gelmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir. Kişinin herhangi bir çaba göstermesine gerek yoktur, kendiliğin­den meydana gelen bir süreçtir. Birçok psikomotor davranışın yapılması olgunlaşmaya bağlıdır. Örneğin, çocuk yürüyebilmek için, yürümenin gerektirdiği biyolojik olgunluğa ulaşmamışsa, zorlansa da yürüyemez. Parmak kasları yeterli olgunluk düzeyine ulaşma­dıkça, ona kalem tutmasını öğretmek mümkün değildir.

“Gelişim düzenli bir sıra izler” ilkesine göre bedensel ve motor gelişim sırasında yapısal ve işlevsel özellikler belirli bir sırayla ortaya çıkarlar. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

“Gelişimde kritik dönemler vardır” ilkesine göre organizmanın bazı gelişim alanlarında, öğrenmeye ya da gelişmeye eğilimli olduğu belli zaman dilimi vardır. Bu dönemde organizma, çevre etkilerine daha duyarlı olup gelişim etkilenebilir. Yaşa ve kazanılacak beceriye göre değişik öğrenme durumları için farklı kritik dönemler vardır. Kritik dönem, ilgili davranışların kazanılması gereken, kazanılmadığında telafisi çok zor olan gelişim dönemidir. Burada en önemli nokta “Zamanlama”dır. Bireye yaşamlarının belirli zamanlarında öğrenme fırsatı sağlanmadıysa gelişim ya yavaşlayabilir ya da tamamen durabilir. Kritik dönemlerde, organizma çevre uyaranlara karşı daha duyarlı olmaktadır. Kazanılması gereken dönemlerde kazanılmayan yaşantıların telafisi olmamakta ya da çok zor olmaktadır. Bebeklik döneminde, anne yoksunluğu veya anne yerine geçen kişinin olmaması, çocuğun psikososyal gelişiminde olumsuz etki bırakabilir. Doğum öncesi dönemde, ilk üç ay beyin gelişimi için en kritik dönemlerden birisidir.

Doğum öncesi gelişim dönemi, yaşam süresindeki en hızlı gelişim dönemidir.

Doğum öncesi gelişimin dölüt dönemi, embriyon dönemi ve fetüs dönemi olmak üzere üç alt dönemi vardır.

Bebeklik dönemi gelişim görevleri şunlardır;

Yaşamın her döneminde bireyi tanımak ihtiyaçların belirlenmesi bakımından oldukça önemlidir. Ancak bebeklik ve erken çocukluk döneminde bu daha fazla önem taşımaktadır. Bu dönemde çocuğu tanımak ve değerlendirmek;

Çocuğu tanıma ve değerlendirme bir süreçtir ve bu sürecin en iyi şekilde yapılabilmesi için bazı önemli ilkelere dikkat etmek gerekmektedir. Bunlar:

Öğretim amaçlı değerlendirme: Erken çocukluk döneminde değerlendirme yap­manın en önemli nedeni, çocuğun gelişiminin erken dönemde desteklenmesini sağlamaktır. Değerlendirmenin bu türü, çocuğun bildikleri ve yapabildikleri hak­kında bilgi sağlayıp, gelişimindeki bir sonraki adımın ne olacağı konusunda geri bildirim sağlayarak amaçların belirlenmesine yardımcı olur. Değerlendirme, öğre­timi desteklemek için doğrudan müfredata bağlı olan sürekli bir süreçtir.

Doğum sonrası dönemde geçirilen hastalıkların bebek üzerinde çeşitli olumsuz etkileri olabilmektedir. Yeni doğmuş bebeklerde geçirilen ağır fizyolojik sarılık, ateşlenmeler gerekli müdahale yapılmadığı takdirde yapısal bozukluklara neden olmaktadır. Uzun süren kronik hastalıklar ise büyümenin yavaşlaması ile sonuçlanır. Doğum sonrasında ayrıca çocuğun içinde yaşadığı aile yapısı (çekirdek ya da geniş aile), ana-baba tutumları, doğum sırası, aile geçimsizliği, boşanmalar, okul ve öğretmenler vb. hususların tümü onun fiziksel, bilişsel veya psikososyal gelişimini etkileyebilmektedir.  Doğum süreci sırasında bebeğin yeterli oksijen alamaması, “perinatalanoksiya” olarak adlandırılır ve bu durum doğum sırasında gelişimi etkileyen faktörlerdendir.

Hipofiz bezinden salgılanan Oksitosin hormonu özellikle doğum sırasında kadınların rahim kaslarının kasılmasını sağlayarak bebeğin dışarı doğru itilmesine neden olur. Annenin memesindeki süt bezlerinden sütün akması da bu hormonla ilgilidir. Doğru cevap C’dir.

Gelişim içten dışa doğrudur. Doğum öncesi dönemde bedenin iç kısımları oluştuktan sonra, dış kısımlar önce beden, sonra kol ve bacaklar oluşur. Doğum sonrasında ise içten dışa gelişime örnek olarak, ilk önce omuzlar daha sonra kollar, en sonra da ellerin geliştiğini görebiliriz. Ellerin kontrolü parmakların kontrolünden daha önce ortaya çıkmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Embriyo döneminde hücreler farklılaşmaya ve ilerde vücudun değişik organlarını meydana getirecek şekilde tabakalar meydana getirmeye başlar. En dış tabaka “ektoderm” adını alır. Ektodermden, duyu organları, sinir sistemi, dış deri, saç, tırnak ve dişlerin bir kısmı oluşur. Orta tabaka olan “mezoderm” den kas, iskelet sistemleri ile salgı ve dolaşım sistemleri meydana gelir. İç tabaka olan endodermden ise sindirim sistemi ile solunum sisteminin, karaciğer, akciğer gibi önemli organları meydana gelir. Doğru cevap A’dır.

Doğum öncesi gelişim dönemi, yaşam süresindeki en hızlı gelişim dönemidir. Doğru cevap A’dır.

Tek ayak üzerinde sıçrama becerisi kaba motor gelişim ile ilgilidir. Doğru cevap D’dir.

Çocuk son çocukluk döneminde cinsiyet rollerini kazanır. Toplumun cinsiyetlere atfettiği değerleri ve sosyal rolü öğrenir. Cinsiyetine uygun davranışlar kazanır. Doğru cevap C’dir.

Tarama değerlendirme, öğrenme ya da gelişimde karşılaşılabilecek potansiyel problemleri tespit edebilmek amacıyla tasarlanmıştır. Tarama değerlendirme araçları hızlı ve kolay bir şekilde çocuğa uygulanarak daha ayrıntılı bir değerlendirmeye ihtiyaç duyulup duyulmadığını ortaya çıkarır. Doğru cevap B’dir.

Gelişim zaman içinde yapıda, düşüncede biyolojik ve çevresel etkilere bağlı olarak gerçekleşen değişimler olarak tanımlanır. Doğru yanıt B şıkkıdır.