GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ

İkincil önleme çalışmaları kapsamında bebek risk altında olsun ya da olmasın tüm annelere ya da bebeklere bazı tarama testleri yapılmaktadır. Bebeğin annesinin karnında iken ultrasonografi, anneye yapılan bazı hormon testleri, gerekirse bebeği çevreleyen sudan örnek alınarak yapılan “amniosentez” denilen özel test sayesinde bir takım kromozom anomalileri, organsal anomaliler, bazı fonksiyonel problemler önceden saptanabilmektedir. Bebek doğduktan sonra ise, riskli olsun ya da olmasın tüm bebeklere yeni doğan taraması yapılmaktadır. Yeni doğan taramasında bebeğin doğumunun 3. ya da 4. günü topuğundan alınan kan yoluyla önemli bazı metabolik hastalıklar belirlenebilir. Yine yeni doğan bebeklere kalça çıkığı taraması ve işitme taraması yapılmaktadır. Doğru yanıt A’dır.

Gelişimsel tanı ve değerlendirme süreci 7 aşamada incelenebilir. Bunlar; farkına varma, müracaat, tanılama, bilgi toplama, bilgilendirme ve yönlendirme, gelişimsel destek programının uygulanması ve gelişimsel izlemedir. Doğru yanıt D’dir.

Tıbbi tanılamada tıbbi veriler ve psikometrik ölçümler kullanılarak tanılama işlemi gerçekleştirilir. Bu tür tanılamada, durumun oluş zamanı, yeri, derecesi ve engelin nasıl bir gelişme göstereceği üzerine durulur ve bir sınıflandırma yapılır. Psikososyal tanılamada ise, bireyin birbirlerini sürekli etkileyen psikolojik ve sosyal süreçlerinin dinamik ilişkisi incelenir. Bireyin depresyonu, kaygısı, yaşadığı bir afet, kriz ya da travma durumunun olup olmadığı ya da yaşamış olduğu sosyal çevrenin kişiye dezavantaj doğurup doğurmadığının görüşme yoluyla tespit edildiği tanılamadır. Birey hakkında bilgi toplanırken bireyin kendisinden, anne baba ve diğer yetişkinlerden bir de birey ile ilgili kayıtlardan yararlanılır. Doğru yanıt B’dir.

Destek eğitim programları sadece kurum merkezli değildir. Ev merkezli destek programı da tanılanmış çocuklar için de uygulanmaktadır. Yurtiçinde ve yurtdışında uygulanmış ve uygulanmaya devam eden ev temelli programlar bulunmaktadır. Head Start Programı, Öğretmen olarak aileler programı (The Parents as Teachers Program), HIPPY Programı (Home Instruction for Parents of Preschool Youngsters Program) ve Anne Eğitim Programı (AEP) hem aileye hem de çocuğa ev ortamında uygulanan destek eğitim program örnekleridir. Doğru yanıt B’dir.

Tanılama aşamasında bireyin yeterli ve yeterli olmadığı yönler birlikte değerlendirilmelidir. Özellikle bireyin yeterli olduğu yönlerin ortaya çıkartılması çok önemlidir. Çünkü yetersiz olduğu yönleri, yeterli olduğu yönlerle desteklemek daha başarılı sonuçlara ulaşmada kolaylık sağlar. Doğru yanıt C’dir.

Tanılama sürecinin tüm basamaklarında ailenin ve çocuğun görüş ve onayı çok önemlidir. Çocuk ya da aile onay vermediği sürece tanılama işlemi gerçekleştirilemez. Bu tanılama basamaklarında dikkat edilmesi gereken isteklilik ilkesidir. Doğru yanıt E’dir.

Türkiye’de üstün yetenekli çocukların yeteneklerini keşfetmeleri, hem akademik gelişimlerini hem de sosyal-duygusal gelişimlerini desteklemek amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı bünyesinde Bilim ve Sanat Merkezleri (BİLSEM) açılmıştır. Üstün Yetenekliler Eğitim Programı (ÜYEP) Anadolu Üniversitesi bünyesinde açılan bir birimdir. Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP), Gelişimsel Destek Programı (GEDEP),Yaz Anaokulları ise risk altındaki ya da dezavantajlı çocuklar için destek programlardır. Doğru yanıt A’dır.

Ülkemizde çocuklara yönelik olarak “Okul Öncesi Eğitim Programı” annelere yönelik olarak  “Anne Destek Programı” yürütülmüştür. Okul Öncesi Eğitim Programı yaratıcılığı, kişisel ifadeyi ve etkin/katılımcı öğretimi vurgulamakta ve bedensel, bilişsel, dilsel ve sosyal-duygusal gelişim modüllerini içermektedir. Anne Destek Programında ise Okul Öncesi Eğitim Programı’na katılan çocukların anneleri hedeflenmiştir. Annelerin Türkçe bilmeme olasılığına karşın program iki dilli eğiticiler tarafından uygulanmış ve çok çocuklu anneler için kursa katıldıkları dönem boyunca çocuklarını bırakabilecekleri çocuk bakımı olanakları sunulmuştur. Okul Öncesi Eğitim Programı’na katılan çocukların öğrenme sürecini de desteklemeyi amaçlayan programda beslenme, koruyucu sağlık, anne ve çocuk sağlığı, çocuğun okula hazırlanması ve olumlu disiplin yöntemleri de ele alınmıştır. Doğru yanıt C’dir.

1965 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde fakirlikle savaş politikası kapsamında ortaya çıkmış olan Head Start Programı, düşük gelirli ailelerin her zaman gelişimsel gecikme riski taşıyan 3-5 yaş arasındaki çocuklarının ilköğretime iyi bir başlangıç yapabilmeleri ve yoksulluğun etkisini azaltmak amacıyla oluşturulmuştur. Doğru yanıt D’dir.

Head Start/ Early Head Start (Güçlü Başlangıç/ Erken Güçlü Başlangıç Programı) düşük gelirli ailelerin her zaman gelişimsel gecikme riski taşıyan 3-5 yaş arasındaki çocuklarının ilköğretime iyi bir başlangıç yapabilmeleri ve yoksulluğun etkisini azaltmak amacıyla oluşturulmuştur. Portage Erken Çocukluk Dönemi Eğitim Programı, kırsal kesimde yaşayan anne-babaların, özel gereksinimli çocuklarına beceri öğretebilmeleri için geliştirilmiş ev merkezli bir programdır. Small Steps Early Intervention Program (Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı) 0-4 yaş arası gelişimsel gerilik tanısı alan, gelişim geriliği riski taşıyan çocuklar ile ebeveynlerine yönelik bir erken eğitim programıdır. Healty Start (Sağlıklı Başlangıç) programı, çocuğun yaşamının ilerleyen yıllarında sağlıkla ilgili riskleri azaltarak obez olmasını engellemek ve sağlıklı beslenme davranışları geliştirmesine yönelik erken eğitim çözümleri getirmeyi amaçlayan bir programdır. Programda 3-5 yaşındaki çocuklar hedeflenmiştir. Doğru yanıt A’dır.

Gelişimsel tanı ve değerlendirme süreci 7 aşamada incelenebilir. Bunlar; farkına varma, müracaat, tanılama, bilgi toplama, bilgilendirme ve yönlendirme, gelişimsel destek programının uygulanması ve gelişimsel izlemedir. Farkına varma basamağı, gelişimsel tanı ve değerlendirme sürecinin ilk basamağıdır. Doğru cevap D'dir.

Normallik kavramını açıklarken üç türlü normallikten bahsedilebilir. Bunlar: İstatistiki Normalite, İdeal Normalite ve Fonksiyonel Normalitedir. İstatistiki Normalite, toplumsal normlara uygun olan ve toplumsal olarak sık rastlanan durumlardır. Doğru cevap C'dir.

Tanılama üç aşamada gerçekleşmektedir. Bunlar: tıbbi tanılama, psikososyal tanılama ve eğitsel tanılamadır.Tıbbi tanılamada tıbbi veriler ve psikometrik ölçümler kullanılarak tanılama işlemi gerçekleştirilir. Bu tür tanılamada, durumun oluş zamanı, yeri, derecesi ve engelin nasıl bir gelişme göstereceği üzerine durulur ve bir sınıflandırma yapılır. Doğru cevap A'dır.

Tanılama üç aşamada gerçekleşmektedir. Bunlar: tıbbi tanılama, psikososyal tanılama ve eğitsel tanılamadır. Piskososyal tanılamada, bireyin birbirlerini sürekli etkileyen psikolojik ve sosyal süreçlerinin dinamik ilişkisi incelenir. Bireyin depresyonu, kaygısı, yaşadığı bir afet, kriz ya da travma durumunun olup olmadığı ya da yaşamış olduğu sosyal çevrenin kişiye dezavantaj doğurup doğurmadığının tespit edildiği tanılamadır. Doğru cevap C'dir.

Tanılamanın birçok ilkesi bulunmaktadır. Bu ilkelerden bütünlük ilkesi tanılamanın çok yönlü yapılması gerektiğini ve tanısı yapılan bireyin tanılama aşamasında tüm gelişim aşamalarının gelişim öyküsünün değerlendirilmesi gerektiğini vurgular. Doğru cevap B'dir.

ÜYEP müfredat modeli; analitik yetenek, yaratıcı yetenek, pratik yetenek ve bilgi bileşenlerinden oluşmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Head Start Programı, düşük gelirli ailelerin her zaman gelişimsel gecikme riski taşıyan 3-5 yaş arasındaki çocuklarının ilköğretime iyi bir başlangıç yapabilmeleri ve yoksulluğun etkisini azaltmak amacıyla oluşturulmuştur.

Portage Erken Çocukluk Dönemi Eğitim Programı1969 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Winsconsin Eyaletinin Portage kentinde, kırsal kesimde yaşayan anne-babaların, özel gereksinimli çocuklarına beceri öğretebilmeleri için geliştirilmiş ev merkezli bir programdır. Doğru cevap C'dir.

Bebek Sağlığı ve Gelişimi Programı, prematüre doğan ve düşük doğum ağırlıklı olan risk altındaki bebekler için geliştirilmiş bir program olup, prematüre bebekler arasında yaygın olan, sağlık ve bilişsel gelişim problemlerinin azalmasında, eğitsel ve aile destek hizmetlerinin etkisini belirlemek amacıyla tasarlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Gelişimsel Destek Programı Türkiye'de 0-3 yaş arası gelişimsel gerilik gösteren, gelişimsel gerilik gösterme riski olan ve normal gelişim gösteren bebek ve çocukların bilişsel, dil ve iletişim, özbakım, sosyal-duygusal ve motor gelişimi alanlarında desteklenmesine yönelik hazırlanmış bir programdır. Doğru cevap B'dir.