Türkiye’de ve Dünyada Gelişimsel Tanı ve Değerlendirme Süreci

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre tanılama, “bireylerin
tüm gelişim alanlarındaki özellikleri ile yeterli ve yetersiz yönlerinin, bireysel özelliklerinin ve ilgilerinin belirlenmesi amacıyla tıbbî, psikososyal ve eğitim alanlarında yapılan değerlendirme süreci” olarak tanımlanmaktadır.

Erkenlik, bütünlük, çeşitlilik, süreklilik, yeterlilik, iş birliği, isteklilik, gizlilik ilkeleridir.

Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne (2012) göre, yönlendirme, “özel eğitime ihtiyacı olan bireyin eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucuna göre en az sınırlandırılmış eğitim ortamı ve özel eğitim hizmetine karar verilerek eğitim planı ve özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmasını içeren bir süreç” olarak tanımlanmaktadır.

• Özel Öğrenme Güçlüğü Destek Eğitim Programı
• Yaygın Gelişimsel Bozukluklar Destek Eğitim Programı
• Zihinsel Engelli Bireyler Destek Eğitim Programı
• Bedensel Engelli Bireyler Destek Eğitim Programı
• Dil ve Konuşma Güçlüğü Destek Eğitim Programı
• Görme Engelli Bireyler Destek Eğitim Programı

Millî Eğitim Bakanlığı bünyesindeki Bilim ve Sanat Merkezleri ve Anadolu Üniversitesi Üstün Yetenekliler Eğitim Programı (ÜYEP) örnek olarak verilebilir.

Programın amacı okul öncesi eğitimden yararlanamayan çocukların içinde bulundukları elverişsiz koşulların dezavantajlarını en aza indirerek okula hazır olma düzeylerini yükseltmek ve aynı zamanda anne eğitimleriyle alacakları okul öncesi eğitimin etkisini güçlendirmektir. 

Programın temel amacı, 5 yaş itibarıyla daha önce okul öncesi eğitim hizmeti almamış çocuklara ve annelerine bilimsel temelli ve ev merkezli bir eğitim programı uygulamak ve annelere evde çocuklarının eğitimine nasıl destek verilebileceklerini öğretmektir.

1969 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin Winsconsin Eyaletinin Portage kentinde, kırsal kesimde yaşayan anne-babaların, özel gereksinimli çocuklarına beceri öğretebilmeleri için geliştirilmiş ev merkezli bir programdır.

Program büyük kas becerileri, küçük kas becerileri, iletişim becerileri, alıcı dil becerileri, kişisel ve toplumsal beceriler gibi 5 temel gelişim alanına odaklanmıştır.

Sağlıklı başlangıç programı, çocuğun yaşamının ileriki yıllarında sağlıkla ilgili riskleri azaltarak obez olmasını engellemek ve sağlıklı beslenme davranışları geliştirmesine yönelik erken eğitim çözümleri getirmeyi amaçlayan bir programdır.

Bebek Sağlığı ve Gelişimi Programı, prematüre doğan ve düşük doğum ağırlıklı olan risk altındaki bebekler için geliştirilmiş bir program olup, prematüre bebekler arasında yaygın olan, sağlık ve bilişsel gelişim problemlerinin azalmasında, eğitsel ve aile destek hizmetlerinin etkisini belirlemek amacıyla tasarlanmıştır.

Portage Erken Çocukluk Dönemi Eğitim Programı ile Small Steps Early Intervention Program (Küçük Adımlar Erken Eğitim Programı) ülkemizde de uygulanmaktadır.

GEDEP, 0-3 yaş arası gelişimsel gerilik gösteren,
gelişimsel gerilik gösterme riski olan ve normal gelişim gösteren bebek ve çocukların bilişsel, dil ve iletişim, özbakım, sosyal-duygusal ve motor gelişimi alanlarında desteklenmesine yönelik hazırlanmış bir programdır.

UNICEF’in 2015 yılı Eylem Planı gelişimsel tanı ve değerlendirme sürecinin sağlık sistemine entegre edilmesi ve tüm çocukları kapsayacak şekilde riskleri önceden belirlemesi açısından oldukça önemlidir.

Farkına varma basamağında bilinmesi gereken en önemli iki kavram “normal” ve
“anormal” kavramlarıdır. Çünkü çocuğun gösterdiği anlık durumlar ya da davranışlar çocuğun tanılanması için gerekli olan durumları doğurmaz. Bu nedenle “Normal” ve “Anormal” kavramlarını ve özelliklerini bilmekte fayda vardır.

Eğitsel tanılama sürecinde rehberlik ve araştırma merkezlerinde görevli olan rehber öğretmen, psikolojik danışman, çocuk gelişimci ve özel eğitim öğretmeni gibi yetkin kişiler görev alır.

• Bireyin Kendisi
• Ebeveynler ve Diğer Yetişkinler
• Birey ile İlgili Kayıtlar