GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 22

Gelişimsel tanı ve değerlendirme öncelikle çocuğun gelişimsel durumu ile ilgili bilgi sahibi olmayı amaçlar. Elde edilen sonuçlar; tanılamada, gelişimsel destek hizmetin planlamasında, çocuğun uygun yöntem ve tekniklerle gelişimsel olarak desteklenmesinde ve sunulan hizmetin çocuk yararına olup olmadığının izlenmesinde kullanılabilir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Her ne kadar, çocukların farklı yaş dönemlerinde evrensel olarak edindikleri ve sergiledikleri bazı beceriler var ise de her çocuğun gelişim hızı ve özellikleri birbirinden farklıdır. Unutmamak gerekir ki her çocuk farklı yapısal özelliklerle dünyaya gelir ve farklı bir çevrede büyür. Çocukları gelişimsel olarak gözleyip değerlendirirken onların doğuştan getirdikleri ve içinde büyüdükleri ortama ait farklı özellikleri olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır. Ayrıca üzerinde durulması gereken en önemli noktalardan birisi de gelişim basamaklarını ve sonuçlarını değerlendirmenin, zekâ ölçmek olarak kesinlikle yorumlanmaması gerektiğidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Eğitsel tanı, tıbbi tanı sonuçları da göz önünde bulundurularak Millî Eğitim Bakanlığına bağlı Rehberlik Araştırma Merkezleri’ ndeki (RAM) uzmanlar tarafından yapılmaktadır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Erken müdahale çalışmalarında gözlem raporları standardize testler, gelişimsel tanı ve değerlendirme araçları, akademik başarı testleri, ölçüt bağımlı testler, performans testleri, kullanılmaktadır. Kullanılan tüm bu araçların uygulanması sonucunda uzmanlar ve aileler çocukların genel gelişim performansı ile ilgili bilgi edinebilir ve görüş alışverişinde bulunabilirler. Doğru cevap C seçeneğidir.

ABD yasaları gereği özel gereksinimli çocukların gelişimsel açıdan desteklenmesinde evde aile odaklı hizmetlerin yürütülmesinde Bireyselleştirilmiş Aile Hizmet Planı (BAHP) uygulanmakta olup erken müdahale programı yürütülmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Özel gereksinimi olan çocuklar, en az kısıtlayıcı eğitim ortamı olan genel eğitim hizmetlerinden, ev ya da yatılı okul gibi ayrı özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılabilir. Yerleştirme kararı ise çocuğun bireysel gelişim özelliklerine ve gereksinimlerine dayandırılır. Tam zamanlı kaynaştırma raporu bulunan birey genel eğitim sınıfında eğitimini sürdürür. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kaynak odada eğitim, bireysel ya da küçük grup eğitimi olarak özel eğitim öğretmeni tarafından verilmektedir. Kaynak oda uygulamasında her ne kadar çocuk sınıf dışına çıkıyorsa da çocuğa verilecek destek, sınıfta verilen derse paralellik gösterecek ya da dersle ilgili eksiğini kapatacak nitelikte olmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Gelişimsel değerlendirme sonuçlarına göre sınıflarına özel gereksinimli ya da farklı gelişim gösteren bir çocuk dâhil edildiğinde her sınıf öğretmeni öğretim yöntemlerini ve sınıf yönetimini tekrardan gözden geçirmelidir. Her çocuğa uygun eğitim ortamı sağlamak ve etkili sınıf stratejilerini geliştirmek, bu süreçte atılabilecek en önemli adımlardandır. Öğretmenler yaptıkları bu çalışmalar çerçevesinde yöntemlerinin çalışan ve çalışmayan taraflarını mutlaka belirlemeli ve çocukların farklı gelişim alanları üzerindeki etkilerini de değerlendirmelidir. Bu değerlendirmeler sonucunda öğretmenler gerektiğinde çocukların bilgi edinmeleri için farklı kaynaklara ve tekniklere başvurabilmelidirler. Doğru cevap E seçeneğidir.

Son yıllarda aileler, özellikle farklı gelişim gösteren ya da özel gereksinimi olan çocuklara yönelik hazırlanan erken müdahale programlarının ve bireyselleştirilmiş eğitim programlarının en önemli ve zorunlu bir parçası olarak görülmektedir. Bu açıdan bakıldığında ailelerin çocukla ilgili her türlü tedavi ve eğitim etkinliğine katılımı ve söz sahibi olmaları gereklidir. Planlanacak programlarda ailenin de ihtiyaçlarının belirlenmesi hedeflenmektedir. Bu planlamanın bir parçası olarak aile eğitimleri oluşturulabilir. Aile eğitimi planı oluşturmak için, ailelerin de değerlendirme sürecinden geçmeleri gerekmektedir. Aile değerlendirmesinin içeriği kitabınızın 139. sayfasında yer alan Şekil 5.5’te gösterilmektedir.  Doğru cevap E seçeneğidir.

Gelişimsel tanılama ve değerlendirme sonuçlarına göre gelişimsel olarak farklı özellikler gösteren ya da özel gereksinimleri olan, yaşına uygun olmayan, sosyal ve kültürel normlardan farklı duygusal tepki ve davranışlar göstermesi nedeniyle özel eğitim ya da rehabilitasyon alan çocuk ve gençler, sosyal ve toplumsal çevreleriyle uyumlu olmayan bazı davranışlar sergileyebilmektedirler. Gelişimsel süreç içerisinde bu tür davranışların önlenmesine yönelik müdahale yaklaşımları belirleyici rol oynamaktadır. Ayrıca ebeveynlerin çocuklarının gelişiminde eğitimin kritik rolünü anlamaları, onların sosyal becerilerini daha açık olarak desteklemeyi öğrenmeleri ve çocuklarına yönelik olumlu duygularını daha fazla ifade etmeyi öğrenmeleri, çocukların kendi kendine yetebilmelerini ve kendilerini gerçekleştirme düzeylerini arttırmalarına önemli ölçüde destek sağladığı bilinmektedir. Toplumsal gelişimi etkileyen en önemli etmen olarak aile, çocuğun toplumsallaşması sürecinde diğer kurumlar üzerinde de öncü bir etki göstermesi ile ayrı bir öneme sahiptir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Çeşitli uyarımlar sonucunda bireyde kalan izlenimler “Yaşantı” olarak adlandırılmaktadır. Bu anlamda bireyin yaşantı kazanması için bilincinin gelişmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Yeni doğan bebek bile çevresi ile etkileşimleri sonucu yaşantılar kazanmaktadır. Bireyin davranışları üzerinde bedensel ve ruhsal gelişiminin yanında bu erken dönem yaşantılarının da önemli etkileri bulunmaktadır (Özgüven, 2002). Bu nedenle birey ile ilişkili özellikler incelenirken bireyin içinde bulunduğu yaşam alanının değerlendirilmesi önemlidir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Bağlanma kuramı Bowlby tarafından geliştirilen ve çocukların yetişkinlerle ilişkilerini açıklayan önemli yaklaşımlardan biridir. Kurama göre bireylerde yakınlık arama ve yakın ilişkiler kurma yönünde evrensel bir eğilim bulunmaktadır ve bu eğilim bebeklikten itibaren başlamaktadır. Yenidoğan bebeklerin yalnızca onlara bakmaya ve korumaya istekli bir yetişkinin varlığında yaşamlarını sürdürebilecekleri gerçeği nedeniyle bebekler bakım veren kişi ile etkileşimi sağlamaya yardımcı davranışlar (emme, izleme, gülümseme, ağlama, dokunma) ile donanımlı olarak dünyaya gelirler. Doğru cevap A seçeneğidir.

Çocukların sağlıklı gelişimlerinin sağlanmasında psikolojik ihtiyaçlarının karşılanması da biyolojik ihtiyaçlar kadar önem taşımaktadır. Bu ihtiyaçlar diğer insanlara karşı duyulan bağlılığı ve yakınlığı tanımlayan sevgi ve ait olma ihtiyacı; kendini ifade etme, başarılı olma ve başarılı olarak tanınma, değerli olmayı tanımlayan güç ihtiyacı; bağımsızlık, özerklik, seçimlerde bulunabilme, karar verme olarak tanımlanabilecek özgürlük ihtiyacı; oyun oynama, gülebilme, yeni şeyler öğrenme, hoş vakit geçirebilme, mizah duygusuna sahip olma ve yaşamdan olumlu yanlar çıkarma gibi olumlu durumları içeren eğlence ihtiyacı olarak tanımlanmaktadır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Çocuğun sağlıklı büyüme ve gelişmesi, doğumdan itibaren içinde bulunduğu aile bireylerinin olumlu, tutarlı ve sevgi dolu tutumundan etkilenmektedir. Baumrind’e (1989) göre çocuk yetiştirme tarzları yetkeci, yetkeli, serbest anne baba tutumları olarak sınıflandırılabilir. Yetkeci çocuk yetiştirme tarzına sahip ailelerin yapısına bakıldığında otoriter, sıkı ebeveyn kontrolünün olduğu, çocuğun kararlara katılmadığı, aile içinde çok az sıcaklığın olduğu bir yapı görülmektedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Aşırı hoşgörülü ailelerde sevgi, sıcaklık ve iletişim bulunmakta ancak sınır ve kurallar yetersiz olduğundan dolayı çocukların davranışları anne baba tarafından sınırlandırılmamaktadır. Çocuklar kendilerine sağlanan sınırsız özgürlük nedeni ile bağımsızlık ve sorumluluk gibi kavramları ayırt edememektedirler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yetkeli çocuk yetiştirme tarzına sahip ailelerde demokratik bir yapı bulunmaktadır. Bu ailelerde anne babanın içten ve destekleyici ancak baskıcı olmayan bir otoritesi vardır. Aile atmosferinde sıcaklık ve sevgiye dayalı olumlu bir ilişki yaşanmaktadır. Aile içinde roller ve kurallar belirlidir ancak katı değildir. Esnek bir yapıya sahip olduğu için ailede rol ve kurallar duruma göre değiştirilebilmektedir. Çocuğun yaş ve gelişim özelliklerine göre kararlara katılması sağlanabilir, özerklik verilebilir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Bireyin diğer kişilerin ona uygun yardımı sağlayacağına yönelik algısı sosyal destek olarak tanımlanabilir. Çocuğu tanıma çalışmalarında ailenin sosyal destek kaynaklarının belirlenmesi önem taşımaktadır. Belirlenebilecek özellikler: Arkadaş, akraba ziyaretleri sıklığı, çocuğun bakımını destekleyen aile dışındaki kişiler vb.’dir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ev ziyaretlerinde dikkat edilmesi gereken temel ilkeler şunlardır: Ziyaretin planlı ve amaca yönelik olması, mümkün olduğunca tüm aile bireylerinin katılımının sağlanması, ailenin ziyaret hakkında bilgilendirilmesi. Ev ziyaretlerinin süresinin 30-60 dakika arasında tutulması yeterli olmaktadır. Bu sürenin 5–10 dakikası ailenin sürece alışması ve rahatlaması için selamlaşma, basit ikramların kabul edilmesi, süreç hakkında bilgi vermeye ayrılmalıdır. Ev ziyaretinin olumlu duygularla tamamlanmasına dikkat edilmelidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Etkin Dinleme: Çocuğu ile ilgili bilgileri paylaşırken aileyi duyarlı bir biçimde dinlemek, duymak ve anlamak çok önemlidir. Bir başka kişiyi etkin olarak dinlemek; ona “seni önemsiyorum” mesajını vermeyi sağlamaktadır. Bunun için aileyi olumlu bir tutum içinde, dikkatle dinlemek, onun hislerini ve söylemek istediklerini anlamaya çalışmak ve bunları özetleyerek ifade etmek gerekmektedir Doğru cevap B seçeneğidir.

Erken eğitim sürecine dayalı aile merkezli felsefenin altındaki temel varsayımlar aşağıdaki biçimde özetlenebilir. Çocuğu en iyi tanıyan kişiler çocuğun aile bireyleridir. Aile, kendisi ve çocuğun geleceğiyle ilgili kararlar alabilen bir yapıdır. Aile hem çocuğun hayatında hem de uzmanlarla ilişkide sürekli olarak yer almaktadır. Amaçların belirlenmesinde ailenin öncelikleri esastır. Aile ve uzman arasında iş birliğine dönük bir güven ilişkisi gereklidir. Ailenin kültürel kimliğine, inançlarına, değerlerine ve başa çıkma tarzlarındaki farklılıklara saygı esastır. Doğru cevap C seçeneğidir.