GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 14

Çeşitli meslek kolları arasında tarafların uyması veya kaçınması gereken davranışlar bütünü etik; belli bir dönemde belli insan topluluklarınca benimsenmiş olan, bireylerin birbirleriyle ilişkilerini düzenleyen geleneksel davranış kurallarının, yasalarının, ilkelerinin toplamı ahlak olarak tanımlanmaktadır. Doğru yanıt A'dır.

Profesyonel hayatta ihtiyacı olan çocuğa ve aileye profesyonel yardım sağlamak bir tercih değil, aksine bir zorunluluktur. Uzmanların yardım etme ilkesini ihlal etme gibi bir tercihleri olamaz. Doğru yanıt B'dir.

Değerlendirmesi yapılan çocuğa yönelik her türlü ayrımcılık ve damgalama sadece etik ihlal değil, geniş anlamda temel insan haklarının ihlalidir. Doğru yanıt C'dir.

Gizlilik ilkesi; profesyonel ilişki bağlamında alınan bilgilerin başkalarıyla paylaşılamamasıdır. Uzmanın bireye ait bilgileri izin alarak bilimsel veri olarak kullanmak istediği durumlarda bozulamayacaktır. Doğru yanıt E'dir.

Uzman ile değerlendirilen arasında kurulacak yardım ilişkisi profesyonel olmalıdır. Burada profesyonelden kasıt, mesleki ilkeler sınırını aşmayan, amaç dışına çıkmayan, uzmanın yeterliklerine ve becerilerine dayanan bir ilişki biçimidir. Doğru yanıt E'dir.

Çocukların gelişimsel özelliklerinin, güçlü ve geliştirilmeye ihtiyaç duyulan yönlerinin
belirlenmesi ile çocukların gelişimi tüm alanlarda desteklenebilir, uygun eğitim programları oluşturulabilir, öğretim yöntemleri, teknik ve araçları seçilebilir ve öğrenme ortamları düzenlenebilir. Tanıma çalışmalarının diğer önemli amaçları da çocukların kendilerini tanımalarını sağlama, aileleri bilgilendirme ve güvenilir bir rehberlik hizmeti verme olarak sayılabilir (Can, 2008). Bu amaçlara ulaşılabilmesi için çocukların tüm özelliklerinin tanınması ve çocuğu tanıma ve değerlendirme çalışmalarının çok boyutlu olması gerekmektedir.

Erken dönemde beynin gelişimini etkileyen faktörlerden en sık karşılaşılanlar oksijen, beslenme, hormonlar, duyusal uyarı, etkinlik ve sosyal ilişki olarak sıralanmaktadır (Shonkoff ve Phillips, 2000). Bu faktörler hem biyolojik özellikleri hem de psikolojik özellikleri etkileyen değişkenlerdir.

Bağlanma kuramı Bowlby tarafından geliştirilen ve çocukların yetişkinlerle ilişkilerini
açıklayan önemli yaklaşımlardan biridir. Kurama göre bireylerde yakınlık arama ve yakın ilişkiler kurma yönünde evrensel bir eğilim bulunmaktadır ve bu eğilim bebeklikten itibaren başlamaktadır. Yeni doğan bebeklerin yalnızca onlara bakmaya ve korumaya istekli bir yetişkinin varlığında yaşamlarını sürdürebilecekleri gerçeği nedeniyle bebekler bakım veren kişi ile etkileşimi sağlamaya yardımcı davranışlar (emme, izleme, gülümseme, ağlama, dokunma) ile donanımlı olarak dünyaya gelirler. Bebeğin doğuştan getirdiği bu özellikleri, bakım veren ile düzenli ve tutarlı bir etkileşim kurması sonucu gelişmektedir.

Sameroff ’un çoklu risk modeline göre çocuğun hayatında bulunan risk faktörleri çocuğun gelişimini olumsuz etkilemektedir. Bu risk faktörleri ailede yoksulluk, madde kullanımı, aile içi şiddet, olumsuz disiplin, düzenli bakım ve sevgi veren bir yetişkinin eksikliği, fiziksel ya da psikiyatrik hastalıklar, ihmal ve istismar olarak sıralanabilir. Yaşamında en az sekiz ya da dokuz risk faktörü var olan çocuklar diğer çocuklara göre gelişimsel olarak önemli ölçüde geride kalabilmektedir. Yaşamında çoklu risk faktörü bulunan ve bulunmayan çocuklar arasında zekâ puanlarında da farklılıklar belirlenmektedir (Sameroff ve Fiese, 1992). Çalışmalar risk faktörlerinin birikimli etkilerinin olduğunu ve risk faktörlerinin sayısı arttıkça olumsuz etkilerinin arttığını göstermektedir.

Çocuk sağlığında ikinci boyut olarak tedavi hizmetleri yer almaktadır. Bu iyileştirici
çalışmalarda hastalığın fark edilmesi ve hemen erken müdahale ile tedaviye başlanması
önem taşımaktadır. Erken müdahale hastalığın derecesinin artmasını ve daha üst düzey
sorunların ortaya çıkmasını önleyeceği gibi ailenin olayla baş edebilme yeteneğine olumlu katkı sağlamaktadır. Bunun için ailenin hastalık belirtileri konusunda bilgi sahibi olması ve tedaviye ulaşma olanaklarına sahip olması gerekmektedir.

Beslenme yetersizlikleri kadar beslenmeye gereğinden fazla odaklanmak da beslenme
sorunlarına yol açmaktadır. Ailenin çocuğu gereğinden fazla yemeye zorlaması, doyma
kararının çocuktan alınması, yeni besinlerin denenmesinde baskı yapılması, çocuğa şeker oranı yüksek gıdaların erken yaştan itibaren sunulması, ödül olarak kullanılması ya da bu gıdalara yönelik aşırı kısıtlamaların olması, öğünlerdeki olumsuz duygusal atmosfer çocuklarda beslenme sorunlarına yol açabilecek özellikler olarak sayılabilir

Baumrind’e (1989) göre çocuk yetiştirme tarzları yetkeci, yetkeli, serbest anne baba tutumları olarak sınıflandırılabilir. Yetkeci çocuk yetiştirme tarzına sahip ailelerin yapısına bakıldığında otoriter, sıkı ebeveyn kontrolünün olduğu, çocuğun kararlara katılmadığı, aile içinde çok az sıcaklığın olduğu bir yapı görülmektedir.

Ailenin ev ortamında yapılan görüşmede uzman bir “güç” figürü olarak değil de bir misafir olarak algılanabilmektedir. Bu koşullar altında aile kendisini daha rahat hissederek daha fazla iletişim kurabilir ve bu sayede bilgi, duygu ve düşüncelerini daha rahat paylaşabilir ve sorular sorabilir. Böylece çocuk hakkında, ailenin değer yargıları, çocuğa karşı tutum ve davranışları, çocuktan beklentileri hakkında daha fazla bilgi edinilebilir. Ayrıca çocuğun yaşam alanı, ebeveynleri ile olan ilişkileri, evde aldığı sorumluluklar gözlemlenebilir (MEB, 2013).

Çocuğu ile ilgili bilgileri paylaşırken aileyi duyarlı bir biçimde dinlemek, duymak ve anlamak çok önemlidir. Bir başka kişiyi etkin olarak dinlemek; ona “seni önemsiyorum” mesajını vermeyi sağlamaktadır. Bunun için aileyi olumlu bir tutum içinde, dikkatle dinlemek, onun hislerini ve söylemek istediklerini anlamaya çalışmak ve bunları özetleyerek ifade etmek gerekmektedir (Tan, 1992).

Erken eğitim sürecine dayalı aile merkezli felsefenin altındaki temel varsayımlar aşağıdaki biçimde özetlenebilir (Baird ve Peterson, 1997):
• Çocuğu en iyi tanıyan kişiler çocuğun aile bireyleridir.
• Aile, kendisi ve çocuğun geleceğiyle ilgili kararlar alabilen bir yapıdır.
• Aile hem çocuğun hayatında hem de uzmanlarla ilişkide sürekli olarak yer almaktadır.
• Amaçların belirlenmesinde ailenin öncelikleri esastır.
• Aile ve uzman arasında iş birliğine dönük bir güven ilişkisi gereklidir.
• Ailenin kültürel kimliğine, inançlarına, değerlerine ve başa çıkma tarzlarındaki
farklılıklara saygı esastır.

Yönlendirme, özel gereksinimleri olan bireyin gelişimsel değerlendirme ve tanılama sonucuna göre en az sınırlandırılmış eğitim ortamı ve özel eğitim hizmetine karar verilerek eğitim planı ve özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmasını içeren bir süreçtir. Bu sürecin sonunda Özel Eğitim Değerlendirme Kurul Raporu düzenlenir. Yönlendirme kararı verilen birey için özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından eğitim planı da hazırlanır. Eğitim planı doğrultusunda bireyin devam ettiği okul veya kurumda Bireyselleştirilmiş Eğitim Planı (BEP) hazırlanarak uygulanır.

Ülkemizde gelişimsel değerlendirme ve tanılama sonrasında özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin eğitim alabileceği okullar ise aşağıda verilmiştir.
• Tam Zamanlı Kaynaştırma
• Destek Eğitim Odası/Kaynak Oda
• Yarı Zamanlı Kaynaştırma
• Özel Eğitim Sınıfı
• Gündüzlü Özel Eğitim Okulu
• Yatılı Özel Eğitim Okulu

Öğretmenlerin Yapabilecekleri Öğretimsel Uyarlamalar;

ÖGRETIMIN UYARLANMASI

Isleyise Iliskin Düzenlemeler

Ögretimsel Uyarlamalar

Sınıf Ortamı

Sürece Iliskin Düzenlemeler

Fiziksel Düzenlemeler

Öğretmenlerin Yapabilecekleri Öğretimsel Uyarlamalar;

ÖGRETIMIN UYARLANMASI

Isleyise Iliskin Düzenlemeler

Ögretimsel Uyarlamalar

Sınıf Ortamı

Sürece Iliskin Düzenlemeler

Fiziksel Düzenlemeler

Özel eğitim öğretmenleri MEB Özel Eğitim
Hizmetleri Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere aşağıda belirtilen görevleri yapmaktadır.
• Öğrencilerin eğitim performanslarını ve gerçekleştirmeleri gereken amaçları dikkate alarak bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanmasına katılır ve uygular.
• Ailenin ve yakın çevresinin öğrencinin gelişim sürecinde aktif rol almasını sağlamak için veli ile iş birliği yapar.
• Öğrencilerinin bireyselleştirilmiş eğitim programlarının amaçlarının gerçekleşme
düzeyini kaydeder.
• Öğrencilerin destek eğitim hizmetlerinin sağlanmasında, sınıf ve kurum değiştirmesi gerekenlerin, özellik ve yeterliliklerine uygun yönlendirilmesinde, görüşünü bildirerek rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar.