GELİŞİMSEL TANI VE DEĞERLENDİRME YÖNTEMLERİ - Deneme Sınavı - 13

Ailenin engel durumunu kabullenmesi sürecin diğer aşamalarının sağlıklı bir şekilde yürütülmesi için önemlidir.

Gelişimsel gerilik, çocuğun akranlarından bilişsel, motor, sosyal- duygusal, dil gelişimi ya da fiziksel bağlamda farklı özelliklere sahip olması olarak ifade edilebilir

Risk taşıma ise gelişimsel değerlendirme sonuçlarına göre mevcut durumda yetersizlik ya da güçlük durumu belirlenmemiş ancak birçok faktör göz önünde bulundurulduğunda ileride yetersizlik gösterme ihtimali normalde beklenenden daha fazla olan çocukları ifade etmektedir

Yönlendirme, özel gereksinimleri olan bireyin gelişimsel değerlendirme ve tanılama sonucuna göre en az sınırlandırılmış eğitim ortamı ve özel eğitim hizmetine karar
verilerek eğitim planı ve özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmasını
içeren bir süreçtir

Yerleştirme ise Rehberlik Araştırma Merkezinde tanılaması yapılan ve özel
eğitim değerlendirme kurulunca herhangi bir özel eğitim kurumuna yönlendirmesi yapılan çocukların uygun okula yerleştirilmesidir

Çocuğun gelişimsel olarak desteklenmesi için eğitim kurumlarına yöneltilmesi ile
birlikte çocuk odaklı programa geçiş olmakta ve Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları (BEP) uygulanmaktadır

Kaynaştırma uygulamalarının amacına uygun ve beklenilen yararı sağlayabilmesi için destek özel eğitim hizmetlerine ihtiyaç olabilmektedir. Bu hizmetler; kaynak oda, sınıf içi yardım, özel eğitim danışmanlığı gibi özel eğitim hizmetleri olabilmektedir.

Kaynak odada eğitim, bireysel ya da küçük grup eğitimi olarak özel eğitim öğretmeni tarafından verilmektedir

Aile değerlendirme sürecini oluşturan unsurlardan ilki güçlü ve zayıf yönlerin belirlenmesidir.

Kaynaştırma programları, eğitim ve öğretim programlarını uyarlayabilme veya uygun yeni programlar oluşturabilme ve özel gereksinimli çocuğun gereksinimlerini karşılayabilecek ortamları yaratacak öğretimsel uygulamaları ve stratejileri içinde barındıran bir program olmalıdır.

Tam zamanlı kaynaştırmada yetersizliği olan öğrenci normal gelişim gösteren akranlarıyla aynı ortamda bulunur.

Gelişimsel değerlendirme ve tanılamada sonuçların değerlendirilmesi; çocuğun neleri yapıp neleri yapamadığına odaklanmak yerine, çocuğun hangi alanlarda desteklenmesi gerektiği şeklinde yorumlanmalıdır. Bu tür bir yaklaşım çocuğu rahatlatan bir yaklaşım olarak düşünülebilir. Örneğin, bir anne- baba sadece çocuğunun yapamadığı ya da yapabildiği becerilere odaklanır ise destekle yapabildiklerini (istemeden) göz ardı edebilir. Sonuçta destek hizmetin de yavaşlamasına neden olabilir. Bu nedenle çocukların gelişimsel değerlendirmelerinin yapılarak sonuçlarının yorumlanması ve izlem programının yapılması önemlidir. Aşağıda değerlendirme sonuçlarının yorumlanmasında dikkat edilmesi gereken birtakım kurallar bulunmaktadır. Bunlar aşağıda sıralanmıştır.
• Her ne kadar, çocukların farklı yaş dönemlerinde evrensel olarak edindikleri ve sergiledikleri bazı beceriler var ise de her çocuğun gelişim hızı ve özellikleri birbirinden farklıdır. Unutmamak gerekir ki her çocuk farklı yapısal özelliklerle dünyaya gelir ve farklı bir çevrede büyür.
• Çocukları gelişimsel olarak gözleyip değerlendirirken onların doğuştan getirdikleri ve içinde büyüdükleri ortama ait farklı özellikleri olabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.
• Özellikle, birden fazla çocuğa sahip anne-babalar, kendi çocukları ile diğer çocukların gelişimlerini karşılaştırabilir ve bazı becerileri edinme konusunda çocukları için kaygılanabilirler. Ancak bu konuda diğer çocuklar doğru bir referans noktası olmayabilir. Yapılan çalışmalar ikiz kardeşlerin bile gelişimsel alanda birbirinden çok farklı özellikler sergileyebileceğini göstermektedir. Dolayısıyla gelişimsel değerlendirme sonrasında sonuçlar değerlendirilirken her çocuğun farklı bireysel özellikleri olduğu ve gelişiminin farklı süreçte izlediğinin unutulmaması gerekmektedir.
• Bütün çocuklar aynı beceride aynı performansı sağlamayacaktır. Bu nedenle çocuklar kesinlikle yapamadıkları beceriler için yargılanmamalıdır.
• Ayrıca üzerinde durulması gereken en önemli noktalardan birisi de gelişim basamaklarını ve sonuçlarını değerlendirmenin, zekâ ölçmek olarak kesinlikle yorumlanmaması gerektiğidir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Yönlendirme, özel gereksinimleri olan bireyin gelişimsel değerlendirme ve tanılama sonucuna göre en az sınırlandırılmış eğitim ortamı ve özel eğitim hizmetine karar verilerek eğitim planı ve özel eğitim değerlendirme kurul raporu hazırlanmasını içeren bir süreçtir. Bu sürecin sonunda Özel Eğitim Değerlendirme Kurul Raporu düzenlenir. Yönlendirme kararı verilen birey için özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından eğitim planı da hazırlanır. Doğru cevap D seçeneğidir.

BAHP, özel gereksinimli çocukların erken müdahale programlarından okul öncesi programa geçişini kolaylaştıran bir sisteme sahiptir. Erken müdahale programını yürütüp okul öncesi programa geçişi yapacak kurumun; belirlenmiş zamanlarda (çocuk 3 yaşına girmeden 90 gün önce) geçiş yapılacak kuruma çocuk hakkında bilgi aktarımında bulunması ve geçiş planının yapılarak sürece ailenin dahil edilmesi zorunludur. Doğru cevap A seçeneğidir.

Çalışmalar özellikle hayatın ilk üç yılının beyin gelişiminin en dinamik olduğu yıllar olduğunu söylemektedir. Bu dönemde özellikle gereksinimleri olan çocuklara sağlanacak olumlu bir çevre, tedavi ve eğitim müdahalesi nöral yolların yeniden organize olması anlamına gelen nöral plastisiteyi dahi sağlamaktadır. Özel gereksinimli çocukların özel eğitime uygunluğuna karar verilmesi aşaması, gelişimsel değerlendirmeyi birçok açıdan zorunlu kılmaktadır. Gelişimsel değerlendirmenin yukarıda sıralanan en temel işlevlerinin yanında, tanılama sürecinin son adımı olarak çocuğun özel eğitim hizmeti için uygun yerleştirme kararının alınması ve bu hizmetlerinin
neler olabileceğinin belirlenmesi için de oldukça önemlidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kaynak odada eğitim, bireysel ya da küçük grup eğitimi olarak özel eğitim öğretmeni tarafından verilmektedir. Kaynak oda uygulamasında her ne kadar çocuk sınıf dışına çıkıyorsa da çocuğa verilecek destek, sınıfta verilen derse paralellik gösterecek ya da dersle ilgili eksiğini kapatacak nitelikte olmaktadır. Kaynak oda uygulamalarında bu konuya dikkat edilmesi gerektiğine vurgu yapılmaktadır. Bazı araştırmacılar, kaynak oda uygulamasının amacına uygun olarak iyi düzenlenmediğinde çok etkili olmadığını belirtmişlerdir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Yapılan çalışmalarda çocuk doktorları tarafından kullanılan klinik muayene ve gözlem yoluyla gelişimsel gecikmelerin sadece % 30’u yakalanabilirken bu sürece doğru bir gelişimsel tarama sistemi eklendiğinde bu oran % 70-80’lere ulaşabilmektedir. Erken çocuklukta görülen çevresel, sosyal, biyolojik, fiziksel risk faktörlerini gözetip gelişimsel değerlendirme ve tarama yapma yeterlilikleriyle çocuk gelişimciler alanda önemli roller üstlenmektedirler. Doğru cevap B seçeneğidir.

Özel eğitim öğretmenleri ise özel eğitim merkezlerinde bireysel eğitim programları ile çocuğun gelişimini destekleyici öğretim yaparken aynı zamanda kaynaştırma programında da sistemin bir parçası olarak görev alırlar. Özel eğitim öğretmenleri MEB Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde belirtildiği üzere aşağıda belirtilen görevleri yapmaktadır.
• Öğrencilerin eğitim performanslarını ve gerçekleştirmeleri gereken amaçları dikkate alarak bireyselleştirilmiş eğitim programlarının hazırlanmasına katılır ve uygular.
• Ailenin ve yakın çevresinin öğrencinin gelişim sürecinde aktif rol almasını sağlamak için veli ile iş birliği yapar.
• Öğrencilerinin bireyselleştirilmiş eğitim programlarının amaçlarının gerçekleşme düzeyini kaydeder.
• Öğrencilerin destek eğitim hizmetlerinin sağlanmasında, sınıf ve kurum değiştirmesi gerekenlerin, özellik ve yeterliliklerine uygun yönlendirilmesinde, görüşünü bildirerek rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Özel gereksinimli çocukların toplumsal hayata katılımında kapsayıcılık önemli bir yer tutmaktadır. Toplumun genel olarak özel gereksinimli çocuklarla ilgili olumsuz algısının düzeltilmesi, yaklaşımların daha olumlu bir şekilde olması toplumsal hayata katılımın mümkün olduğunca bağımsız olarak gerçekleşmesinde önemli olmaktadır. Sonuç olarak toplumsal yaşama katılımda hizmetin özel gereksinimli bireyler için gelişim destek odaklı bir program toplumun diğer kesimi için de özel gereksinimliliği anlamak üzerine odaklanması beklenmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.