GELİR DAĞILIMI VE YOKSULLUK

Dünya Bankası’nın temel aldığı günlük 1 dolarlık gelirden yoksun olmak biçiminde anlaşılan tanımında oldu­ğu gibi, “mutlak yoksulluk” (absolute poverty), temel yiyecek gereksinimlerini -genellikle minimum kalori gereksinimi olarak belirlenmektedir- karşılamak için gerekli gelirden yoksun olmak biçiminde tanımlanabilirken “göreli yoksulluk” (relative poverty), yiyecek dışındaki gereksinimleri-giyim, barınak ve enerji gibi -karşılayacak gelirden yoksun olmak biçiminde anlaşılmaktadır. Son yıllarda, bu iki tanımı içerse de ondan daha geniş kapsamlı olan “insani yoksulluk” (human poverty) kavramı, okur-yazarlık, yetersiz beslenme, kısa yaşam süresi, ana-çocuk sağlığının yetersizliği, önlenebilir hastalıklara yakalanmak gibi temel insani yete­neklerden (capabilities) yoksun olmak biçiminde tanımlanabilir. Doğru cevap A'dır.

Mutlak yoksulluk yaklaşımına uygun ilk yoksulluk tanımı 19. yüzyıl sonlarında İngiltere’de S. Rowntree tarafından geliştirilmiştir. Doğru cevap A'dır.

2000 yılının Kasım ayında 189 ülkenin hükûmet başkanları Milenyum Deklarasyonu imza­lamışlar ve bu deklarasyonla 2015 yılına kadar belirlenen Milenyum Kalkınma Hedeflerinin (MDGs) gerçekleştirilmesini taahhüt etmişlerdir. Bu deklarasyonda belirlenen başlıca hedefler şunlardır (UN, 2000):

Doğru Cevap C'dir.

Yoksullukla mücadelede dolaylı yaklaşım kapsamında, ekonomik büyüme, emek piyasası politikaları, fiyat istikrarını sağlayıcı politikalar ve eğitim politikaları gibi makropolitikalar yer almaktadır.

Yoksullukla doğrudan mücadele yaklaşımında, yoksulluk sorununun dolaysız çözü­müne yönelik politikaların ve programların uygulanması söz konusudur. Bu yaklaşım da kamu; vergi, sosyal güvenlik, sosyal yardım, sağlık ve eğitim politikaları gibi temel araçlarla gelirin ikincil dağılımına etkin bir biçimde müdahil olmaktadır. Doğu cevap A'dır.

Türkiye’de yoksullukla mücadelede doğrudan yaklaşım kapsamında değerlendirilebilecek başka uygulamalardan da söz edilebilir. Bangladeş’teki Grameen Bank tecrübelerinden yararlanılarak 2003 yılında Diyarbakır’da pilot uygulaması başlatılan Mikro Kredi Projesi bunlardan birisidir. Bu proje, daha çok toplumun “yoksulun yoksulu” denebilecek kesimlerine yönelik bir uygulamadır. Mikro kredi uygulaması konusunda olumsuz bazı değerlendirmeler yapılsa da Diyarbakır’daki pilot projenin gözle görülür bir başarı sağladığı söylenebilir. “Bu uygulama kapsamında bugüne kadar 2,6 milyon dolar kredi açılmış ve 3 yılı aşkın sürede dağıtılan kredilerin geri dönüş oranı ise %100 olarak gerçekleşmiştir”Doğru cevap C'dir.

Yoksullar arasındaki gelir dağılımını ölçmek

Sen

Sosyal koruma

Kafasayısı

Sübjektif

UNDP

5 yaşın altında olan ve yeterli beslenemeyen
nüfus

Rowntree

Asgari ücret uygulaması

Göreli Yoksulluk

Yoksulluğun dünyanın geleceğini tehdit eden ciddi bir küresel sorun olduğu gerçeğinin kendini giderek daha fazla hissettirmesi ve dünyanın bir bölgesinde yaşanan yoksulluk sorununun sadece o bölgenin sorunu olmadığı ve tüm dünyayı etkileyebileceği gerçeğinin yaşanan bazı olaylar sonucu daha da görünür hâle gelmesi, bütün dünya ülkelerinin yoksullukla mücadelede birlikte hareket etme zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Bu amaçla, 2000 yılının Kasım ayında 189 ülkenin hükûmet başkanları Milenyum Deklerasyonu imzalamışlar ve bu deklerasyonla 2015 yılına kadar belirlenen Milenyum Kalkınma Hedefleri’nin gerçekleştirilmesini taahhüt etmişlerdir.

Yoksulluk çok yönlü ve karmaşık yapısı sebebiyle tanımlanması güç olan bir kavramdır. Bunun yanında, her dünya görüşünün yoksulluk olgusuna farklı yaklaşması, yoksulluğun tanımı konusunda bir uzlaşma sağlanmasını da güçleştirmektedir. Kimileri yoksulluğu, “sistemin yapısından ve işleyişinden kaynaklanan güç ve servet dağılımındaki eşitsizliğin bir sonucu” olarak görürken kimileri ise “yoksul olarak tanımlanan kişilerin, eğitimsizlik, beceri ve kapasite gibi bireysel nitelik ve yeteneklerinin düşüklüğü nedeniyle ortaya çıkan fırsatlardan yararlanamama durumu” olarak tanımlamaktadır. Bu iki yaklaşım da yoksulluğu, onu doğuran nedenler üzerinden tanımlamaya yöneliktir.

Yoksulluk, genel olarak, “temel ihtiyaçları karşılayamama, asgari yaşam standardına erişememe durumu” olarak tanımlanmaktadır. Yoksulluğu dar ve geniş anlamda olmak üzere iki türlü tanımlamak mümkündür. Dar anlamda yoksulluk, açlıktan ölme ve barınacak yeri olmama durumu iken geniş anlamda yoksulluk; gıda, giyim ve barınma gibi olanakları yaşamlarını devam ettirmeye yettiği hâlde toplumun genel düzeyinin gerisinde kalmayı ifade eder.

Mutlak yoksulluk, hanehalkı veya bireyin yaşamını sürdürebilecek asgari refah düzeyini yakalayamaması durumudur. Bu nedenle, mutlak yoksulluğun ortaya çıkarılması, bireylerin yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli olan minimum tüketim ihtiyaçlarının belirlenmesini gerektirir. Mutlak yoksul oranı, bu asgari refah düzeyini yakalayamayanların sayısının toplam nüfusa oranıdır.

Göreli yoksulluk bireylerin, toplumun ortalama refah düzeyinin belli bir oranının altında olması durumudur. Buna göre toplumun genel düzeyine göre belli bir sınırın altında gelir ve harcamaya sahip olan birey veya hanehalkı göreli anlamda yoksul olarak tanımlanır. Refah ölçüsü olarak amaca göre tüketim veya gelir düzeyi seçilebilir.