GELİR DAĞILIMI VE YOKSULLUK

Bireylerin toplumun ortalama refah düzeyinin belli bir oranının altında olması durumuna göreli yoksulluk denir.

Bireysel özelliklerin yoksulluk üzerinde güçlü bir etkisi olmadığını, bu konuda asıl odaklanılması gereken noktanın toplumdaki grup uyuşmazlığı ile politik ve
ekonomik güç kaynaklarının eşit olmaması olduğunu ileri süren yaklaşım yapısal yoksulluktur.

Yaş, cinsiyet, etnik köken ve eğitim düzeyi işsizliğe neden olan mikro faktörler arasındadır. İşsizlik ise yoksulluğa neden olan makro faktörlerden biridir.

Dünya Bankası'nın hesaplamasına göre Türkiye'de mutlak yoksulluk sınır 4 Dolar'dır.

Gelişmekte olan ülkeler için hazırlanan “İnsani Yoksulluk İndeksi” kriterlerinden biri 40 yaşın altında yaşam beklentisi olanların oranıdır.

Yoksulluk sınırı altında kalan kişi sayısının toplam nüfusa oranını gösteren indekse Kafasayısı indeksi denir.

Ülkemizde bugün için, yeterli düzeyde olmasa da doğrudan yoksullukla mücadeleye yönelmiş önemli bazı uygulamalardan söz edilebilir. Bunlardan  en önemlisi, Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu’dur

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'na bağlıdır.

İşsizlik fonunun % 10'u Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Fonu'nun gelirleri arasında yer almaz.

Yoksullukla mücadelede uygulanabilecek doğrudan önlemler yoksul bireylerin yaşam koşullarının iyileştirilmesi amacıyla sosyal koruma sistemi kapsamındaki kamu harcamalarıdır. Bu önlemler arasında ağırlıkla yoksulların kullandığı
mal ve hizmetlere sübvansiyon verilmesi, asgari ücret, istihdamı arttırmaya yönelik çeşitli proje ve önlemler bulunmaktadır.

Fertlerin çalışma durumlarına göre yoksulluk riski de değişmektedir. 2009 yılında ücretli-maaşlı çalışanlarda yoksulluk oranı %6,05 iken yevmiyeli çalı şanlarda bu oran %26,86, işverenlerde %2,33, kendi hesabına çalışanlarda %22,49 ve ücretsiz aile işçisi olanlarda ise %29,58 olmuştur. Yoksulluğun en yoğun olduğu grup ücretsiz aile işçileridir.

Yoksulluğun evrenselliği ve satın alma paritelerinin farklılıkları da düşünülerek ortalama bir hesaplama yöntemiyle mutlak yoksulluk sınırı az gelişmiş ülkeler için kişi başına günlük 1 dolar olarak kabul edilirken, Latin Amerika ve Karayipler için bu sınır 2 dolar, Türkiye’nin de dahil olduğu Doğu Avrupa ülkelerinin de içinde bulundugu grup için 4 dolar, gelişmiş sanayi ülkeleri için 14.40 dolar olarak belirlenmiştir.

Dünya Bankası’nın 1990’daki çalışmasında, yoksul tanımı bir insanın hayatta kalabilmesi için gerekli minimum kalori miktarı olan 2400 k/cal hesaplamasına dayanılarak geliştirilmiş ve bu noktadan hareketle günlük geliri 2400 k/cal besini almaya yetmeyen insanlar “mutlak yoksul” olarak tanımlanmışlardır.

Sorunun Çözümü: Yoksulluğun evrenselliği ve satın alma paritelerinin farklılıkları da düşünülerek ortalama bir hesaplama yöntemiyle mutlak yoksulluk sınırı az gelişmiş ülkeler için kişi başına günlük 1 dolar olarak kabul edilirken, Latin Amerika ve Karayipler için bu sınır 2 dolar, Türkiye’nin de dahil olduğu Doğu Avrupa ülkelerinin de içinde bulundugu grup için 4 dolar, gelişmiş sanayi ülkeleri için 14.40 dolar olarak belirlenmiştir.

Milenyum Deklerasyonu’nda belirlenen hedefler; • Aşırı yoksulluğun ve açlığın yok edilmesi, • Evrensel bir temel eğitimin sağlanması, • Cinsiyet eşitliğinin teşvik edilmesi ve kadınların güçlendirilmesi, • Çocuk ölümlerinin azaltılması, • Anne sağlığının geliştirilmesi, • Aids, sıtma ve benzeri hastalıklarla mücadele edilmesi, • Sürdürülebilir bir çevrenin sağlanması, • Kalkınma için küresel ortaklığın geliştirilmesidir.

Yoksulluğa neden olduğu düşünülen başlıca makro faktörler şöyle sıralanabilir: • Gelir dağılımındaki adaletsizlikler, • Emek piyasalarında yaşanan sorunlar; işsizlik, eksik istihdam, düşük ücretler, kayıt dışı istihdam, ayrımcılık vb., • Toplumda yaşanan sosyal değişim ve demografik faktörler; nüfus baskısı, hanehalkı yapısındaki değişim, göç, çarpık kentleşme vb., • Kötü ekonomi politikaları ve ekonomik krizler, • Bölgesel dengesizlikler, • Çevresel bozulma ve doğal afetler, • Kötü siyasal yönetimler, • Savaşlar.

Yoksulluğun nedenleri, yoksulluğu kişinin yetenekleri, sorumluluk ve disiplin anlayışı, tutum­luluk derecesi ve gösterdikleri çaba gibi kendi kişisel özellikleriyle ilişkilendiren ve yoksulları, yoksulluğun hem kurbanı hem de nedeni olarak gören yaklaşımla; yoksulluğu, yoksulların dışında, başta ekonomi politikaları olmak üzere düşük ücretler, yetersiz eğitim, istihdam olanakları ve ayrımcılık gibi yoksulların kendi denetimleri dışındaki yapısal etmenlerle ve bütünüyle sosyoekonomik sistemle ilişkilendiren yaklaşım olarak iki başlık altında değerlendirilebilir.  Doğru Cevap E'dir.

Yoksulluk nedenlerini dört kategorili bir yoksulluk teorisiyle ortaya koyan Harold Kerbo, yoksulluk teorilerini dört görüş altında ele almıştır (Kerbo, 1996, aktaran Kaya, 2009: 18-22):

İlk görüşe göre, yoksulluğun nedeni kişilerin kendileridir. Yoksullar tembel, za­manlarını ve paralarını boş yere harcayan ve kendilerini kontrol etmeyi başarama­yan bireylerdir. İkinci görüş, yoksulluk kültürü görüşüdür. Yoksul bireyi suçlayan popüler görüşten farklı olarak yoksulluk kültürü görüşü, yoksulluğun bireyin sa­dece kendi özelliklerinden kaynaklanamayacağını, yoksul bireyin içinde bulun­duğu olumsuz şartlardan etkilendiğini ve yetişkin konuma geldiğinde içinde ya­şadığı kötü ortamın değer ve kalıplarını değiştirilemez biçimde benimsediğinden yoksulluk döngüsünden kurtulamadığını öne sürer. Üçüncü görüş olan durumsal yoksulluk görüşü toplumdaki politik ve ekonomik güçlerin yoksulluk üzerindeki etkisini yoksulluk kültürü görüşüne göre ön plana çıkarmaktadır. Yoksulluğun ne­denlerine yönelik dördüncü görüş ise yapısal yoksulluk görüşüdür. Bu görüşe göre, yoksulun bireysel özelliklerinin yoksulluk üzerinde güçlü bir etkisi yoktur. Bu ko­nuda asıl odaklanılması gereken nokta toplumdaki grup uyuşmazlığı ile politik ve ekonomik güç kaynaklarının eşit olmamasıdır. Doğru cevap E'dir.

Yoksulluğa neden olduğu düşünülen başlıca makro faktörler şöyle sıralanabilir:

Doğru cevap D'dir.

Yoksulluğa neden olan mikro düzeydeki faktörler ya da bireysel özelliklerden başlıcaları da şunlardır:

-Yaş,

- Cinsiyet,

- Etnik köken,

- Özürlülük,

- Eğitim düzeyinin düşüklüğü.

Doğru cevap E'dir.