GELİR DAĞILIMI VE YOKSULLUK

Gelir dağılımı, bir ekonomide belirli dönem içerisinde elde edilen gelirin bireyler veya üretim faktörleri arasındaki dağılımı olarak ifade edilebilir. Bu çerçevede, gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımı fonksiyonel gelir dağılımı olarak adlandırılırken bireyler arasındaki dağılımı ise kişisel gelir dağılımı olarak adlandırılmaktadır. Doğru Cevap D'dir.

Kişisel gelir dağılımının ölçülmesinde yaygın olarak kullanılan bir diğer yöntem de Gini Katsayısı yöntemidir. Buna göre, herhangi bir ekonomi için Gini katsayısı teorik olarak 0 ile 1 arasında değerler almaktadır. Bir ekonominin 0 Gini katsayısına sahip olması, o ekonomideki tüm bireylerin ya da hanehalklarının gelirlerinin birbirine eşit olduğunu ifade eder. Gini katsayısının 1 olması ise o
ekonomide elde edilen tüm gelirin tek bir birey ya da hanehalkına ait olduğunu gösterir. TÜİK de yıllık bazda Türkiye’nin Gini katsayısını hesaplamaktadır. TÜİK’e göre, 2017 yılı itibarıyla Türkiye’nin eş değer hanehalkı kullanılabilir gelire göre Gini katsayısı 0,40’tır. Doğru Cevap C'dir.

Bir ekonomide elde edilen toplam gelirin, geliri ortaya çıkaran üretim faktörleri arasındaki dağılımını göstermektedir. Mal veya hizmet üretiminin gerçekleşmesini sağlayan üretim faktörleri; emek,
sermaye, doğal kaynaklar ve girişimciliktir. Bir ekonomide, söz konusu üretim faktörlerinin mal veya hizmet üretiminde kullanılması neticesinde; işgücüne ücret, sermayedara faiz, doğal kaynak sahibine rant ve girişimciye de kâr şeklinde gelir dağıtımı gerçekleşmektedir. İşte, fonksiyonel gelir dağılımı da ortaya çıkarılan toplam gelirin, üretim faktörleri tarafından ne şekilde paylaşıldığını göstermektedir.

Mal veya hizmet üretiminin gerçekleşmesini sağlayan üretim faktörleri; emek, sermaye, doğal kaynaklar ve girişimciliktir. Bir ekonomide, söz konusu üretim faktörlerinin mal veya hizmet üretiminde kullanılması neticesinde; işgücüne ücret,
sermayedara faiz, doğal kaynak sahibine rant ve girişimciye de kâr şeklinde gelir dağıtımı gerçekleşmektedir. İşte, fonksiyonel gelir dağılımı da ortaya çıkarılan toplam gelirin, üretim faktörleri tarafından ne şekilde paylaşıldığını göstermektedir. Doğru Cevap C'dir.

Bir toplumda elde edilen toplam gelirin toplum bireylerince ne şekilde paylaşıldığı büyük öneme sahiptir. Gelirin paylaşılma şekli değiştikçe; ekonominin yapısı, ülkenin ekonomik büyüme performansı, toplumun yapısı, sağlık düzeyi, toplumdaki ortalama yaşam süresi, yoksulluk düzeyi de bu durumdan doğrudan etkilenmektedir. Bundan dolayı, bir toplumda gelir dağılımı düzeldikçe toplum birçok açıdan düzelme eğiliminde olmaktadır.

Öte yandan, üretim araçlarının mülkiyet yapısı, kamu hizmetlerinin hangi düzeyde olduğu, toplumsal ve geleneksel ilişkiler, işgücünün örgütlenme düzeyi ve dikey-yatay hareketliliği, devletin uyguladığı maliye politikası ve sosyal politikalar, toplumun demokratikleşme düzeyi ve tüm bunların zaman içindeki evrimi gelir dağılımını belirleyen temel etmenler arasındadır.

Öncelikle bir ekonomide sağlanan üretimin düzeyi kadar, söz konusu üretim dolayısıyla elde edilen gelirin toplumun bireyleri arasında ne şekilde paylaştırıldığı da önemlidir. Zira daha en başta, üretim düzeyi ile gelir dağılımının yapısı arasında karşılıklı bir ilişki bulunduğuna yönelik kuvvetli bulgular vardır.

Gelir dağılımının yapısı ile ekonomik gelişme arasındaki ilişkinin yapısı konusunda iktisatçılar arasında tam bir görüş birliği olmamakla birlikte, daha düzgün bir gelir dağılımının ekonomik gelişmeyi en azından uzun vadede pozitif yönde etkilediği hususunda ikna edici deliller mevcuttur.

Örneğin, Clarke (1992: 27) çok sayıda ülke için ekonomik büyüme ile gelir dağılımı arasındaki ilişkiyi incelemiş ve gelir dağılımında eşitlik ile ekonomik büyüme arasında kuvvetli bir pozitif ilişki olduğu sonucuna varmıştır. Buna göre, gelir dağılımı daha eşitlikçi olan ülkeler, daha yüksek oranda ekonomik büyüme elde etmişlerdir. Yine Perotti’ye (1995: 38) göre daha eşitlikçi toplumlarda ekonomik büyüme oranları daha yüksek olmaktadır. Böylece görülmektedir ki, bir toplumun uzun vadede daha müreffeh olabilmesi için bu toplumda gelir dağılımının dengeli bir yapıya sahip olması gerekmektedir.

Bir ekonomide elde edilen toplam gelirin, toplum tarafından paylaşımına farklı boyutlardan bakıldıkça farklı gelir dağılımı türlerinden bahsedilebilmektedir. Bu çerçevede, başlıca gelir dağılımı türleri; kişisel gelir dağılımı, fonksiyonel gelir dağılımı, bölgesel gelir dağılımı ve sektörel gelir dağılımıdır.

Öte yandan, gelirin ilk defa ortaya çıkmasına veya yeniden dağıtılmasına göre de farklı bir gelir dağılımı tasnifinden bahsetmek mümkündür. Bu çerçevede de literatürde birincil gelir dağılımı ve ikincil gelir dağılımı şeklinde bir sınıflandırmaya gidildiği görülmektedir.

Bir ekonomide elde edilen toplam gelirin, geliri ortaya çıkaran üretim faktörleri arasındaki dağılımını göstermektedir.

Mal veya hizmet üretiminin gerçekleşmesini sağlayan üretim faktörleri; emek, sermaye, doğal kaynaklar ve girişimciliktir. Bir ekonomide, söz konusu üretim faktörlerinin mal veya hizmet üretiminde kullanılması neticesinde; işgücüne ücret, sermayedara faiz, doğal kaynak sahibine rant ve girişimciye de kâr şeklinde gelir dağıtımı gerçekleşmektedir. İşte, fonksiyonel gelir dağılımı da ortaya çıkarılan toplam gelirin, üretim faktörleri tarafından ne şekilde paylaşıldığını göstermektedir.

Fonksiyonel gelir dağılımı, gelirin üretim faktörleri arasında ne şekilde paylaştırıldığını göstermesi bakımından oldukça faydalı bir araçtır. Ancak, hem üretim faktörlerinin kendi içinde homojen olmaması ve hem de bir bireyin ya da hanehalkının birden fazla üretim faktöründen gelir elde edebilmesi gibi nedenlerden ötürü, fonksiyonel gelir dağılımının incelenmesinde ve akabinde varılan sonuçlarda dikkatli olmak gerekmektedir.

Mal veya hizmet üretiminin gerçekleşmesini sağlayan üretim faktörleri; emek, sermaye, doğal kaynaklar ve girişimciliktir. Bir ekonomide, söz konusu üretim faktörlerinin mal veya hizmet üretiminde kullanılması neticesinde; işgücüne ücret, sermayedara faiz, doğal kaynak sahibine rant ve girişimciye de kâr şeklinde gelir dağıtımı gerçekleşmektedir.

Yatay yeniden dağılım: Gelir grubu içindeki bireyler ve hanehalkları arasında meydana gelen gelir transferi yaratan gelirin yeniden dağılımıdır.

Dikey yeniden dağılım: Gelir transferlerinin yüksek gelir gruplarından düşük gelir gruplarına doğru gerçekleştiği yeniden dağılımıdır.

Din, örf ve adetler gelirin yeniden dağılımına sebep olabilecek unsurlardandır.

Belirli bir millî gelir düzeyinde, bir ülkenin gelir dağılımı yapısı, o ülkedeki yoksulluk düzeyini doğrudan belirlemektedir. Örneğin, Brezilya’da olduğu gibi, göreceli olarak yüksek bir kişi başı millî gelire sahip olan ülkelerdeki adaletsiz gelir dağılımı, bu toplumlarda yoksulluğun önemli boyutlarda olmasına neden olmaktadır. Öte yandan, Kosta Rika, Brezilya ile aynı düzeyde kişi başı millî gelire sahip olmasına rağmen gelir dağılımının daha düzgün olması sebebiyle bu ülkede yoksulluk Brezilya’ya oranla daha azdır.

Yine, bir ülkede sağlanan ekonomik büyümenin yoksulluğu azaltma derecesi de ülkedeki gelir dağılımı yapısına bağlıdır. Buna göre, ekonomik büyümedeki 1 puanlık artış, gelir dağılımında adaletsizlik olan Zambiya’da yoksulluk düzeyini sadece %0.21 oranında azaltırken, gelir dağılımı göreceli olarak daha adaletli olan Malezya’daki yoksulluk düzeyini tam %3.4 oranında azaltmaktadır.