GELİR DAĞILIMI VE YOKSULLUK - Deneme Sınavı - 3

Türkiye’nin dünya gelir dağılımındaki yeri kişi başına gelirin büyüklüğü, ülke içi gelir eşitsizliğinin derecesi ve gelir eşitsizliğinin son yirmi yıllık dönemdeki gelişimine bakılarak değerlendirilebilir. Türkiye Dünya Bankası gruplandırmasına göre 10.540,6 dolar kişi başına geliri ile dünya ekonomileri sıralamasında üst-orta gelir grubunda yer almaktadır. Doğru cevap B'dir.

Hanehalkı anketlerine dayalı ilk gelir dağılımı araştırması 1968 yılında yapılmıştır. 1968 ve 1973 yılları için yapılan gelir dağılımı araştırmaları Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü’nce hanehalkı düzeyinde yapılan anketin hanehalkı gelirine ilişkin bilgilerine dayanmaktadır.

Türkiye ekonomisinde 2002-2011 döneminde küresel ekonomideki gelişmelerin de etkisiyle ortaya çıkan dönüşümler şöyle sıralanmaktadır:
• Enflasyon hızının düşmesi,
• Dış açık ve dış borç stokundaki artış; sanayileşsizleşme ve işsizlik,
• Gelir bölüşümü ve devlet bütçesi kısıtları,
• Tüketim kredilerinde artış ve iç tasarruf oranlarında düşüş; ekonomide
yabancılaşma.                                                                                                           Doğru cevap E'dir.

Türkiye’de 2002 yılında 0,44 olduğu görülen Gini katsayısı 2005 yılında 0,38’e kadar düşerek gelir eşitsizliğinde önemli bir azalmayı tespit etmiştir. Gini katsayısı 2006 yılında 0,40’a artarken 2007 ve 2008 yıllarında 0,38 değerlerine gerilemiştir. 2009 yılında tekrar artarak 0,39’u gösteren Gini katsayısı 2010 yılında azalarak 2005 yılındaki 0,38 eşitsizlik derecesine geri dönmüştür. Gini katsayısı 2011 yılında da bu eşitsizlik düzeyinde kalmıştır. Doğru cevap C'dir.

Yoksulluğun nedenleri, yoksulluğu kişinin yetenekleri, sorumluluk ve disiplin anlayışı, tutum­luluk derecesi ve gösterdikleri çaba gibi kendi kişisel özellikleriyle ilişkilendiren ve yoksulları, yoksulluğun hem kurbanı hem de nedeni olarak gören yaklaşımla; yoksulluğu, yoksulların dışında, başta ekonomi politikaları olmak üzere düşük ücretler, yetersiz eğitim, istihdam olanakları ve ayrımcılık gibi yoksulların kendi denetimleri dışındaki yapısal etmenlerle ve bütünüyle sosyoekonomik sistemle ilişkilendiren yaklaşım olarak iki başlık altında değerlendirilebilir.  Doğru Cevap E'dir.

Yoksulluk nedenlerini dört kategorili bir yoksulluk teorisiyle ortaya koyan Harold Kerbo, yoksulluk teorilerini dört görüş altında ele almıştır (Kerbo, 1996, aktaran Kaya, 2009: 18-22):

İlk görüşe göre, yoksulluğun nedeni kişilerin kendileridir. Yoksullar tembel, za­manlarını ve paralarını boş yere harcayan ve kendilerini kontrol etmeyi başarama­yan bireylerdir. İkinci görüş, yoksulluk kültürü görüşüdür. Yoksul bireyi suçlayan popüler görüşten farklı olarak yoksulluk kültürü görüşü, yoksulluğun bireyin sa­dece kendi özelliklerinden kaynaklanamayacağını, yoksul bireyin içinde bulun­duğu olumsuz şartlardan etkilendiğini ve yetişkin konuma geldiğinde içinde ya­şadığı kötü ortamın değer ve kalıplarını değiştirilemez biçimde benimsediğinden yoksulluk döngüsünden kurtulamadığını öne sürer. Üçüncü görüş olan durumsal yoksulluk görüşü toplumdaki politik ve ekonomik güçlerin yoksulluk üzerindeki etkisini yoksulluk kültürü görüşüne göre ön plana çıkarmaktadır. Yoksulluğun ne­denlerine yönelik dördüncü görüş ise yapısal yoksulluk görüşüdür. Bu görüşe göre, yoksulun bireysel özelliklerinin yoksulluk üzerinde güçlü bir etkisi yoktur. Bu ko­nuda asıl odaklanılması gereken nokta toplumdaki grup uyuşmazlığı ile politik ve ekonomik güç kaynaklarının eşit olmamasıdır. Doğru cevap E'dir.

Kavram 1: Ülkeler arası gelir dağılımını ülkelerin nüfus büyüklüğünü dikkate almaksızın tanımlamaktadır. Kavram 1’e göre ülke nüfuslarının büyük veya küçük olmasından kaynaklanan farklılıklar dikkate alınmaksızın her ülke kişi başına geliri ile temsil edilen birim olarak kabul edilir. Şekil 5.1’de en düşük gelirli A ülkesinden başlayarak sırasıyla B ve en yüksek gelirli C ülkesine kadar üç ülke arasında Kavram 1’e göre tanımlanmış temsili gelir dağılımı görülmektedir.

Kavram 2: Ülkeler arası gelir dağılımını ülkelerin nüfusu ile ağırlıklandırılmış olarak tanımlamaktadır. Şekil 5.1’de A, B ve C olarak tanımlanmış 3 ülke arasında nüfus büyüklüğü ile ağırlıklandırılmış temsilî gelir dağılımı görülmektedir. En düşük gelirliden başlayarak ülkelerin nüfusuna göre ağırlıklarının A ülkesi için 5, B ülkesi için 2 ve C ülkesi için 3 olduğu görülmektedir.

Kavram 3: Dünyada gelir dağılımını herkesi sahip olduğu gelirinin büyüklüğü ile değerlendirerek tanımlamaktadır. Böylece kavram 3 ile ülke sınırlarını görmeksizin tüm dünya insanlarını analizin bir birimi olarak gören bir gelir dağılımı tanımlanmış olmaktadır. Şekil 5.1’de A, B ve C olarak tanımladığımız üç ülkeden nüfusu ile ağırlıklı sayıda gözlemin, en düşük gelirliden en yüksek gelirliye doğru sıralanması ile oluşan temsilî gelir dağılımı görülmektedir.

Satın Alma Gücü Paritesi: Ülkeler arasında fiyatlar genel düzeyindeki farklılaşmayı ortadan kaldırmak amacıyla başvurulan para birimi dönüştürme oranıdır. Buna göre ülkelerin kişi başına GSYİH rakamları ülkelerin ortak bir mal sepetini satın alma güçlerindeki farklılığı yansıtacak şekilde düzeltilmektedir.

Milanovic (2005), dünya genelinde gelir eşitsizliğini ölçmek amacıyla “ülkeler arası eşitsizlik” ve “ülke içi eşitsizlik” olmak üzere iki unsurdan oluşan bir Gini katsayısı tanımlamaktadır.

Gini katsayısının ilk unsuru her bir ülkenin kişi başına geliri üzerinden hesaplanan ülkeler arasındaki eşitsizlik derecesidir. Milanovic ülkeler arası gelir eşitsizliğini ülke nüfusu ile ağırlıklandırılmamış ve ülke nüfusu ile ağırlıklandırılmış olarak hesaplamakta ve farklı sonuçlar ortaya koymaktadır. Gini katsayısının ikinci unsuru ise her bir ülkenin gelir dağılımı araştırması sonuçlarından elde edilen verilerle hesaplanan ve çok sayıda ülke için elde edilmesi büyük olasılıkla mümkün olan ülke içi eşitsizlik derecesidir.

Gelir eşitsizliği en düşük ülkeler yüksek gelirli ülkeler iken eşitsizliğin en yüksek olduğu ülkeler orta gelirli ülkelerdir. Orta gelirli ülkeler arasında alt-orta gelirli ülkelerin ağırlıklı olarak çok yüksek eşitsizlik ve yüksek eşitsizlik ile temsil edilen ülkeler olduğu dikkat çekmektedir.

Ülkeler arası eşitsizlikte Gini katsayısı hem nüfus ile ağırlıklandırılarak hem de nüfustan bağımsız olarak hesaplanmaktadır. Gini katsayısı içerisinde kullanılan GSYİH, kişi başına düşen GSYİH ve SGP kullanılmaktadır. Ekonomik büyüme hızı ülkeler arası eşitsizlik kavramı için hesaplanmasına gerek olmayan bir parametredir.

1980’li yıllar ve 1990’lı yılların başı arasında artan gelir eşitsizliğinin nedenlerini tartışan Wade, dünyada ülkeler arası gelir eşitsizliğinin artış nedenlerini şöyle sıralamaktadır:

• Dünyanın en yoksul ve en zengin ülkeleri arasında nüfus artış hızlarının birbirinden farklı olması,

• Dünya petrol dışı emtia fiyatlarının özellikle çok yoksul ülkeleri etkileyecek derecede 1980 ve 1990 arasında düşmesi,

• Orta gelir düzeyindeki gelişmekte olan ülkelerin dışarıdan borçlanma eğilimlerinin bu ülkeler için borç tuzağı yaratmış olması,

• Teknolojideki değişimin yüksek katma değerli üretim alanlarında kümelenmiş gelişmiş ülkelerde gelişmekte olan ülkelerden çok daha güçlü bir biçimde ortaya çıkması.

Türkiye Dünya Bankası gruplandırmasına göre 10.540,6 dolar kişi başına geliri ile dünya ekonomileri sıralamasında üst-orta gelir grubunda yer almaktadır.

Üst-orta gelir grubunda tanımlı ülkelerin Romanya ve Venezuela dışındaki ülkelerde son yirmi yıllık dönemde gelir eşitsizliğinin azalmakta olduğu görülmektedir. Türkiye grubun gelir eşitsizliği azalan ülkeleri arasında yer almaktadır.

Türkiye 1990’lı yılların başları ile 2000’li yıllar arasında gelir eşitsizliğini azaltmış ve yüksek eşitsizlikten orta eşitsizlik düzeyine bir gelişme göstermiştir.

Türkiye Dünya Bankası gruplandırmasına göre 12.000 dolar kişi başına geliri ile dünya ekonomileri sıralamasında üst-orta gelir grubunda yer almaktadır. Ülke içi gelir dağılımına bakıldığında 2011 yılında 0,38 olarak hesaplanmış Gini katsayısına göre Türkiye, orta-eşitsizlik düzeyinde bir ülkedir. Gelir dağılımındaki eşitsizliğin 1990’lı yılların başı ve 2000’li yıllardaki yaklaşık yirmi yıllık gelişimine bakıldığında Türkiye’nin gelir eşitsizliği azalan ülkeler arasında yer aldığı görülmektedir.

Türkiye ekonomisinde 2002-2011 döneminde küresel ekonomideki gelişmelerin de etkisiyle ortaya çıkan dönüşümleri şöyle sıralamaktadır:
• Enflasyon hızının düşmesi,
• Dış açık ve dış borç stokundaki artış; sanayileşsizleşme ve işsizlik,
• Gelir bölüşümü ve devlet bütçesi kısıtları,
• Tüketim kredilerinde artış ve iç tasarruf oranlarında düşüş; ekonomide yabancılaşma.

Yoksulluğa neden olduğu düşünülen başlıca makro faktörler şöyle sıralanabilir:

Doğru cevap D'dir.

Yoksulluğa neden olan mikro düzeydeki faktörler ya da bireysel özelliklerden başlıcaları da şunlardır:

-Yaş,

- Cinsiyet,

- Etnik köken,

- Özürlülük,

- Eğitim düzeyinin düşüklüğü.

Doğru cevap E'dir.

Dünya Bankası’nın temel aldığı günlük 1 dolarlık gelirden yoksun olmak biçiminde anlaşılan tanımında oldu­ğu gibi, “mutlak yoksulluk” (absolute poverty), temel yiyecek gereksinimlerini -genellikle minimum kalori gereksinimi olarak belirlenmektedir- karşılamak için gerekli gelirden yoksun olmak biçiminde tanımlanabilirken “göreli yoksulluk” (relative poverty), yiyecek dışındaki gereksinimleri-giyim, barınak ve enerji gibi -karşılayacak gelirden yoksun olmak biçiminde anlaşılmaktadır. Son yıllarda, bu iki tanımı içerse de ondan daha geniş kapsamlı olan “insani yoksulluk” (human poverty) kavramı, okur-yazarlık, yetersiz beslenme, kısa yaşam süresi, ana-çocuk sağlığının yetersizliği, önlenebilir hastalıklara yakalanmak gibi temel insani yete­neklerden (capabilities) yoksun olmak biçiminde tanımlanabilir. Doğru cevap A'dır.

Mutlak yoksulluk yaklaşımına uygun ilk yoksulluk tanımı 19. yüzyıl sonlarında İngiltere’de S. Rowntree tarafından geliştirilmiştir. Doğru cevap A'dır.