GELİR DAĞILIMI VE YOKSULLUK - Deneme Sınavı - 14

Smith, üretimin ve ticaretin nasıl maksimumlaştırılabileceği ve bu suretle “evrensel bolluğun” nasıl gerçekleştirilebileceği sorusuna yanıt aramıştır. Smith’in bu sorulara net bir cevabı vardır: İnsanlara ekonomik özgürlükleri verildiğinde bu hedefler gerçekleşebilecektir. Smith, iktisadi modelini ise üç unsur üzerine kurmaktadır. Bunlar; a) Özgürlük, b) Rekabet, c) Kişisel çıkardır.

Ricardo, Adam Smith’in aksine günlük hayattan oldukça kopuk biçimde ve ardı arkası kesilmeyen varsayımlara ve genellemelere dayanan soyut modeller kurmuştur. Bu yaklaşım daha sonraları Ricardocu Kötü Alışkanlık olarak tanımlanmıştır.

Aralarında akrabalık bağı bulunsun ya da bulunmasın aynı konutta veya konutlarda, aynı konutun bir bölümünde yaşayan, aynı kazandan yemek yiyen, kazanç ve masraflarını ayırmayan, hane hizmet ve yönetimine katılan bir veya birden fazla kişinin oluşturduğu topluluğa hanehalkı denir.

Jan Pen (1971) tarafından kullanılan geçit töreni grafiği gelir dağılımı konusunda en anlamlı ve ilgi çekici görsel araçlardan biridir. Pen, geçit törenine katılan herkesin geliriyle orantılı bir boya sahip olduğunu varsaymaktadır. Pen, önde kısalar arkada uzunlar olmak üzere boy sırasına dizilmiş olan insanları belirli bir zaman diliminde -bir saatlik- tören alanından geçirmektedir

A. B. Atkinson bir toplumun sosyal refah fonksiyonuna dayalı alternatif bir gelir dağılımı eşitsizlik ölçütü önermiştir (Atkinson, 1975: 47). Atkinson’un sosyal refah fonksiyonu, gelirin topluma sağladığı ortak faydanın ortalama gelir artışıyla pozitif yönde etkilendiği fakat gelir dağılımındaki eşitsizliğin artışıyla da negatif yönde etkilendiği gibi makul bir varsayımda bulunmaktadır.

Gelir dağılımının ölçülmesinde ve zaman içinde veya ülkeler arasında karşılaştırılarak izlenmesinde en yaygın olarak kullanılan yöntem yüzde paylar analizidir. Gelir gruplarının yüzde payları üzerinden yapılan analizler gelir dağılımı eşitsizlik ölçütleriyle gözlenemeyen önemli bilgiler aktarmaktadır. Gelir gruplarının zaman içinde uğradıkları kayıp ve kazançlar gelir dağılımındaki değişimin en önemli belirleyenleridir.

Entropi, evrendeki düzensizlik eğilimini tanımlayan kavramdır; evrende her şeyin minimum enerji ve maksimum düzensizliğe çekilmekte olduğunu açıklamaktadır.

Theil indeksi bilgi kuramındaki entropi kavramından geliştirilmiş bir gelir eşitsizliği ölçütüdür. Genelleştirilmiş entropi indeksleri ile gelir dağılımının farklı bölümlerindeki eşitsizliklere farklı ağırlıklar verilebilmektedir. Bu özelliği ile Theil indeksi, gelir dağılımının tümündeki gelir farklılıklarına eşit ağırlık vererek oluşturulmaktadır (World Bank, 2005: 287).

Varyans özellikle gelirin frekans dağılımını ve frekans dağılımlarının logaritmik dönüşümünü alan grafiklerden hareketle hesaplanmaktadır. Gelir dağılımına ilişkin Şekil 3.3 ve Şekil 3.5 gelire ilişkin gözlemlerin yatay eksen boyunca nasıl dağılmış olduğunu göstermektedir. Eksen boyunca gözlenen dağılımın dağınıklık derecesini belirtmek üzere istatistikçilerin herhangi bir frekans dağılımını ölçmek üzere kullandıkları dağılım ölçütü olan varyanstan yararlanılmaktadır.

Gini katsayısı dağılımı göstermek üzere gözlenen her gelirin diğer gelirlerle mutlak farklarının toplamını alırken, varyans aynı amaçla, gözlenen her bir gelirin ortalama gelirden farkının kareleri toplamını almaktadır.

Göreli ortalama sapma ölçütü ile geçit törenine katılan herkesin gelirinin ortalama gelirden farkı hesaplanmaktadır. Her bireyin gelirinin ortalama gelirden farkı hesaplandıktan sonra bu farkların toplamı alınmakta ve toplam gelire oranlanarak ifade edilmektedir

Dağılım aralığı ölçütü, gelir dağılımı eşitsizlik ölçütlerinden beklenen temel ilkeleri sağlamak konusunda yetersiz kabul edilmektedir. Maksimum ve minimum gelirler arasındaki gelir transferlerini eşitsizlik göstergesine yansıtamadığı için transfer ilkesini sağlamayan gelir aralığı, standartlaştırıldığı durumda gelir ve nüfus yönüyle ölçekten bağımsızlık ilkesini sağlamaktadır. Gelir dağılımındaki eşitsizliğin bir göstergesi olarak dağılım aralığı ölçütü, ayrıştırma işlemiyle alt gelir ve sosyal gruplara inen dağılım bilgilerini sağlamaya uygun değildir.

Marx’ın gelir dağılımı teorisi temelde Ricardo’nun gelir dağılımı teorisinin bir türevi olmakla birlikte, her iki teori arasında önemli farklılıklar bulunmaktadır. Bu farklılıklardan en önemlisi Marx’ın,kâr ve rant arasında bir ayrıma gitmemiş olmasıdır. Marx, Azalan Verimler Kanununa inanmadığından, teorisinde buna yer vermemiş ve bunun bir sonucu olarak da kâr ve rant arasında bir ayrıma gitmemiştir. Bunun haricinde, Marx’a göre, hemen her zaman emek arzının emek talebinden fazla olması, ya da başka bir deyişle yedek işçi ordusunun hep var olması, ücretlerin yükselmesine engel olmakta ve işçileri asgari geçimlik seviyede tutmaktadır.

Marx, Emek Değer Teorisi çerçevesinde, gerçekte değerin tek belirleyicisinin emek olduğunu, kâr ve faizin de “artık değeri” oluşturduğunu ifade etmiştir. Marx, değerin tamamının emeğin ürünü olmasından hareketle, sermayedarların aldığı kâr ve toprak sahiplerinin kazandığı faizin tümünün, çalışan sınıfın hak etmiş olduğu kazanç üzerinden haksız bir şekilde alınan artık değer olduğunu iddia etmiştir.

Üretim süreci sonunda ortaya çıkan artık değerin, işçilere emekleri karşılığında verilen toplam ücrete oranı sömürü derecesini vermektedir. Örneğin, bir işçi bir ayda toplam 100 ayakkabı üretirken, kendisine 50 ayakkabı alabilecek kadar ücret ödenmişse sömürü oranı da; s/v = (100-50)/50 = 1’dir. Söz konusu işçi Marx’ın teorisine göre, ürettiği toplam değerin yarısı kadar bir ücret alabilirken, işçinin ürettiği toplam değerin geri kalan yarısı sermayedar tarafından gasp edilmekte ve böylece işçi % 100 oranında sömürülmüş olmaktadır.

Neoklasik iktisat, daha önceki iktisadi anlayışta önemli bir yere sahip olan emek-değer teorisini reddederek, yerine fayda teorisini (subjektif değer teorisi) koymuştur. İktisadi anlayışta yaşanan bu değişim, Marjinal Devrim olarak da nitelendirilmiştir.

Marjinal fayda kavramına göre, herhangi bir malın fiyatı, söz konusu malın tüketici nezdindeki (subjektif) marjinal faydası tarafından belirlenmektedir. Buna göre, eğer tüketiciler bir mala yüksek değer atfediyorsa, o malın fiyatı yüksek olacaktır.

Keynes, 1939 tarihli bir makalesinde, millî gelirden emeğe düşen payın, millî gelirin seviyesinden ve ekonominin genel olarak inişte veya çıkışta olup olmamasından bağımsız bir şekilde, hep istikrarlı bir seyir izlediğini ifade etmiştir. Keynes, bu durumun ekonomi bilimindeki hem en şaşırtıcı hem de en sağlam temelli gerçeklerden birisi olduğunu da eklemiştir

Genel olarak gelir dağılımı, bir ekonomide belirli dönem içerisinde elde edilen gelirin bireyler veya üretim faktörleri arasındaki dağılımı olarak ifade edilebilir. Bu çerçevede, gelirin üretim faktörleri arasındaki dağılımı fonksiyonel gelir dağılımı olarak adlandırılırken bireyler arasındaki dağılımı ise kişisel gelir dağılımı olarak adlandırılmaktadır. Doğru seçenek A'dır.

Sağlık ve sosyal olanakların tüm bireylere sağlanması göreceli olarak gelir dağılımının eşit olduğu ülkelerde görülmesi muhtemeldir. Doğru seçenek C'dir.