GELENEKSEL VE YENİLEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI

Kömürlerin ataları olarak bilinen turbaların oluşumda rol oynayan en önemli faktörler; coğrafi, biyokimyasal, fiziksel şartlar ve jeolojik iklim olarak sıralanabilir.

Litotip: Gözle görülebilen, organik kökenli bantlı bileşenlerdir.

Primer bitkilerden gelen inorganik maddeler (örneğin; kalsiyum, magnezyum, demir, sodyum vb.)

Bitümlü kömürlerde silikatlar (kil mineralleri, kuvars, kalsedon, feldspat ve turmalin), karbonatlar (kalsit, dolomit, siderit, aragonit, ankerit, davsonit, stronsiyanit), sülfitler (pirit, markasit, sfalerit, galen), sülfatlar (jips, barit, anhidrit, bassanit) ve diğer mineraller (apatit, anataz, rutil, hematit, götit ve zirkon) bulunmaktadır.

Görünür Yoğunluk: Belli bir ağırlığa sahip kömürün kütlesinin, hacmi kadar yer değiştiren sıvı hacmine bölünmesine denir.

Açık işletme yönteminin yeraltı işletme yöntemine göre üstünlükleri;

*Kömür yatağındaki faydalı mineralin hemen hemen tamamı üretilmektedir.

*Randıman yüksektir.

*Maliyet daha düşüktür.

*İstenilen zaman aralığında üretim arttırılabilir ya da azaltılabilir.

*Yer altında karşılaşılan zorluk ve tehlikelerin büyük bir kısmı ortadan kalkar.

*Havalandırma sorunu yoktur.

*İş kazası oranı çok düşüktür.

*Ocağın kontrolü kolaydır.

Dar Kazı Arınlı Yöntemler
• Tavan Arınlı Ayak Yöntemi
• Taban Arınlı Ayak Yöntemi
• Yanal Arınlı Ayak Yöntemi

Tahkimat: Derinleşen kuyu ile birlikte göçük oluşmaması ve kuyunun sağlam kalması için uygulanan işlemdir.

Mikst: Yıkama tesislerinde temiz kömür eldesi esnasında oluşan ara maddeye verilen isimdir.

Kömürleşmeye etki eden parametreler; sıcaklık, zaman, basınç, gömülme derinliği ve jeolojik olaylardır. Parametrelere bağlı olarak kömürleşme sürecinde farklılıklar meydana gelir. Bu farklılıklar "kömürleşme derecesi (kömürün olgunluk derecesi)" olarak adlandırılır. Sürecin herhangi bir aşamada durması durumunda en azdan en çok olgunluğa doğru sırasıyla turba, linyit (kahverengi kömür), taş kömürü (bitümlü kömür), antrasit oluşur.

Litotipler, taşkömürlerinde çok daha belirgin şekildedir. Taşkömürleri vitren, klaren, düren ve füzen olmak üzere dört ayrı litotip içerir. Linyitler ise hüminit, liptinit ve inertinitten oluşur.

Kömürleşme derecesi arttıkça kömürün içerdiği nem yüzdesi azalmaktadır. Kömürlerin içerisinde bünye ve yüzey nemi olmak üzere iki çeşit nem bulunmaktadır. Bünye nemi kömürün yapısında bulunur. Kömür tarafından absorbe edilmiş olan ve kömürün içerisinde bulunan inorganik maddelere bağlı olan sudan meydana gelir. Yüzey nemi ise kömürde serbest hâlde bulunan su, kömürün sulu bir ortamla temas hâlinde olması ve rutubetli hava şartları nedeniyle oluşur. Nem, kömürün içerisindeki safsızlıklardan biri olarak kabul edilir. Bu yüzden kömürdeki nem oranının düşük seviyede olması istenir.

Kömürleşme derecesi arttıkça kömürün içerdiği nem yüzdesi azalmaktadır. Kömürlerin içerisinde bünye ve yüzey nemi olmak üzere iki çeşit nem bulunmaktadır. Bünye nemi kömürün yapısında bulunur. Kömür tarafından absorbe edilmiş olan ve kömürün içerisinde bulunan inorganik maddelere bağlı olan sudan meydana gelir. Yüzey nemi ise kömürde serbest hâlde bulunan su, kömürün sulu bir ortamla temas hâlinde olması ve rutubetli hava şartları nedeniyle oluşur. Nem, kömürün içerisindeki safsızlıklardan biri olarak kabul edilir. Bu yüzden kömürdeki nem oranının düşük seviyede olması istenir.

Açık İşletmenin Üstünlükleri

Açık İşletmenin Dezavantajları

Kömür hazırlama sürecinde kömür zenginleştirme tesislerine lavvar adı verilir. Lavvardan elde edilen temiz kömüre lave, atık maddeye şist, ara maddeye ise mikst denir.  Ülkemizde Zonguldak, Çatalağzı, Armutçuk, Amasra, Soma ve Tunçbilek’te kömür zenginleştirme tesisleri bulunmaktadır.

Düşük Sıcaklık Karbonizasyonu ile Safsızlıkların Giderilmesi

Bu işlem, daha çok linyit kömürlere uygulanmaktadır. Uygulamanın amacı, yüksek nem ve düşük sabit karbon yüzdesine sahip linyit kömürlerin 700°C’nin altında oksijensiz bir ortamda ısıtılması ile kalitenin arttırılmasıdır.

Kömür yıkama eğrileri; yüzen kısım kül eğrisi, batan kısım kül eğrisi, parça külü eğrisi, yoğunluk ve ±0,1 dağılım eğrisi olmak üzere beş tanedir. Eğrilerin çizimindeki dik koordinat sistemi karedir ve dört eksen de eğri çiziminde kullanılır. Sol eksende yukarıdan aşağı doğru artacak şekilde toplam yüzen miktar, sağ eksende aşağıdan yukarı doğru artacak şekilde toplam batan miktar, üst yatay eksende sağdan sola doğru artan yoğunluk, alt yatay eksende ise soldan sağa doğru artan kül yüzdeleri gösterilir.

Boyutlandırma ve Kurutma ile Safsızlıkların Giderilmesi

Kömürün zenginleştirilmesinde kullanılan ve basit teknikler arasında yer alan boyutlandırma ve kurutma işlemi, kömürün kalitesini iyileştirmek amacı ile uygulanır. Bu yöntemde kömürün kalitesini düşüren kil ve nem uzaklaştırılır. En önemli safsızlıklardan biri olan nem nakliye, stoklama esnasında ve fırınlarda gereksiz ağırlık oluşturur. Ayrıca nem, sıcaklık değişimlerinde buharlaşarak ufalanmalara neden olmaktadır. Tanecik boyutu yüksek olan kömürlerin yüzey nemi eleme işlemi ya da silolarda drenaj yolu ile giderilir. Tanecik boyutu düşük olan kömürlerin neminin uzaklaştırılmasında ise ısıl işlemler uygulanır.

Turbalaşma, kömürleşmenin ilk evresi olan, bataklıklardaki bitki ve organik artıkların biyokimyasal süreci olarak tanımlanır. Doğru cevap A'dır.