GELENEKSEL VE YENİLEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 6

Depolamalı tipik bir hidroelektrik santrali baraj gövdesi ve gölü, su alma, dolu ve dip savaklar, su yolları, su iletim yapıları, denge bacası, türbin ve jeneratör, santral çıkış suyu kanalı ve şalt tesislerinden oluşmaktadır. Doğru cevap D’dir.

Şalt Bölgesi: Transformatörlerde oluşan yüksek gerilimin elektrik iletim hatlarına bağlandığı bölgedir. Doğru cevap C’dir.

Hidrolik türbinler bir hidroelektrik santralinin en önemli parçasıdır. Suyun hidrolik enerjisini devamlı olarak döner çarklar (rotorlar) yardımı ile mekanik enerjiye çeviren makinalardır. Doğru cevap B’dir.

Hidroelektrik santraller düşülerine, kurulu güçlerine, baraj gövdesi tipine, depolama yapılarına göre sınıflandırılabilirler. Doğru cevap E’dir.

Bir hidroelektrik santralinden elde edilebilecek güç (P), suyun net hidrolik yüksekliğine, suyun debisine ve suyun yoğunluğuna bağlıdır. Q: Suyun debisi (m3/sn). Doğru cevap D’dir.

Ülkelere göre dağılımına bakıldığında Çin’in 61,4 milyon ton petrole eş değer (MTEP) miktardaki enerjiyi hidroelektrik santrallerden sağladığı görülmektedir. Doğru cevap A’dır.

Suyun gücünden yararlanarak enerji üretimi, bilinen en eski teknolojilerden birisidir. Akan suyun gücünü elektriğe dönüştüren santraller “Hidroelektrik Santraller (HES)” olarak bilinirler. Yüksekten akan suyun gücünden yararlanılarak üretilen ilk elektrik enerjisi, 1879 yılında Niyagara şelalesinde kurulan hidroelektrik santralinden elde edilmiştir.

Doğru cevap A' dır.

Hidroelektrik santrallerinin dezavantajları:
• Yatırım maliyeti yüksek ve toplam inşaat süresi uzundur
• Kuraklık durumunda, su kaynağının azalması elektrik üretimini azaltabilir

• Tarıma elverişli araziler baraj gölü altında kalabilir.

• Barajlarda taşkın olması durumunda çevresinde sel oluşumu söz konusudur.
• Suyun doğal akışının değiştirilmesi sucul canlıların yok olmasına neden olabilir.

Doğru cevap C' dir.

Baraj gölünde suyun belli bir seviyeden fazla yükselmesini önlemek amacıyla kullanılır. Savaklar baraj gölünde kullanıldıkları yere göre dolu ve dip savak olmak üzere sınıflandırılır. Doğru cevap D'dir.

Santral binası, içinde türbin, jeneratör ve yardımcıları ile kontrol-kumanda gibi elektrik ve diğer yardımcı donanımların bulunduğu özel bir binadır. Savaklar ise baraj gölünde suyun belli bir seviyeden fazla yükselmesini önlemek amacıyla kullanılır. Doğru cevap A'dır.

Francis türbinleri küçük düşülerde yüksek hızlar elde edilebilen radyal tip reaksiyon türbinleridir. Türbin ayarlanabilir yöneltici kanatlar, dönel çark ve emme borusundan meydana gelir. Su salyangoz şeklindeki girişten geçerek teğetsel olarak türbin çarklarına çarpar ve çarkın dönmesini sağlar. Türbin, yüksek basınçlı su girişi ile düşük basınçlı su çıkışı arasında bulunur. Genellikle barajların temellerine kurulur. Francis türbinler 20 m’den 700 m’ye değişen hidrolik düş aralığında çalışabilir veya birkaç kW güçten bir GW güce kadar çok farklı güç üretimi için kullanılabilir. Doğru cevap B'dir.

Hidroelektrik santraller düşülerine, kurulu güçlerine, baraj gövdesi tipine, depolama yapılarına göre sınıflandırılabilirler. Doğru cevap E'dir.

Depolamalı sistemde suyun önü bir baraj sistemi ile kapatılır. Yağışlı mevsimde su barajda depolanır ve böylece yağışsız veya kurak mevsimlerde de gerekli potansiyel enerjiyi sağlamak için kullanılabilir. Depolamalı (Baraj tipi) santrallerin kurulu gücü, ulusal elektrik şebekesinin enerji ihtiyacı yanında aynı zamanda pik güç ihtiyacı da dikkate alınarak tespit edilir. Bu tip santrallerin en önemli avantajı elektrik üretimini, tüketicilerin taleplerindeki dalgalanmalara uygun olarak çok kısa sürede yapabilmeleridir. 

Depolamasız (Nehir tipi) santrallerin avantajları yerel olarak düşük bir maliyetle kurulabilir olmaları, nehir yatağına daha az zarar vermeleridir. Doğru cevap C'dir.

Dünyada 2015 yılı itibarıyla kurulu hidroelektrik santrali 936 GW dır. Hidrolik enerji üretiminde 375 GW ile Asya ülkelerinin lider olduğu görülmektedir. Asya ülkelerini Avrupa ve Amerika takip etmektedir. Doğru cevap B'dir.

Ülkemizin en yüksek kapasiteli hidroelektrik santrali Şanlıurfa’da bulunan Atatürk barajıdır. Kaya dolgu tipi olan bu barajın gücü 2405 MW’tır. Atatürk Barajı’nı sırasıyla Karakaya (Diyarbakır) ve Keban (Elazığ) barajları takip etmektedir. Doğru cevap E'dir.

Enerji kaynakları; birincil ve ikincil enerji kaynakları olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
Birincil enerji kaynakları; odun, kömür, ham petrol, doğal gaz, uranyum, rüzgâr, hidrolik enerji ve güneş enerjisi gibi doğrudan tüketilebilen enerji kaynaklarıdır. İkincil enerji
kaynakları ise birincil enerji kaynaklarından elde edilen “kullanılabilir” formdaki elektrik,
benzin ve mazot gibi enerji kaynaklarıdır.

İngiltere doğal gaz kullanımını ticaretleştiren ilk ülkedir. 1920’lerde boru hattı taşımacılığı yöntemlerinin kullanılmaya başlaması ile birlikte dünyada hızla artan doğal gaz
tüketimi, özellikle II. Dünya Savaşı’ndan sonra sürekli olarak gelişmiştir.

Türkiye’de doğal gazın varlığı ilk olarak 1970’de Kırklareli Kumrular bölgesinde tespit edilmiş ve doğal gaz 1976’da Pınarhisar Çimento Fabrikası’nda kullanılmaya başlanmıştır. 1975
yılında Mardin Çamurlu sahasında bulunan gaz 1982’de Mardin Çimento Fabrikası’na
verilmiştir ancak kaynaklardaki rezervlerin sınırlı olması tüketimin artmasını engellemiştir. Doğal gazın sanayi ve şehir şebekelerinde kullanım çalışmalarına, 1984 yılında SSCB
ile imzalanan Doğal Gaz Sevkiyatı Anlaşması’nın ardından başlanmıştır. 1986 yılında iki
ülkenin yetkili kuruluşları doğal gaz alım-satım anlaşmasını imzalamışlar ve bu anlaşma
ile doğal gazın sanayi ve şehir şebekelerinde yaygın kullanım çalışmaları başlamıştır. Doğal gaz, şehiriçi evsel ve ticari olarak ilk kez 1988’de Ankara’da kullanılmıştır. Hamitabat
Doğal Gaz Çevrim Santrali’nde üretilen elektrik miktarı hızla artarken 1989’da Ambarlı
Doğal Gaz Çevrim Santrali’nde de doğal gaz kullanılarak elektrik üretimi başlatılmıştır.
SSCB ile imzalanan doğal gaz sevkiyatı anlaşmasını kaynak çeşitlenmesi amacıyla Cezayir
ve Nijerya ile yapılan LNG ve çevre ülkelerle yapılan boru gazı anlaşmaları takip etmiştir.
Doğal gaz pazarı, 1992’de İstanbul, Bursa, Eskişehir ve İzmit’i de içine alarak genişlemiştir.
1995’de BOTAŞ, TPAO’nun bağlı ortaklığı statüsünden çıkarılarak yeni bir Kamu İktisadi
Teşekkülü (KİT) olarak yapılandırılmıştır

Küresel Doğal Gaz Rezervleri, 2014 yılına ilişkin veriler çerçevesinde 197 trilyon m3
olarak kaydedilmiştir. Bu rezervlerin %40,3’ü Orta Doğu’da, %31,2’si eski SSCB ülkelerinde, %8,7’si Afrika’da, %7,9’u Orta ve Güney Amerika’da, %7,8’i Asya-Pasifik ülkelerinde,
%6’sı Kuzey Amerika’da ve %3,8’si Avrupa’da bulunmaktadır (Bkz. Şekil 5.2). OECD
ülkelerinin doğal gaz rezervi ise 8,6 trilyon m3
olup toplam rezervin yaklaşık %10’unu
oluşturmaktadır.