GELENEKSEL VE YENİLEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 8

Verilen bilgilere göre Türkiye’de en büyük pay %31,3 ile 1980’li yılların ortalarından itibaren ithalatına başlanan doğal gazın olmuş, petrol %28,2, yerli kömür %12,1 ve odun ve hayvan-bitki artıkları %3,6 düzeyine gerilemiş, ithal kömür (taş kömürü, kok ve petrokok) ise %16,7 seviyesine yükselmiştir. Türkiye’deki birincil enerji tüketiminin %88,3’ü hâlâ fosil yakıtlardan karşılanmaktadır. Doğru cevap B'dir.

Petrolün viskozitesi bulunduğu ortamın sıcaklık ve basıncına bağlıdır.

Yeni yüzyılın ilk 12 yılındaki en dikkat çekici gelişme ise kömürün toplam enerji arzı içerisindeki payına ilişkindir. Söz konusu 12 yılda petrolün payı %36,4’den %31,4’e, nükleerin payı %6,7’den %4,8’e düşerken, doğal gazın payı sadece 0,7 puanlık artışla %20,6’dan %21,3’e yükselmiş, buna karşın kömürün toplam içindeki payı 5,6 puan artışla %23,4’den %29 düzeyine artmıştır. Dolayısıyla, fosil yakıt kaynak payının %80,4’ten %81,7’ye yükseldiği ve küresel karbondioksit (CO2) emisyonlarının 23,8 Gt seviyesinden yaklaşık %33 artışla 31,7 Gt düzeyine arttığı son 12 yıllık dönemin net kazananı kömür olmuştur. Son yıllardaki tüketim artış hızıyla gidilirse kömürün yakın gelecek içerisinde petrolün tahtını ele geçirmesi kaçınılmaz görünmektedir.

Batman-Dörtyol ham petrol boru hattı

II, III ve V

Çin (%2,6) ile ve Hindistan (%7,1) ile küresel enerji tüketimindeki en büyük ulusal artışı kaydetmişlerdir. OECD ülkelerinin enerji tüketimi ise son yıllardaki ortalama düşüşlerin de altında olacak şekilde %0,9 olarak belirlenmiştir. Amerika’da iki yıllık üst üste gerçekleşen artış (%1,2), Avrupa’da (%3,9) ile ve Japonya’da (%3,0) ile yaşanan enerji tüketimindeki düşüşü karşılamaktan uzak kalmıştır. Avrupa’daki enerji tüketimi 2009 yılındaki mali kriz sonrasında en büyük düşüşünü yaşamıştır.

Doğal gaz

Dünyada kullanılan elektrik enerjisinin %65’i fosil yakıtlardan elde edilmektedir. 2012 yılında tüm dünyada 2012 yılı verilerine göre üretilen elektrik enerjisi 22718 TWh olup bunun enerji kaynaklarına dağılımı kömür (%41), doğal gaz (%21), hidrolik (%16), nük- leer (%14), petrol (%6) ve yenilenebilir enerji kaynakları (%2) şeklindedir.

Ülkemizde 2013 yılı itibarıyla 122,8 milyon ton eşdeğeri petrol (mtep) enerji tüketilmiştir. Dünyada 2013 yılında toplam yıllık enerji tüketimi 12,7 milyar ton eşdeğeri petroldür. Bu durumda 2013 yılı itibarıyla dünya düzeyinde Türkiye’nin enerji tüketim payı (122,8 milyon tep)/(12,7 milyar tep) = %0,97’dir.

Türkiye’de 1971 yılında enerji arzının %46,5’i petrol, %29’u odun ve hayvan-bitki artıkları ve %23,5’i yerli kömürden (linyit, taş kömürüü ve asfaltit) karşılanırken, 2013 yılına gelindiğinde en büyük pay %31,3 ile 1980’li yılların ortalarından itibaren ithalatına başlanan doğal gazın olmuş, petrol %28,2, yerli kömür %12,1 ve odun ve hayvan-bitki artıkları %3,6 düzeyine gerilemiş, ithal kömür (taş kömürüü, kok ve petrokok) ise %16,7 seviyesine yükselmiştir. Türkiye’deki birincil enerji tüketiminin %88,3’ü hâlâ fosil yakıtlardan karşılanmaktadır.

uranyum

69,96

doğal gaz

Petrol gravitesi (ya da API çarpanı), petrolün yoğunluğu ile ilişkili bir kavram olup petrol ticaretinde sıkça kullanıldığından hakkında yeteri kadar bilgi sahibi olmak yerinde olacaktır. Petrol yoğunluğu ile petrol gravitesi arasındaki ilişki aşağıda verilmiştir.

Petrol yoğunluğu (g/cm3 cinsinden) = (141,5) / (131,5+ petrol gravitesi)

Yukarıda verilen eşitlikten de görüleceği üzere gravite büyürken yoğunluk küçüldüğünden aralarında ters bir orantı bulunmaktadır. Ham petrol sektöründe gravitesi 31’den büyük olan petrole hafif petrol, gravitesi 20-31 arasında olan petrole orta petrol, 10-20 arasındaki petrole ise ağır petrol adı verilir. Kolay üretilebildiği, taşınabildiği ve işlenebildiği için dünya petrol talebinin %90’ını hafif ve orta petrol oluşturmaktadır. Ancak dünya petrol kaynaklarının %25 kadarı hafif ve orta petrolden oluşmaktadır.

Çizelge 2.10 incelendiğinde görüleceği üzere, ısıl fiyat T/4,18 MJ olarak alındığında en ucuz yakıt doğal gaz olup onu sırasıyla kömür, kalorifer yakıtı, elektrik enerjisi ve LPG izlemektedir. Söz konusu çizelgenin en ucuz yakıta göre yakıt maliyet indeksinin yer aldığı kolon uyarınca doğal gaz fiyatı temel alındığında konutlarda kullanılan elektrik 3,78 kat ve yine konutlarda kullanılan LPG 4,35 kat daha pahalı olmaktadır. Bu değerlendirmeler sonucunda günümüz itibariyle Türkiye’de en ucuz yakıtın doğal gaz en pahalı yakıtın ise LPG olduğunu söyleyebiliriz. Sanayide kullanılan enerji kaynakları fiyatları da bu çizelgede yer alan enerji kaynakları fiyatlarına paralellik göstermektedir.

sıcaklık

I, II ve III

Rize

Türkiye’nin birincil enerji üretimi 2013 sonu itibariyle bir önceki yıla göre yaklaşık aynı düzeyde kalmış ve 31,9 mtep şeklinde gerçekleşmiştir. Söz konusu yerli üretimin kaynaklara dağılımında, 15,5 mtep (%48,6) ile kömür ilk sırayı alırken bunu 5,1 mtep (%16,0) ile hidrolik, 4,3 mtep (%13,5) ile odun, hayvan ve bitki artıkları, 4,1 mtep (%12,9) ile jeotermal, rüzgâr ve güneş gibi diğer yenilenebilir enerji kaynakları, 2,5 mtep (%7,8) ile petrol ve 0,4 mtep (%1,3) ile doğal gaz izlemektedir. Doğru cevap D'dir.

Türkiye’de daha ekonomik büyümenin artırılabilmesi için yıllık enerji tüketiminin artırılması gerekmektedir.