GELENEKSEL VE YENİLEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 15

Safsızlıklar
Ham petroldeki kükürt içeriği ağırlıkça %0,05’den daha az veya %10’dan daha yüksek olabilir ancak genellikle %1 ile 4 arasında değişir. Ham petrolün kükürt içeriği %1’den az
ise düşük kükürtlü veya tatlı, kükürt içeriği %1’den büyük ise yüksek kükürtlü ya da ekşi
olarak sınıflandırılır. Kükürt ham petrol içerisinde çözünmüş hidrojen sülfür, karbonil
sülfür, inorganik veya organik formda bulunabilirler. Korozyona neden olması nedeniyle
kükürt istenmeyen bir bileşen olup yüksek kükürt oranına sahip petroller aynı API gravitesindeki ancak düşük kükürtlü petrollerden daha ucuzdurlar.

Doğru cevap B şıkkıdır.

PETROL FİYATLARININ BELİRLENMESİ VE PETROL
FİYATLARININ YILLAR İÇİNDEKİ DEĞİŞİMİ
Ham petrol fiyatı Brent petrolü, West Teksas Intermediate, Dubai, Western Canadian Select veya OPEC sepeti gibi faklı petroller için üretildiği bölgeye göre değişmektedir. Fiyat
değişikliğinin sebebi petrolün üretildiği bölgeye bağlı olarak değişen API gravitesi, kükürt
içeriği gibi özellikleridir.
West Teksas Intermediate (WTI), düşük yoğunluğa sahip olduğundan hafif ve düşük
kükürt içeriği nedeniyle tatlı olarak tanımlanır. API gravitesi 39,6 olan West Teksas Intermediate ham petrolü Brent ham petrolünden daha hafiftir. Kükürt içeriği ise %0.24 civarındadır. Rafinerilerde işlenerek yüksek kalitede yakıt üretilir. Kuzey Amerika petrolleri
için kullanılır ve aynı zamanda dünyadaki petrollerin fiyatlandırılmasında referans noktası olarak alınır.
Brent Petrolü 38,06 API gravitesine sahiptir ve hafif ham petrol olarak sınıflandırılır.
Kükürt içeriği % 0,37dir. Brent petrolü, Kuzey Denizinde farklı bölgelerden çıkartılan petrolleri kapsar. Benzin ve dizel yakıt üretimi için çok uygundur.
OPEC, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (Organization of Petroleum Exporting Countries) 1960 yılında kurulmuştur. Cezayir, Angola, Ekvator, Endonezya, İran, Irak, Kuveyt, Libya, Nijerya, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Venezuella üyeleridir. OPEC Sepeti petrol fiyatlarının belirlenmesinde önemlidir. Üye ülkelerin petrol
fiyatlarının ortalaması alınarak belirlenir.

Doğru cevap B şıkkıdır.

OPEC, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (Organization of Petroleum Exporting Countries) 1960 yılında kurulmuştur. Cezayir, Angola, Ekvator, Endonezya, İran, Irak, Kuveyt, Libya, Nijerya, Katar, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Venezuella üyeleridir. OPEC Sepeti petrol fiyatlarının belirlenmesinde önemlidir. Üye ülkelerin petrol
fiyatlarının ortalaması alınarak belirlenir.

DDoğru cevap E şıkkıdır.

Kimyasal Özellikler
Petrol temelde karbon ve hidrojen elementlerinin oluşturduğu karmaşık moleküler yapılar içerir. Ham petrolün kimyasal bileşimi oldukça karmaşıktır. Ham petrol farklı hidrokarbon grupları içeren kimyasal maddelerden oluşur. Ham petrolün renk ve görünümü bileşimine bağlı olarak değişir. Genellikle siyah veya koyu kahve renginde olsa da sarımsı veya kırmızımsı da olabilir. Bazı durumlarda su ve kum ile karışmış durumda da bulunabilir. Doğal gaz çoğunlukla C1-C5 hidrokarbonlardan oluşurken, petrol içerisinde C1-C60 hatta daha ağır hidrokarbonlar içerir. Ham petrol bileşimindeki karbon, hidrojen ve azot elementel analiz ile belirlenir. Belirli miktar ham petrol karbondioksit, kükürt dioksit, su ve azot oksitlere dönüştürülür. Gazlar birbirlerinden ayrılarak farklı yöntemlerle miktarları belirlenir. Ham petrolün elementlere göre ortalama bileşimleri Çizelge 4.4’te verilmektedir.

Doğru cevap D şıkkıdır.

Ham petrol, rafinerilerde içerdiği maddelerin kaynama noktaları farkını esas alan ve damıtma olarak adlandırılan süreçle bileşenlerine ayrıştırılarak günlük yaşamımızda kullandığımız pek çok ara madde ve akaryakıt ürünleri elde edilir. Ham petrolün rafinerilerde arıtılması ve işlenmesi sonucunda, ortalama olarak %43 benzin, %18 fueloil ve motorin, %11 LPG (sıvılaştırılmış petrol gazı, propan veya propan-bütan karışımı), %9 jet yakıtı, %5 asfalt ve %14 diğer ürünler elde edilmektedir.

Yıllar bazında Türkiye’nin petrol üretim ve tüketim değerlerinin verildiği Çizelge 2.3 incelendiğinde petrol üretimi değerlerinin çok küçük bir eğimle artan yönde değişim gösterdiği anlaşılmaktadır. Petrol tüketimi değerleri ise kararlı bir şekilde ve dikkati çekecek büyüklükteki bir eğimle artış gösterirken 2013 ve 2014 yıllarında bir duraklama gözlenmektedir.

Doğal gazın boru hatlarıyla iletiminin teknik ya da ekonomik açıdan mümkün olmadığı durumlarda doğal gaz -162 °C’ye kadar soğutularak sıvılaştırılır ve hacmi 600 kata kadar küçültülen sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) özel imal edilmiş tankerler vasıtasıyla taşınır. 2012 yılında yapılan toplam doğal gaz ithalatının %17’si LNG olarak gerçekleşmiştir. Türkiye doğal gazı hâlen Rusya, İran, Türkmenistan ve Azerbaycan’dan boru hatlarıyla, Cezayir ve Nijerya’dan LNG olarak deniz yoluyla satın almaktadır.

Tarihin bilinen petrol için yapılmış ilk savaşı ise Suriyeliler ile Araplar arasında MÖ 312’de dünyanın hemen her köşesinde tıbbi ve tarımsal amaçlarla kullanılan Ölü Deniz Asfaltları için yapılmıştır.

Petrolün endüstriyel anlamda asıl büyük tanınırlığı 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılda gerçekleşir. Kömürden ve diğer hidrokarbonlardan aydınlatıcı ve yağlayıcı maddeler çıkarma işi 1840’li yılların sonları ile 1850’li yılların başlarına rastlar. 1846 yılında Kanadalı Abraham Gesner’in kömürden damıtma yolu ile gaz yağı elde edilmesi için geliştirdiği yöntem petrol endüstrisinin başlangıcının simgesi olmuştur. Gaz yağının bu yöntemle üretimi, aydınlatma alanında tam bir devrim olmuş, kısa süre içerisinde de gaz yağına olan talep artmıştır. Öyle ki 1859 yılına gelmeden Amerika’da yaklaşık otuz dört şirket senede 5 milyon dolar değerinde kömür yağları üretir duruma gelmiştir.

Dünyanın kanıtlanmış petrol rezervi 2014 yılı sonu itibari ile 1700,1 milyar varildir. % 47,7 ile bu rezervlerin büyük bölümü Orta Doğu ülkelerindedir. İkinci büyük rezervler ise %19,4 ile Güney Amerika’dır. Diğer rezervler ise sırasıyla Kuzey Amerika (13,7), Avrupa ve Avrasya (9,1), Afrika (% 7,6) ve Asya Pasifik (2,5)tir.

Rezerv/Üretim Oranı, petrolün kalan ömrünü tahmin etmek için kullanılan bir göstergedir. Petrol rezerv/üretim oranları incelendiğinde Güney ve Orta Amerika’nın diğer bölgelere göre oldukça yüksek rezerv/üretim oranına sahip olduğu görülür, bu oranla 100 yılın çok üzerinde petrol ömrüne sahiptir. Petrol ömrü en kısa bölgeler, Avrupa&Avrasya ile Asya Pasifik olarak görülmektedir. Bu bölgelerde petrolün ömrü, eğer yeni rezervuarlar bulunmaz ise 2014 yılı üretim hızıyla, 30 yıldan azdır.

2035 yılında dünya nüfusunun yaklaşık 9 milyara çıkması beklenmektedir.

Dünyanın kanıtlanmış petrol rezervi 2014 yılı sonu itibari ile 1700,1 milyar varildir. Kanıtlanmış rezervlerin bölgelere göre dağılımı Şekil 4.7’de verilmiştir. % 47,7 ile bu rezervlerin büyük bölümü Orta Doğu ülkelerindedir. İkinci büyük rezervler ise %19,4 ile Güney Amerika’dır. Diğer rezervler ise sırasıyla Kuzey Amerika (13,7), Avrupa ve Avrasya (9,1), Afrika (% 7,6) ve Asya Pasifik (2,5)tir.

I. BTU

II. Joule

III. kWh

IV. Mtoe

Thomas Young