GELENEKSEL VE YENİLEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 12

Kimyasal-Kinetik-Elektrik

Doğadan doğrudan elde edilebilen enerji kaynakları olan birincil enerji kaynaklarını da üç farklı başlık altında toplayabiliriz. Bunlar: • Yenilenemeyen enerji kaynakları: kömür, ham petrol, doğal gaz ve nükleer yakıt • Yenilenebilir enerji kaynakları: Su gücü, biyokütle, güneş enerjisi, rüzgâr enerjisi, jeotermal enerji ve dalga enerjisi • Atıklar

Kömürleşmeye etki eden parametreler; sıcaklık, zaman, basınç, gömülme derinliği ve jeolojik olaylardır. Parametrelere bağlı olarak kömürleşme sürecinde farklılıklar meydana gelir. Bu farklılıklar "kömürleşme derecesi (kömürün olgunluk derecesi)" olarak adlandırılır. Sürecin herhangi bir aşamada durması durumunda en azdan en çok olgunluğa doğru sırasıyla turba, linyit (kahverengi kömür), taş kömürü (bitümlü kömür), antrasit oluşur.

Türkiye'nin gerçekleştirdiği enerji ithalatının kaynaklara dağılımı; %40,8 doğal gaz, %37,0 petrol ve %22,3 kömür şeklindedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Litotipler, taşkömürlerinde çok daha belirgin şekildedir. Taşkömürleri vitren, klaren, düren ve füzen olmak üzere dört ayrı litotip içerir. Linyitler ise hüminit, liptinit ve inertinitten oluşur.

Yerli üretimin kaynaklara dağılımında, %48,6 ile kömür ilk sırayı alırken bunu %16,0 ile hidrolik, %13,5 ile odun, hayvan ve bitki artıkları, %12,9 ile jeotermal, rüzgâr ve güneş gibi diğer yenilenebilir enerji kaynakları, %7,8 ile petrol ve % 1,3 ile doğal gaz izlemektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Kömürleşme derecesi arttıkça kömürün içerdiği nem yüzdesi azalmaktadır. Kömürlerin içerisinde bünye ve yüzey nemi olmak üzere iki çeşit nem bulunmaktadır. Bünye nemi kömürün yapısında bulunur. Kömür tarafından absorbe edilmiş olan ve kömürün içerisinde bulunan inorganik maddelere bağlı olan sudan meydana gelir. Yüzey nemi ise kömürde serbest hâlde bulunan su, kömürün sulu bir ortamla temas hâlinde olması ve rutubetli hava şartları nedeniyle oluşur. Nem, kömürün içerisindeki safsızlıklardan biri olarak kabul edilir. Bu yüzden kömürdeki nem oranının düşük seviyede olması istenir.

Kömürleşme derecesi arttıkça kömürün içerdiği nem yüzdesi azalmaktadır. Kömürlerin içerisinde bünye ve yüzey nemi olmak üzere iki çeşit nem bulunmaktadır. Bünye nemi kömürün yapısında bulunur. Kömür tarafından absorbe edilmiş olan ve kömürün içerisinde bulunan inorganik maddelere bağlı olan sudan meydana gelir. Yüzey nemi ise kömürde serbest hâlde bulunan su, kömürün sulu bir ortamla temas hâlinde olması ve rutubetli hava şartları nedeniyle oluşur. Nem, kömürün içerisindeki safsızlıklardan biri olarak kabul edilir. Bu yüzden kömürdeki nem oranının düşük seviyede olması istenir.

Açık İşletmenin Üstünlükleri

Açık İşletmenin Dezavantajları

Ham petrol, yer küre içerisinde milyonlarca yıl boyunca süren jeolojik süreçlerde, yüksek sıcaklık ve basınç şartlarındaki karmaşık fiziksel ve kimyasal işlemler sonucunda organik materyallerin başkalaşımıyla oluşan ve gözenekli kayaçlar içerisinde depolanmış doğal bir hidrokarbon bileşiğidir. Yer altındaki yüksek sıcaklık ve basınç nedeniyle katı, sıvı veya gaz halinde bulunabilen ham petrol, yeryüzüne çıktığında, soğuyarak sıvı haline geçer. Doğru cevap E seçeneğidir.

Türkiye'nin sahip olduğu linyit rezervlerinin kütlesel enerji yoğunlukları, içerdiği yüksek nem nedeniyle dünya linyit üretimi çeşitlerinin kütlesel enerji yoğunluklarına göre oldukça düşük düzeydedir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Isıl fiyat T/4,18 MJ olarak alındığında en pahalı yakıt motorin olup onu sırası ile elektrik, kalorifer yakıtı, kömür ve doğalgaz izler. Doğru cevap D seçeneğidir.

Kömür hazırlama sürecinde kömür zenginleştirme tesislerine lavvar adı verilir. Lavvardan elde edilen temiz kömüre lave, atık maddeye şist, ara maddeye ise mikst denir.  Ülkemizde Zonguldak, Çatalağzı, Armutçuk, Amasra, Soma ve Tunçbilek’te kömür zenginleştirme tesisleri bulunmaktadır.

Düşük Sıcaklık Karbonizasyonu ile Safsızlıkların Giderilmesi

Bu işlem, daha çok linyit kömürlere uygulanmaktadır. Uygulamanın amacı, yüksek nem ve düşük sabit karbon yüzdesine sahip linyit kömürlerin 700°C’nin altında oksijensiz bir ortamda ısıtılması ile kalitenin arttırılmasıdır.

Kömür yıkama eğrileri; yüzen kısım kül eğrisi, batan kısım kül eğrisi, parça külü eğrisi, yoğunluk ve ±0,1 dağılım eğrisi olmak üzere beş tanedir. Eğrilerin çizimindeki dik koordinat sistemi karedir ve dört eksen de eğri çiziminde kullanılır. Sol eksende yukarıdan aşağı doğru artacak şekilde toplam yüzen miktar, sağ eksende aşağıdan yukarı doğru artacak şekilde toplam batan miktar, üst yatay eksende sağdan sola doğru artan yoğunluk, alt yatay eksende ise soldan sağa doğru artan kül yüzdeleri gösterilir.

Boyutlandırma ve Kurutma ile Safsızlıkların Giderilmesi

Kömürün zenginleştirilmesinde kullanılan ve basit teknikler arasında yer alan boyutlandırma ve kurutma işlemi, kömürün kalitesini iyileştirmek amacı ile uygulanır. Bu yöntemde kömürün kalitesini düşüren kil ve nem uzaklaştırılır. En önemli safsızlıklardan biri olan nem nakliye, stoklama esnasında ve fırınlarda gereksiz ağırlık oluşturur. Ayrıca nem, sıcaklık değişimlerinde buharlaşarak ufalanmalara neden olmaktadır. Tanecik boyutu yüksek olan kömürlerin yüzey nemi eleme işlemi ya da silolarda drenaj yolu ile giderilir. Tanecik boyutu düşük olan kömürlerin neminin uzaklaştırılmasında ise ısıl işlemler uygulanır.