PETROL

Petrolün oluşumu konusunda farklı teoriler olsa da petrolün kökeninin organik olduğu ve denizlerde yaşayan organizmaların petrolün oluşumunda rol oynadığı çoğunlukla kabul görmektedir.

İnorganik teoriye göre petrol yeraltındaki kimyasal reaksiyonlar ve volkanik olaylarla oluştuğu varsayılır.

Gözeneklilik (porozite) kayaçtaki boşlukların kayacın toplam hacmine oranıdır.

Tarihin bilinen petrol için yapılmış ilk savaşı ise Suriyeliler ile Araplar arasında M.Ö 312’de dünyanın hemen her köşesinde tıbbi ve tarımsal amaçlarla kullanılan Ölü Deniz Asfaltları için yapılmıştır.

Petrol milattan sonraki ilk yüzyılda dertlere çare ve şifa amacıyla kullanılıyordu. Bu çağdaki kaynaklara göre petrol, kanı durduruyor, yaraları iyileştiriyor, diş ağrılarına iyi geliyor, nefes darlığını geçiriyor, öksürüğü yatıştırıyor, ishali durduruyor, gevşemiş adeleleri derleyip topluyor, romatizmayı geçiriyor ve hatta yüksek ateşi düşürüyordu. Eski Mısırlıların asfaltı mumyalama işleminde de kullandığı belirtilmektedir.

Petrolün endüstriyel anlamda asıl büyük tanınırlığı 19. yüzyılın ikinci yarısı ile 20. yüzyılda gerçekleşir. Kömürden ve diğer hidrokarbonlardan aydınlatıcı ve yağlayıcı maddeler çıkarma işi 1840’li yılların sonları ile 1850’li yılların başlarına rastlar. 1846 yılında Kanadalı Abraham Gesner’in kömürden damıtma yolu ile gaz yağı elde edilmesi için geliştirdiği yöntem petrol endüstrisinin başlangıcının simgesi olmuştur. Gaz yağının bu yöntemle üretimi, aydınlatma alanında tam bir devrim olmuş, kısa süre içerisinde de gaz yağına olan talep artmıştır. Öyle ki 1859 yılına gelmeden Amerika’da yaklaşık otuz dört şirket senede 5 milyon dolar değerinde kömür yağları üretir duruma gelmiştir.

Pensilvanya’nın kuzey batısındaki Oil Creek denilen bölgede gayet ilkel yöntemlerle birkaç varil bu koyu renkli ve kokulu madde çıkartılmıştı. Bu yöntemler, koyu renkli bu sıvıyı ırmaklardan ve kayaların yüzeyinden sıyırarak çıkarma veya petrol bulunan sulara bez parçaları atarak ıslatmak ve daha sonra bunların sıkılmasıyla petrolün toplanmasıydı. Bu şekilde çok az petrol elde ediliyor ve ilaç yapımında kullanılıyordu.

Petrolü gaz yağına dönüştürecek arıtma teknikleri kömür yağı üretiminde zaten uygulanıyordu. George Bissel ve iki ortağı petrolün kullanımının genişleyeceğini düşünerek, petrolü Yale Üniversitesinde profesör olan Benjamin Silimon’a inceletmişlerdir. Çalışma sonunda yayınlanan raporda petrolden iyi kalitede gaz yağı üretilebileceği belirtilmiştir. Böylece, bir profesör tarafından hazırlanan rapor kullanılarak halkın etkilenmesi ve kurdukları Pennsylvania Rock Oil şirketin büyümesi sağlanmıştır.

Drake Pennsylvania’ya giderek orada günlük 3 ile 6 varil petrolün çıkartıldığı bir pınarın bulunduğu tarlanın lisansını alır. Drake burada yaptığı çalışmalardan, önemli miktarda petrolün sondajla elde edilebileceği sonucuna varır. Sondaja başlanır ancak işlerin yavaş yürümesi nedeniyle ilerleme kaydedilmediğini düşünen yatırımcılar, projeye olan inançlarını kaybederler. Şirket yetkililerinin sondaj faaliyetlerinin durdurulmasını isteyen mektubu Drake’in eline geçmeden 27 Ağustos 1859’da, 69 fit (21 m) derinliğe ulaşan kuyuda siyah bir sıvıya ulaşılır. Kuyuya yerleştirilen bir tulumba ile petrolün yeraltından üretimini ilk kez gerçekleştirmiş olur

19.yüzyılın ilk yıllarında Bakü’de ilkel de olsa bir petrol endüstrisi doğmuş ve gelişmeye başlamıştı. Gerek bölgenin geriliği ve yeniliklere uzak kalışı gerekse petrol sanayinin devlet tekelinde olması petrol sanayinin gelişmesini engellemişti. Ancak 1870’lerin başında Rus hükümeti tekel sistemini kaldırıp bölgeyi özel teşebbüse ve rekabete açtı. İlk kuyular 1871-1872 yıllarında açıldı ve 1873’de yirmiden fazla rafineri faaliyete geçmişti. 1873 yılında Robert Nobel‘in kardeşinin parasıyla Bakü‘deki bir rafineriyi satın almasıyla Rus petrolünün kalkınması başlamıştır. Ludwig Nobel petrolcülükte Amerika’nın geçirdiği deneyimler hakkında öğrenmesi gereken herşeyi öğrenmiş, bilim, yenilik, iş planlaması kavramlarını bir araya getirerek kısa bir sürede Rus petrolünü Amerikan petrolüyle rekabet edebilir hâle getirmiştir.

Petrolün taşınması o günlerde ciddi bir sorundu. Petrol önce tahta varillere dolduruluyor, tren hatları veya mavnalar yardımıyla da sevk ediliyordu. Variller bile çok pahalıydı çünkü yeterli ağaç bulunamıyordu. Bu nedenle petrol sevkiyatı oldukça masraflıydı. Bunu çözmek için petrolü geminin içerisine yaptırılacak bir büyük tankla taşıma fikri ortaya çıktı. Ludwing 1878’de Zoroaster isimli dünyanın ilk tankerini Hazar Denizinde servise soktu. Ancak bu deniz aşırı gidebilecek kapasite de değildir. Nobel Kardeşlerin (Robert, Ludwig ve Alfred) kurduğu “Petrol Üretim Şirketi“ tüm ülkeye yayılmış kuyuları, boru hatları, rafinerileri, tankerleri, stoklama depoları ve kendine ait demiryoluyla Rus petrol ticaretini eline geçirdi. Daha sonra Fransız aile Rothschilds’lerin mali desteğiyle İngilizler oyuna girmiştir. Bu aşamada Samuel kardeşler (Marcus ve Samuel) yeni ve emniyetli tanker tasarımları ile petrolün denizaşırı taşınmasında devrim yaratacaklardır.

Thomas Alva Edison 1877 yılından beri elektrikle aydınlanma konusuna eğilmişti. Işığa karşı dayanıklı akkor elektrik ampülünü icat etmiş ve geliştirmişti. Elektrik kullanıcısına pek çok avantaj sağlıyordu. 1880 yılında 25000 elektrik ampülü kullanıma girmişti. Artık yeni ışık gaz yağından değil elektrikten sağlanıyordu. Elektrikle aydınlanmanın çok çabuk gelişmesi petrol sanayini tehdit etmeye başladı.

Birinci Dünya Savaşının kısa süreceği, bir iki haftada biteceği sanılmış ancak savaş uzayıp gitmişti. Nihayet bittiğinde ise savaşın sebep olduğu toplumsal felaket hayal edilemeyecek kadar büyük olmuştu. Bu savaş insanla makinenin savaşıydı ve makineler petrol kullanıyordu. Churchill bunu önceden tahmin etmişti ancak petrolle çalışan makinelerin savaştaki rolünün bu kadar artacağını düşünmemişti.

İnsanın çevreye bakış açısı ve çevreyle olan ilişkisi de petrol talebinin artmasına sebep olmuştur. Kömür yerine petrolün kullanılması İngiltere’de çevresel nedenlere dayanır. Londra’da evlerde uzun süreli kömür kullanımı nedeniyle oluşan hava kirliği hayatı zorlaştırıyordu. Sis o kadar yoğunlaşıyordu ki insanlar evlerini bulamıyor hastaneler solunum sorunu yaşayanlarla doluyordu. 1957’de parlamento Temiz Hava Yasası ile petrol kullanımını zorunlu hâle getirdi. Amerika Birleşik Devletleri’nde ise 1970’te çevresel etki beyanları olarak bilinen Federal Yasa yürürlüğe girdi.

Petrol rezervi teknik ve ekonomik olarak geri kazanılabilir petrol miktarı olarak tanımlanabilir.

Rezervlerin sınıflandırılmasındaki farklılıklar kesinlik derecelerine bağlıdır. Petrol rezervleri temelde kanıtlanmış ve kanıtlanmamış olarak ikiye ayrılır. Kanıtlanmamış rezervler ise muhtemel ve olası olarak sınıflandırılırlar. Petrol endüstrisinde izlenecek yol kanıtlanmış rezerv değerlerine göre belirlenir.

Belirlenmiş rezerv miktarının o yıl içinde gerçekleşen üretim miktarına oranıdır.

Petrolün fiziksel ve kimyasal özellikleri çıkartıldığı bölgeye bağlı olarak değişir. Petrolün özellikleri kalitesini gösterirken aynı zamanda ekonomik değerini de belirler. Ayrıca bu özellikler petrolün çıkartılması, taşınması, depolanması ve rafinerilerdeki süreçleri de etkilediğinden önemlidir.

Petrolün birçok fiziksel özelliği arasında, yoğunluk (gravite) ve akmazlık (viskozite) öne çıkan özelliklerdir. Çünkü bu özellikler petrolün çıkartılması, taşınması ve depolanması aşamalarında büyük önem taşırlar. Petrolün API gravitesi, sınıflandırmada en sık kullanılan özellik olarak bilinmektedir.

Genellikle ham petrol ile birlikte çıkan su ile petrol ayrıştırılmakta ve petrol dinlenme tanklarında bekletildikten sonra, üretim sahalarından rafinerilere ve rafinerilerde elde edilen ürünler de kullanım alanlarına ulaştırılmaktadır. Çıkarılan petrol, boru hatları, tankerler, demir yolu ve kara yolu ile rafinerilere ulaştırılmaktadır