GELENEKSEL ENERJİ KAYNAKLARI - Deneme Sınavı - 14

Bir cisim veya sistemin konumu ya da durumu nedeniyle iş yapabilme yeteneğine veya kapasitesine enerji denir.İşi yapan, kuvvet olduğuna göre kuvveti doğuran neden olarak da enerjiyi tanımlayabiliriz.

Tarihsel bilgi (sayfa 9, 2. paragraf)

Doğal gaz %70-90 oranında metan, %5-15 oranında etan, %5 propan ve bütan, kalan kısmı eser miktarda karbon di oksit, azot, hidrojen sulfur vb. çeşitli gazları içermektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Ham petrol temelde farklı oranlarında hidrojen ve oksijen içeren hidrokarbonlardan oluşan bir sıvı karışımıdır. Bunun yanında az miktarda kükürt, oksijen ve azot içeren organik bileşikler ve vanadyum, nikel, demir ve bakır gibi metallerde içerebilir. Bu durumda doğru cevap D seçeneğidir.

Alkilleşme süreci rafinerilerde hafif olefin ve izobütanın çok daha değerli benzin bileşiklerine dönüştürülmesinde kullanılan önemli bir süreçtir. Hafif olefinler katalitik parçalayıcılarda üretilirler. Alkilasyon izoparafin (genellikle izobütan) ve bir olefinin (propilen, bütilen) katalizör varlığında çok kontrollü sıcaklık ve basınç altında yüksek oktanlı alkilat üretim sürecidir. Sonuçta oktan sayısı yüksek benzin elde edilmektedir. Bu benzine alkilat benzini adı verilir. Doğru cevap A seçeneğidir.

Ham petrolün işlenmesi sonucu ortaya çıkan ürünlerden etilen gaz; nafta, kerosen ve yağlama yağları ise sıvı ürünlerdir. Petrol koku ise katı üründür. Doğru cevap D seçeneğidir.

Rafinerilerin teknik derecelendirilmesinde kullanılan bir gösterge olan Nelson Kompleksite Endeksi’ne göre İzmit 7,78, İzmir 7,66, Kırıkkale 6,32, Batman ise 1,83 düzeyinde sıralanır. Bu durumda doğru cevap A seçeneğidir.

Akışkanların akıcılıkları ya da bir diğer deyişle akmaya karşı gösterdikleri direnç viskozite olarak tanımlanır.

Ham petrol bünyesinde bulunan kaynama noktası düşük olan uçucu hidrokarbon bileşikler normal koşullarda dahi kolayca buharlaşabilmektedir. Ham petrolün ve petrol ürünlerinin depolanması sırasında buharlaşma nedeniyle kayıplar meydana gelir. Bu kayıplar hem rafinerideki kütle denkliği hem de çevrenin korunması açısından önemlidir. Doğru cevap C seçeneğidir.

Damıtma sıvı karışımlarda, karmaşık, değişken birleşimleri oluşturan ögeleri, özellikleri belirli ürünlere ayırmak olarak tanımlanmaktadır. Damıtma sıvı karışımlarından saf sıvıların elde edilmesi amacıyla kullanılan bir süreçtir ve ayırma işlemi sıvıların farklı kaynama noktalarına sahip olması esasına dayanır. Doğru cevap D seçeneğidir.

Atmosferik damıtma kolonunun üst kısmından gaz ürünler alınır. Bu bölümde sıcaklık 29°C civarındadır ve ürünler bütan ve hafif ürünlerin karışımıdır. Bu bölümden alınan kısımdan benzin elde edildiğinden, ham benzin olarak da adlandırılır. Orta bölümden ise gaz yağı, jet yakıtı, hafif dizel ve ağır dizel üretilecek kısım elde edilir. Doğru cevap E seçeceğidir.

Hidrojenleme süreçleri olefinlerin doyurulması, kükürtlü, azotlu bileşiklerin, koku, renk ve yapışkan özellikli yapıların giderilmesi için kullanılır. Bu amaçla besleme akımı hidrojen ile karıştırılarak ısıtılır ve katalitik reaktöre beslenir. Reaktörden çıkan ürün soğutularak hidrojen, safsızlıklar ve yüksek kaliteli ürün ayrılır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ham petrolünün kalitesi düşük ve kükürt içeriği yüksek olduğunda geleneksel distilasyon süreçlerinden elde edilen ürünlerin verimi de düşük olmaktadır. Bu nedenle ham petrolün varili başına daha fazla miktarda ürün elde etmeyi sağlayacak yeni süreçlere ihtiyaç duyulmuştur. Vakum distilasyonu bileşenlerin uçuculuklarına göre ayırma sağlayan verimli bir süreçtir. Bileşiklerin düşük basınç altında (vakum) kaynama sıcaklıklarının düşürülebileceği bilinmektedir. Böylece daha düşük sıcaklıklarda ağır hidrokarbonların parçalanması veya bozunması gerçekleşmeden ürün elde etmek mümkün olmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Birincil tip enerji kaynakları doğada kendi başına var olabilen kaynaklar iken, ikincil kaynaklar birincillerin kullanımı ve/veya işlenimi sonucu oluşur. Benzin de ham petrollerin işlenmesi sonucu oluşan ikincil bir enerji kaynağıdır.

Birincil enerji kaynakları kendi içinde yenilenebilir enerji kaynakları (güneş enerjisi, rüzgâr, dalga enerjisi, jeotermal enerji ve hidrolik enerji) ve yenilenebilir olmayan enerji kaynakları (bugün için enerji kaynaklarımızın %80’ini oluşturan kömür, ham petrol, doğal gaz gibi fosil yakıtlar ve uranyum) olarak iki geniş gruba ayrılmaktadır.

Doğal gaz, küçük canlıların milyonlarca yıl süren çürümeleri sonucu oluşmuş, genelde petrol bölgelerinde bulunan fosil yakıt türü olarak tanımlanabilir. Tabiatta bağımsız yataklarda ve petrol yataklarının üzerinde yaklaşık 300 bar basınçta bulunur.

İlgili doğal gaz sayısının kimyasal bileşiminin %93.99' u metan gazından oluşmaktadır.

Küresel Doğal Gaz Rezervleri, 2014 yılına ilişkin veriler çerçevesinde 197 trilyon m3 olarak kaydedilmiştir. Bu rezervlerin %40,3’ü Orta Doğu’da, %31,2’si eski SSCB ülkelerinde, %8,7’si Afrika’da, %7,9’u Orta ve Güney Amerika’da, %7,8’i Asya-Pasifik ülkelerinde, %6’sı Kuzey Amerika’da ve %3,8’si Avrupa’da bulunmaktadır.

Eşitlik 7.1 ile tanımlanan ideal gaz yasası düşük basınç değerlerinde kullanılabilen ve bazı temel varsayımlar içeren en yaygın hâl denklemlerinden biridir. İdeal gaz yasasının kapsadığı varsayımlar aşağıdaki gibidir:

1. Gaz moleküllerinin toplam hacmi, içinde bulundukları kabın hacmi yanında ihmal edilebilecek düzeydedir.

2. Gaz molekülleri arasındaki çekim ve/veya itme kuvvetleri ihmal edilmektedir. 3. Gaz moleküllerinin kendi aralarında çarpışmaları sonucunda enerji kaybetmedikleri varsayılmaktadır.

PV=NRT

Basınç x Hacim = Mol Sayısı x Evrensel Gaz Sabiti x Sıcaklık