GAYRİMENKULLERDE VERGİLENDİRME

Bir kimse, bir taşınmaz üzerinde başkasının mülkiyet hakkına dayanmaksızın, ondan bağımsız olarak mülkiyet hakkı elde etmişse, buna aslen kazanma adı verilir.

Bir kimsenin mülkiyet hakkını, önceki malikin mülkiyet hakkına isnad ederek, ondan devren elde ettiği hallerde, devren kazanmadan söz edilir. Devren kazanma, alım-satım, bağışlama gibi bir hukuki işleme dayanmış olabileceği gibi, miras yoluyla kazanmada olduğu gibi, bir hukuki olaya da dayanması mümkündür. Bir kimse, bir taşınmaz üzerinde başkasının mülkiyet hakkına dayanmaksızın, ondan bağımsız olarak mülkiyet hakkı elde etmişse, buna aslen kazanma adı verilir. Aslen kazanmaya işgal, kamulaştırma-ihale, cebri müzayede, kazandırıcı zamanaşımı örnek verilebilir.

TMK’nın 704. maddesinde sadece şu nesneler eşya hukuku anlamında taşınmaz eşya olarak sayılmıştır: 1. Arazi, 2. Tapu kütüğünde ayrı sayfaya kaydedilen bağımsız ve sürekli haklar, 3. Kat mülkiyeti kütüğüne kayıtlı bağımsız bölümler

ilk bakışta dükkan ev, büro gibi varlıkların, gayrimenkul niteliğine girmediği anlaşılmaktadır. Çünkü bu varlıklar kanunda doğrudan doğruya gayrimenkul olarak sayılmamıştır. Ancak dükkan, ev ve büro gibi varlıklar üzerinde oturduğu arsanın mütemmim cüzü olmaları ve teferruatlarınında gayrimenkul mülkiyeti hakkı kapsamına dahil bulunmaları dolayısıyla, gayrimenkul olarak kabul edilmektedir.

Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar: Tapuya, kendilerine ilgili oldukları gayrimenkulden ayrı sayfa açılarak gayrimenkul olarak tescil edilen bağımsız, devredilebilir ve süreklilik taşıyan haklardır. Bu haklar irtifak hakları, intifa hakkı, kaynaklardan faydalanma hakkı, sükna hakkı ve üst haklarıdır. Sükna hakkı dışındaki diğer hakların kiraya verilmesi mümkündür.

TMK’a göre zilyet, bir şey üzerinde fiili hakimiyeti bulunan kimseyi ifade eder.

İrtifak hakkı, bir gayrimenkul sahibinin, başka bir gayrimenkulün bir kısmı veya tamamını doğrudan kullanma veya ondan yararlanma hakkı veren veya malike bir çekinme borcu yükleyen, sınırlı bir hakimiyet hakkıdır.

Yıllar Kira Bedeli (T) Gayrisafi hasılat (T)
2015 5.000 Geçmiş Yıl 5.000
2016 5.000 Geçmiş Yıl 5.000
2017 5.000 İçinde Bulunulan Yıl (O yıl) 5.000
2018 5.000 Gelecek Yıl
Toplam Kira Bedeli 20.000
Gayrisafi Hasılat = o yıla ait kira bedeli + geçmiş yıl/lar kira bedeli = 5.000 + 10.000 = T15.000

Gerçek Gider Usulü seçilmiş olsaydı Götürü Gider Usulü seçilmiş olsaydı
Gayrisafi Hasılat 20.000
(-) Konut istisnası 4.400
Vergiye Tabi Gayrisafi Hasılat 15.600
(-) Gerçek Gider 4.680
(20.000 – 4.400) x 6.000
20.000
Safi Hasılat 10.920

I. Emsal kira bedeli bir ölçü olarak vergi idaresi lehine adi kanuni karine niteliğinde olup, mükellefçe her zaman çürütülebilir ve aksi ispat edilebilir.

II. Emsal kira bedeli yıllık olarak hesaplanır.

III. İşyerlerinin bedelsiz olarak usul, füru veya kardeşlerin kullanımına tahsis edilmesi halinde emsal kira bedeli uygulanır.

Değer Artış Kazancı İstisna Tutarları (T)
Yıllar İstisna Tutarları Yıllar İstisna Tutarları
2013 9.400 2016 11.000
2014 9.700 2017 11.000
2015 10.600 2018 12.000

GVK’nın 70. maddesinde sayılan gayrimenkullerin sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesi sonucu gayrimenkul sermaye iradı elde edilmesi bu kişiler açısından vergi mükellefiyetinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Vergi mükellefi olarak belirtilen bu kişiler üzerinde kısaca durmak konuya açıklık getirecektir. Zilyet; TMK’a göre zilyet, bir şey üzerinde fiili hakimiyeti bulunan kimseyi ifade eder. Mutasarrıf; malik veya zilyetleri dışında, mal veya hakları hukuken veya fiilen tasarruf eden kişilere denir. İrtifak hakkı sahibi; irtifak hakkı, bir gayrimenkul sahibinin, başka bir gayrimenkulün bir kısmı veya tamamını doğrudan kullanma veya ondan yararlanma hakkı veren veya malike bir çekinme borcu yükleyen, sınırlı bir hakimiyet hakkıdır. Bu hakka sahip olan kimseye irtifa hakkı sahibi denir. İntifa hakkı; menkul, gayrimenkul, haklar veya bir malvarlığı üzerinde kurulabilen bu hak sahibine aksine düzenleme olmadıkça konusu üzerinde tam yararlanma yetkisi sağlar. Kiracı; menkul veya gayrimenkul niteliğindeki varlık ve hakları kiraya tutan kişiye verilen isimdir. Cevabımız A seçeneğidir.

Gayrimenkul kiralamalarında gelirin elde edilmesi tahsil esasına bağlanmıştır. Gayrimenkul sermaye iratlarının vergilendirilmesinde “safi irat” dikkate alınmaktadır. Safi irat; gayri safi hasılattan, iradın elde edilmesi ve idame ettirilmesi amacı ile yapılan giderlerin indirilmesi sureti ile bulunmaktadır. Gayrimenkul sermaye iradının safi tutarının tespitinde dikkate alınacak giderler; gerçek usulde ve götürü usulde olmak üzere iki farklı şekilde tespiti edilebilmektedir. Kanun koyucu gayrimenkul sermaye iradı elde edenlerin, gelirlerini isterlerse gerçek gider usulüne göre, gerçek giderleri hesaplamanın zor veya zahmetli olduğunu düşünüyorlarsa götürü gider usulüne göre tespit etmelerine imkan sağlamıştır. Cevabımız C seçeneğidir.

Gayrimenkullerin kiraya verilmesinden elde edilen gayrisafi hasılattan indirilebilecek giderler arasında şunlar bulunmaktadır:

Kiraya verilen mal ve haklara ilişkin sigorta giderleri,

Kiraya verenin yaptığı onarım giderleri (gayrimenkulun ekonomik değerini arttıracak şekilde genişletme, değişiklik veya gayrimenkule ilaveler yapılması için yapılan harcamalar onarım gideri sayılmaz).

Cevabımız E seçeneğidir.

Gayrisafi gayrimenkul sermaye iradı tespitinde gerçek giderlerin önemsiz tutarlarda olması, gerçek giderleri hesaplamanın zor veya zahmetli olduğunun düşünülmesi, gerçek giderlerin belgelendirilememesi gibi durumlarda mükellefler gerçek giderlerini indirmek yerine götürü gider usulünü tercih edebilirler. Bu usulde gayrisafi hasılatın % 15’i götürü olarak indirilmektedir. Cevabımız B seçeneğidir.

Bina ve arazide emsal kira bedeli; yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmişse bu bedel, bu suretle tespit veya takdir edilmiş kira mevcut değilse VUK’a göre belirlenen vergi değerinin % 5’idir. Vergi değeri bina ve arazinin Emlak Vergisi Kanunu’nca tespit edilen değeridir. Cevabımız D seçeneğidir.

Boş kalan dairelerin muhafazası için bedelsiz olarak başkalarının ikametine bırakılması; binaların mal sahiplerinin usul (büyükanne, büyükbaba, anne, baba), füru (çocuklar, torunlar) veya kardeşlerin ikametine tahsis edilmesi; mal sahibi ile akrabaların aynı evde kalması; kamuya ait kiralamalarda emsal kira bedeli uygulanmaz. Ancak, işyerlerinin bedelsiz olarak usul, füru veya kardeşlerin kullanımına tahsis edilmesi halinde emsal kira bedeli uygulanır. Cevabımız B seçeneğidir.

Kiralamalarda stopaj oranı % 20’dir. Cevabımız D seçeneğidir.

Gayrimenkullerin iktisap tarihinden itibaren 5 yıllık süre geçtikten sonra satılması halinde elde edilen kazancın tutarı ne olursa olsun vergilendirilmemektedir. Cevabımız E seçeneğidir.

Türkiye’de yerleşik gerçek kişiler tarafından (tam mükelleflerin) elde edilen değer artış kazançlarının safi miktarı açıklanan istisna sınırını aşması halinde, elde edilen gelir satışın yapıldığı yılı takip eden Mart ayının 1. gününden 25. günü akşamına kadar Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi ile beyan edilecektir. Beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisi, Mart ve Temmuz aylarında olmak üzere 2 eşit taksitte ödenecektir. Cevabımız B seçeneğidir.

Kurumların en az iki tam yıl süreyle aktiflerinde yer alan taşınmazların satışından doğan kazancın %50’si ve iştirak hisseleri ile aynı süreyle sahip oldukları kurucu senetleri, intifa senetleri ve rüçhan haklarının satışından doğan kazançların %75’lik kısmı kurumlar vergisinden istisna edilmektedir. Cevabımız C seçeneğidir.