GAYRİMENKULLERDE VERGİLENDİRME

Deyimsel (lâfzî) yorum: Kavramların ait oldukları hukuk dallarındaki anlamları araştırılmaktadır. Örneğin vergi hukukunda kullanılan aile reisi, sözleşme, veli, vasi gibi kavramlar, medeni hukukta verilen anlamlarına göre yorumlanmaktadır.

Vergi matrahının ekonomik-parasal bir değer şeklinde ifade edildiği vergilere ise ad valorem (değer esasına dayalı) vergi denir.

Verginin terkin edilmesi ancak yasal koşulların bulunması durumunda mümkündür. Terkin işlemi dört nedene dayalı olarak yapılabilir:
• Doğal Afetler Nedeniyle Terkin
• Yargı Kararına Dayanan Terkin
• Vergi Hatalarının Düzeltilmesi Nedeniyle Terkin
• Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’a Dayalı Terkin

İlk takip yolunda kamu alacağına karşı daha önceden alınmış hazine tahvili ya da bono gibi bir teminat vardır. Borcun 15 gün içinde ödenmemesi halinde teminatın paraya çevrileceği borçluya yazı ile bildirilir.

Tahsil zamanaşımının başlangıcı, kamu alacağının vadesinin rastladığı takvim yılını izleyen takvim yılı başıdır.

Kaçakçılık: Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapmak, gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açmak, defter, kayıt ve belgeleri tahrif etmek, gizlemek veya yok etmek, defter sayfalarını yok ederek yerine başka yapraklar koymak şeklinde örneklerini verdiğimiz suçlar, vergi kaçakçılığı cezasını gerektirir. Bu ceza, 18 ay ile 5 yıl arasında değişen süreyle hürriyeti bağlayıcı cezayı ifade eder. Bu cezalar, para cezasına çevrilemez. İşlenen fiil aynı zamanda vergi kaybına sebep olmuşsa hapis cezasına ilave olarak vergi ziyaı cezası da kesilir (VUK m. 359).

Hesap hataları, verginin hesaplanması sırasında yapılan ve matraha, miktara ya da verginin mükerrer olmasına ilişkin hatalardır.

Vergi yargılamasının usule ilişkin öne çıkan bazı özellikleri vardır:

Bunlardan ilki, yazılılık ilkesidir. Buna göre vergi mahkemelerinde yazılı yargılama usulü uygulanır ve inceleme, evrak üzerinde yapılır (İYUK m.1). Duruşma yapılması istisnai nitelik taşır.
İkincisi, re’sen araştırma ilkesinin geçerli olmasıdır. Vergi yargısında hâkim, tarafların sunduğu delillerle bağlı değildir, bu yüzden re’sen araştırma yetkisine ve görevine sahiptir. İdari yargının tümünde, Danıştay, Bölge İdare Mahkemeleri ile idare ve vergi mahkemeleri, bakmakta oldukları davalara ait her çeşit incelemeleri kendiliklerinden yaparlar. Mahkemeler belirlenen süre içinde gerekli evrakın gönderilmesini ve her türlü bilgilerin verilmesini taraflardan ve ilgili diğer yerlerden isteyebilirler (İYUK m.20).
Üçüncüsü, re’sen araştırma ilkesiyle bağlantılı olarak delil serbestisidir. Vergi yargılamasında yemin ve vergiyi doğuran olayla tabii ve açık bağlantısı olmayan tanık beyanı haricinde her türlü delil serbestçe kullanılabilir (VUK m. 3-B). Bir uyuşmazlığın daha önceden belirlenmiş delillerle ispatı söz konusu değildir.
Dördüncüsü, kıyas yasağıdır. Vergilerin kanuniliği ilkesi gereği vergi uygulamasında olduğu gibi vergi yargılamasında da kıyas yasağı vardır.

Usulsüzlük, vergi kanunlarının şekle ve usule ilişkin hükümlerine uyulmaması olarak tanımlanır (VUK m. 351).

Zamanaşımını kesen nedenlerden bazıları şunlardır:
• Ödeme yapılması,
• Haciz uygulanması,
• Zorla tahsil ve takip işlemleri sonucunda tahsilat yapılması,
• Ödeme emri tebliğ edilmesi,
• Mal bildirimi, mal edinme ve artmalarının bildirilmesi,
• Yukarıdaki işlemlerin kefil veya kanuni temsilci kişiliğinde gerçekleşmesi,
• Uyuşmazlık konusu olan kamu alacaklarında yargı organı tarafından bozma kararı verilmesi,
• Yargı organlarının yürütmenin durdurulması kararı vermesi,
• Kamu alacağının teminata bağlanmasıdır.

Kamu kurumlarınca bir iş veya faaliyetin yapılmasına izin verilmesi karşılığında tahsil edilen kamu gelirine resim denir.

Bir bayındırlık hizmetinin görülmesi dolayısıyla kişilerin gayrimenkullerinde meydana gelen değer artışı üzerinden tahsil edilen paraya ise şerefiye adı verilmektedir.

Vergi hukukunun kaynaklardan bazıları asli (bağlayıcı, birincil) kaynak diğerleri ise yardımcı (bağlayıcı olmayan, ikincil) kaynak niteliğindedir. Asli kaynaklar, yeni norm koyan; verginin konusunu, mükellefini veya oranını etkileyen, vergi idaresinin, vergi mükellefinin ve vergi mahkemelerinin uymak zorunda olduğu kaynaklardır. Aşağıda açıklanacak olan; Anayasa, kanunlar, anlaşmalar, Cumhurbaşkanı kararnamesi, Cumhurbaşkanı kararları, yönetmelikler, Anayasa Mahkemesi kararları ve Danıştay içtihadı birleştirme kararları asli kaynak özelliğini taşımaktadır.

Vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin muaflık, istisnalar ve indirimleriyle oranlarına ilişkin hükümlerinde kanunun belirttiği yukarı ve aşağı sınırlar içinde değişiklik yapmak yetkisi Cumhurbaşkanına verilebilir.

Cumhurbaşkanının, yürütme yetkisine ilişkin konularda çıkarmış olduğu kararnamelerdir. Bu kararnamelerle Anayasanın ikinci kısmının birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez (Anayasa md 104/17). Olağanüstü hallerde Cumhurbaşkanı, olağanüstü halin gerekli kıldığı konularda, 104 üncü maddenin onyedinci fıkrasının ikinci cümlesinde belirtilen sınırlamalara tabi olmaksızın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir (Anayasa md. 119/6).

Vergi matrahının ekonomik-parasal bir değer şeklinde ifade edildiği vergilere ise ad valorem (de­ğer esasına dayalı) vergi denir. Burada vergi ko­nularının fiyatları ve bedelleri matrahı oluşturur. Örneğin, doğalgazın m3 fiyatı üzerinden % 2 vergi alınması, sigaranın paket fiyatı üzerinden % 20 vergi alınması şeklinde uygulamalar ad valorem usulün uygulandığını gösterir. Karşılaştırma olması açısından belirtelim ki doğalgaz tüketiminde kulla­nılan her m³ için 5 lira ya da bir paket sigara için 5 lira vergi alınır denilseydi o takdirde burada spesi­fik vergi söz konusu olurdu.

Vergi hukuku açısından belgelerin saklan­ması gereken süre 5 yıl olarak belirlenmiştir.

Fatura, malın teslim edildiği veya hizmetin ya­pıldığı tarihten itibaren en geç 7 gün içinde düzenlenir.

Ödeme emrinde belirtilen 15 gün içinde borcunu ödemeyen borçlunun, mal bildiriminde gösterilen veya tahsil dairesince tespit edilen menkul malları ile gayrimenkullerinden, alacak ve haklarından kamu alacağına yetecek miktarı tahsil dairesince haczolunur.

Haciz işlemiyle birlikte borçlu, alacaklı kamu idaresinin onayını almaksızın hacizli mallarda ta­sarrufta bulunamaz. Yapılan takip sonunda, borç­lunun haczi mümkün malı olmadığı veya bulunan malların satış bedeli borcunu karşılamadığı takdir­de borçlu aciz halinde sayılır. Alacaklı tahsil dairesi aciz halindeki borçlunun mali durumunu zamana­şımı süresi içinde devamlı olarak takip eder.

Haciz sırasında istendiği takdirde, kilitli ve ka­palı yerlerin açılması ve her türlü eşyanın gösteril­mesi mecburidir. Gerekirse bu yerler zorla açtırılır, kilit ve her türlü tertibat kırılabilir. Haczolunan malların zorla alınmasında hal ve durumun gerek­tirdiği her türlü zora başvurulabilir. Gerekirse borç­lu şahsa da zor kullanılabilir.

Vergilendirme hatalarında düzeltme işlemi, mükellefin başvurusuyla ya­pılabileceği gibi tereddüt edilmeyen açık ve mut­lak vergi hataları idarece re’sen düzeltilir. Vergi hatalarının düzeltilmesine karar verme yetkisi, vergi dairesi müdürüne aittir. Düzeltme mükellefin lehine ya da aleyhine sonuç doğurabilir. Aleyhe olan düzeltmeler için mükellefin vergi mahkemesinde dava açma hakkı saklıdır (VUK m. 121).