GAYRİMENKULLERDE VERGİLENDİRME - Deneme Sınavı - 20

Bir bayındırlık hizmetinin görülmesi dolayısıyla kişilerin gayrimenkullerinde meydana gelen değer artışı üzerinden tahsil edilen paraya ise şerefiye adı verilmektedir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından çıkarılan vergiye ilişkin genel tebliğler, iki grupta ele alınabilir. Birinci grupta yer alan genel tebliğler, kanunun bakanlığa tanıdığı düzenleme yetkisine dayanarak çıkarılan tebliğlerdir. Bunlar, vergi hukuku açısından açıklayıcı ve yorumlayıcı olmanın dışında genel ve objektif yeni hükümler getiren idari düzenlemeler olduğu için hem idareyi hem de yargı organlarını bağlayıcı nitelikte kaynaklardır. Ancak önemle belirtilmelidir ki bu tebliğlerle kanunun verdiği yetkinin sınırları aşılarak vergi yükünü etkileyen düzenlemeler yapılamaz. Aynı zamanda birer idari işlem sayılan ilgili tebliğlerin Danıştay’da iptal davasına konu edilmesi mümkündür.

İkinci gruptaki genel tebliğler, vergi idaresinin kanunları, ülke genelinde karışıklığa yol açmayacak şekilde istikrarlı olarak uygulaması amacıyla çıkarılır. İlk gruptakilerin aksine bu tebliğler, yeni hükümler getirmez, yürürlükteki kuralları açıklar ve yorumlar. Bu yönüyle sadece vergi idaresini bağlayıcı olup yargı organlarını bağlamazlar.

Vergi kanunlarının yer bakımından uygulanması; bir ülkede mevcut vergi hukuku kaynaklarının uygulanacağı coğrafi sınırlar ve kişiler ile ilgilidir. Bu konuda vergi kanunlarının mülkiliği ve şahsiliği olmak üzere iki ilke esas alınmaktadır. Kanunların mülkiliği (yerselliği) ilkesi, devletlerin coğrafi sınırları içinde yaşayan (kendi tabiiyetinde olsun veya olmasın) herkesten, kanunların şahsiliği (kişiselliği) ilkesi ise, devletlerin tabiiyetinde olan (kendi sınırları dışında yaşasa bile) herkesten vergi almak istemesini ifade etmektedir.

Deyimsel (lâfzî) yorum: Kavramların ait oldukları hukuk dallarındaki anlamları araştırılmaktadır. Örneğin vergi hukukunda kullanılan aile reisi, sözleşme, veli, vasi gibi kavramlar, medeni hukukta verilen anlamlarına göre yorumlanmaktadır

Deyimsel (lâfzî) yorum: Kavramların ait oldukları hukuk dallarındaki anlamları araştırılmaktadır. Tarihi yorum: Kanun koyucunun, kanunun yapıldığı tarihteki amacı araştırılmaktadır. Bu araştırma, söz konusu kanunla ilgili tasarıya, gerekçeye ve meclis görüşme tutanaklarına bakılarak yapılmaktadır. Amaçsal (gai) yorum: Bu yöntemde, kanun koyucunun o zamanki amacından çok, söz konusu kanunun, ekonomik ve sosyal gelişmeler ışığında günümüzde kazandığı anlam araştırılmaktadır. Sistematik yorum: Herhangi bir kanun hükmünün anlamı araştırılırken, sadece o kanun içindeki yerine ve diğer maddelerle olan bağlantısına değil, ilgili diğer kanunlara da bakılmaktadır

Vergi matrahının ekonomik-parasal bir değer şeklinde ifade edildiği vergilere ise ad valorem (değer esasına dayalı) vergi denir. Burada vergi konularının fiyatları ve bedelleri matrahı oluşturur. Örneğin, doğalgazın m3 fiyatı üzerinden % 2 vergi alınması, sigaranın paket fiyatı üzerinden % 20 vergi alınması şeklinde uygulamalar ad valorem usulün uygulandığını gösterir.

Doğalgaz tüketiminde kullanılan her m3 için 5 lira ya da bir paket sigara için 5 lira vergi alınır denilseydi o takdirde burada spesifik vergi söz konusu olurdu.

Matrahın teknik bir miktar ya da fiziksel bir ölçü olarak ifade edildiği vergilere spesifik (miktar esasına dayalı) vergi denir.

Vergi alacağının, kanunda gösterilen matrah ve oranlar üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle belirleyen idari işleme tarh denir.

Vergi hukukunun kaynaklardan bazıları asli (bağlayıcı, birincil) kaynak diğerleri ise yardımcı (bağlayıcı olmayan, ikincil) kaynak niteliğindedir. Yardımcı kaynaklar verginin aslını değiştirmeyen, yani verginin matrah ve oranını etkilemeyen, yalnızca mevcut düzenlemelerin açıklaması niteliğinde olan kaynaklardır. Vergi kanunlarının daha iyi anlaşılmasını sağlarlar. Bu yüzden bu kaynakların ilgililer açısından bağlayıcılığı yoktur. Bu kaynaklar arasında da vergi kanunlarını açıklayıcı özellik taşıyan genel tebliğler, sirkülerler, muktezalar ve aşağıda diğer yargı kararları başlığı altında incelenen mahkeme kararları ve doktrin sayılabilir.

Vergi hukukunun kaynaklardan bazıları asli (bağlayıcı, birincil) kaynak diğerleri ise yardımcı (bağlayıcı olmayan, ikincil) kaynak niteliğindedir. Asli kaynaklar, yeni norm koyan; verginin konusunu, mükellefini veya oranını etkileyen, vergi idaresinin, vergi mükellefinin ve vergi mahkemelerinin uymak zorunda olduğu kaynaklardır. Aşağıda açıklanacak olan; Anayasa, kanunlar, anlaşmalar, Cumhurbaşkanı kararnamesi, Cumhurbaşkanı kararları, yönetmelikler, Anayasa Mahkemesi kararları ve Danıştay içtihadı birleştirme kararları asli kaynak özelliğini taşımaktadır. Cevabımız A seçeneğidir.

Kanunların mülkiliği ve şahsiliği prensibinin bir arada uygulanması, çifte vergilendirme problemlerini ortaya çıkarmaktadır. Uluslararası vergi anlaşmaları ile farklı devletlerarasında ortaya çıkabilecek bu çifte vergilendirme sorunları giderilmeye çalışılmaktadır. Uluslararası antlaşmalar, Dışişleri, Hazine ve Maliye Bakanlığı bürokratları tarafından hazırlanarak paraf edilir. Ancak, bu taslağın devleti bağlayıcı olabilmesi için Cumhurbaşkanı kararı ile onaylanması gerekir. Bir uluslararası antlaşmanın onaylanması veya bunlara katılmanın Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından bir kanunla uygun bulunmasına bağlıdır. Ancak, ekonomik, ticari veya teknik ilişkileri düzenleyen ve süresi bir yılı aşmayan antlaşmalar, devlet maliyesi bakımından bir yüklenme getirmiyor ise kişi hâllerine ve Türklerin yabancı memleketlerdeki mülkiyet haklarına dokunmuyor ise veya daha önce onaylanmış bir antlaşmanın uygulama antlaşması şeklinde ise Meclisin onayına ihtiyaç duyulmaz. Cevabımız E seçeneğidir.

Vergi kanunlarının zaman bakımından uygulanması konusu; vergi yasalarının yürürlüğe girmesi, yürürlükten kalkması nasıl olacaktır sorusuyla ilgilidir. Kabul edilen mevzuatın hangi tarihten itibaren yürürlüğe gireceği, genel olarak aynı kaynaklara konulan hükümlerle belirlenmektedir. Yürürlüğe giriş; Resmi Gazete hakkında düzenlemeler içeren 10 numaralı Cumhurbaşkanlığı kararnamesinin 7. maddesine göre Kanunlar, Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ve yönetmelikler ile diğer düzenlemeler, ayrıca bir yürürlük tarihi belirlenmemiş ise Resmi Gazete’de yayımlandığı gün yürürlüğe girer. Cevabımız A seçeneğidir.

Yorum, yapanın kimliğine göre yasama yorumu, idari yorum, yargısal yorum ve bilimsel yorum şeklinde türlere ayrılmaktadır. Yorum yöntemleri ise; deyimsel (lâfzî) yorum, tarihi yorum, amaçsal (gai) yorum ve sistematik yorumdur. Ceavbımız C seçeneğidir.

Vergi konularının, verginin hesaplanmasına esas alınan değer ve miktarlarına matrah denilir. Vergiyi hesaplamak için vergi matrahına uygulanan miktarın yüzde (%) ile belirtilmesine vergi oranı denir. Vergi oranlarının veya vergi miktarının yer aldığı çizelgelere vergi tarifesi denir. Vergi alacağının doğması için verginin konusuyla mükellefi arasında kurulması gereken ilişkiye vergiyi doğuran olay denir. Varlığı, vergi borcunun doğumuna sebep olan unsurlar, işlemler ve ekonomik değerlere verilen isim ise verginin konusu olarak adlandırılır.

Matrahın teknik bir miktar ya da fiziksel bir ölçü olarak ifade edildiği vergilere spesifik (miktar esasına dayalı) vergi denir. Motorlu taşıtlar vergisinde aracın yaşına ve silindir hacmine göre vergi hesaplanması örneğinde olduğu gibi bu usulde hesaplanan vergilerde ağırlık, sayı, hacim, uzunluk, yüzölçümü gibi sayısal büyüklükler esas alınır.

Seyahat özgürlüğü, dava açma, özel yaşamın gizliliği ve uzlaşma kurumundan yararlanma mükellefin hakları arasında yer alırken fatura düzenleme, mükellefin ödevleri arasında yer almaktadır.

Cebri icra süreci, kamu borçlusuna gönderilen ödeme emriyle başlar. Ödeme emri, kesin, yürütülmesi zorunlu, bireysel ve şekle bağlı bir idari işlemdir. Bu emrin içeriğinde kamu borcunun asıl ve ferilerinin mahiyeti, miktarı, borcun nereye ödeneceği, 15 gün içinde borcun ödenmesi veya mal bildiriminde bulunulması gereği yazılıdır.

Zamanaşımını kesen nedenlerden bazıları şunlardır:

Bir bayındırlık hizmetinin görülmesi dolayısıy­la kişilerin gayrimenkullerinde meydana gelen değer artışı üzerinden tahsil edilen paraya ise şerefiye adı verilmektedir.