Gastronomi ve Antropoloji

Antropoloji, insanın biyolojik ve kültürel çeşitliliğini ve bu çeşitliliklerin isleyiş biçimlerini inceleyen
bir bilim dalıdır. Antropoloji, insanın biyolojik ve kültürel evrim süreçlerini geniş bir bakış açısı ile ele
alır.

Beslenme antropolojisi kapsamında incelenen temel konular, ilk insanlardan günümüze besin maddeleri,
yemek ve sosyal değişim, besin güvensizliği, yemek ve ritüel, yemek ve kimlik vb. olarak sınıflandırılabilir.

Antropolojinin ilgilendiği en önemli konu, insanların biyolojik ve kültürel farklılıklarıdır. Antropoloji insan
farklılıklarını ve çeşitliliğini sorgulayan pek çok soruya mantıklı, somut ve evrensel cevaplar vermek
için çabalar.

-İnsanlar ve toplumlar neden birbirlerine benziyorlar?
-İnsanlar ve toplumlar neden birbirlerine benzemiyorlar?
-İnsanlar ve toplumlar neden ya da nasıl değişiyorlar?

Bütüncülük, evrensellik, uyarlanma, bütünleşme, kültürel görecilik, karşılaştırmacılık

Bütüncülük ilkesi, antropolojinin bütün insanî olguları bir bütün olarak görmeye çalıştığını ifade etmektedir.

Bütünleşme ilkesine göre, belirli bir kültürün öğelerinin birbiriyle bütünleşmesi, o kültürün ayakta kalmasına,
istikrarına ve sürekliliğine katkı sağlamaktadır. Bu kapsamda din, dil, akrabalık, ekonomi, siyaset vb. öğelerin birbirlerini destekleyici bir bütün oluşturması, kültürlere bu açıdan fayda sağlayacaktır.

Antropoloji toplumlar arasında kültürel farklılıklar olduğunun bilincindedir. Örneğin bir antropoloğun
inceleyeceği topluluk, yaşam biçimi bakımından antropoloğun yaşadığı toplumdan farklı olabilir. Dolayısıyla antropolog, sağlıklı bir araştırma yapabilmek için, inceleyeceği topluma kendi değer sisteminin içinden
bakmamalıdır.

İnsanı bir bütün olarak görmeye ve anlamaya çalışan antropoloji, insanın bütün yönlerini kavrayacak genişlikte bir dallanmaya uğramıştır. Bu açıdan bakıldığında dört temel alan karşımıza çıkmaktadır (Aydın, 2013: 6). Bu alanlar; sosyokültürel antropoloji, biyolojik antropoloji, arkeolojik antropoloji ve dil antropolojisidir.

Sosyo-kültürel antropoloji; “insanın, biyolojik varlığının dışında oluşturduğu toplumsal ve kültürel
alanı, bütün çeşitliliği ve benzerlikleri içinde kavramaya ve anlamaya yönelmiş olan antropoloji
dalı” olarak tanımlanmaktadır (Aydın, 2013: 6).

Sosyo-kültürel antropolojinin inceleme alanı; toplumlar, kültürler, bunlar arasındaki benzerlik ve
farklılıklardır.

Etnografi, belli bir grubun toplumun veya kültürün betimlenmesidir. Etnograflar geleneksel olarak küçük topluluklar içinde yaşayıp yerel davranış, inanç, adet, toplumsal yaşam, ekonomik faaliyet, siyasi ve dini
yapıları incelemişlerdir (Şahin, 2013: 14).

Dil (lengüistik) antropolojisi, “dillerin yapısal özelliklerini ve konuşma biçimlerini inceleyen bir
disiplin”dir (Şahin, 2013: 14).

Beslenme antropolojisi, “temel olarak toplumların besin tüketim ve beslenme durumlarını etkileyen biyolojik, psikolojik, coğrafik, sosyal, ekonomik, teknolojik, geleneksel, eğitimsel, politik ve benzeri faktörleri ortaya çıkarmayı hedef alan bir bilim dalıdır” (Merdol, 2018: 2).

Beslenme, “insanın genetik ve vücut özelliğine, cinsiyetine, yaşına, çalışma biçimine ve iklim, topoğrafik yapı, rakım gibi çevresel koşullara göre ihtiyaç duyduğu besin öğelerini düzenli ve dengeli biçimde alabilmesidir” (Akın, Özkoçak ve Gültekin, 2015: 35).

Hepçil–her şeyi yiyen beslenme anlamına gelmektedir.

İnsan beslenmesini diğer türlerden farklı kılan özellikler şu şekilde sıralandırılabilir (Pelto, Goodman
and Dufour, 2000: 4):
1. Olağanüstü omnivori,
2. Lezzet değişiklikleri (tuz vb.) ile pişirme (kaynatma, kavurma, kızartma, buharda pişirme),
3. Yemek pişirmek ve hazırlamak için diğer hayvanlardan daha fazla zaman harcama,
4. Ayrıntılı gıda dağıtımı, paylaşımı ve değişimi sistemleri,

5. İdeoloji yoluyla inanç sistemlerine ve sosyal düzenlemelere bağlı olan ve beslenmeyi etkileyen
gıda tercihleri ve yasakları sistemleri.

İnsanın yeryüzünde görülmesinden yerleşik düzenegeçinceye kadarki süreçtir. Bu süreçte
insanlar, doğadan topladıkları ve avlandıkları bitki ve hayvanları yiyerek beslenmelerini sağlamışlardır (Akın, Özkoçak ve Gültekin, 2015).

Antropolojinin doğasında; fiziksel, biyolojik ve sosyal bilimlerin bilgi ve tekniklerini farklı kültürel değerlerle ilişkilendirmek, bunu yaparak bu bilgileri anlamak ve bu bilgilerle anlamlı sonuçlara ulaşmak vardır. Bu kültürel değerlerden biri de bünyesinde beslenme olgusunun önemli bir yer
tuttuğu “gastronomi”dir (Arnott, 1975). Gastronomi, toplumsal izleri ve toplumsal değişimleri
izlemek ve anlamak için mükemmel bir araçtır. Her toplumun kendine ait yemekleri, beslenme
alışkanlıkları, gelenekleri ve ağırlama usulleri vardır. Toplumlar arasındaki bu farklılıklar, doğa ile etkileşim sonucunda kendine özgü şekilde ortaya konulan eserler, tarımsal veya sosyal uygulamalar nedeniyle ortaya çıkabilmekte ve açıkça toplumları birbirinden ayırmaktadır (Saatcı, 2016: 2).

Kültür, birbiriyle tutarlılık gösteren tutumların oluşturduğu davranış kalıplarıdır.