Gastronomi ve Tarım

Tarım sektörünün ilk ve en önemli fonksiyonlarının başında hiç kuşkusuz ki insan neslinin devam edebilmesi için ihtiyaç duyulan gıda maddelerinin üretilmesi gelmektedir. 

Yeme içme ile alakalı her şeyi içeren gastronominin, tarım ile de ilişkisi son derece önemlidir. Bu ilişki doğrudan yiyecek temini olarak ele alınabildiği gibi, ekonomik ve sosyal açıdan bilim, kültür ve sanat ile çeşitli bağlar kurulabilecek seviyede kendini göstermektedir. Çeşitli disiplinleri içeren gastronomi çalışmaları
tarım gibi unsurların yansıtılması bakımından dünyaya bir pencere, kültürleri anlamaya yönelik bir yol sunduğu çok açıktır (Santich, 2004: 18-19). Gastronomi, yenilebilir ve içilebilir her şeyi içerir. Bununla ilgili olarak tarımı, ticareti ve endüstriyi de kapsar (Samancı, 2016: 142). Bu sebeple gastronomi disiplinlerarası bir bilim olarak tarımsal üretimle bağlantı içerisindedir (Santich, 2007b). Gastronomi gıdanın en ham hâlinden dönüştürülüp tüketim için hazır bir ürün hâline getirilen ve hatta tüketimden sonraki süreci de kapsamaktadır. Bu bakımdan tarım, ziraat, ekonomi, sanayi, aşçılık, duyusal analiz kapsamında gıda biliminden beslenen bir disiplindir (Samancı, 2013: 78-79).

Tarım; “Toprağı işleyerek yararlı ürünler elde etmeye dayanan, geniş anlamıyla hayvancılığı da kapsayan yaşamsal etkinliktir” şeklinde tanımlanmaktadır
(Aliağaoğlu, 2019: 170).

Tarımsal faaliyetler dört kategoride sınıflandırılabilir (MEGEP, 2015: 3):
• Bitkisel Üretim
• Hayvansal Üretim
• Su Ürünleri Üretimi
• Orman Ürünleri Üretimi

Türkiye’de tarım politikaları Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı adı altında yürütülmekteyken, 03.06.2011 tarihinde söz konusu bakanlığın adı Gıda Tarım
ve Hayvancılık Bakanlığı sonrasında 2018 yılında Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçilmesiyle Tarım ve Orman Bakanlığı olarak faaliyet yürütmeye
devam etmektedir (Genç, 2018: 159).

Arkeobotanik ve arkeozoolojik çalışmalar ilk tarıma alınan bitkilerin buğday, arpa, mercimek, bezelye, burçak,keten ve kenevir; evcilleştirilen ilk hayvanların ise
köpek, koyun ve keçi olduğunu göstermektedir.

Toplum bilindiği üzere; geçmişten günümüze kadar gelişmişlik düzeylerine göre aşağıdaki şekilde açıklanmıştır (Doğdubay ve Temizkan, 2019: 27; Saracel ve Aksoy, 2020: 30);
• Toplum 1.0 (Avcı Toplum) doğa ile uyumlu bir arada bir arada avlanan ve toplanan insan grupları,
• Toplum 2.0 (Tarım Toplumu) tarımsal üretime, artan organizasyon ve ulus inşasına dayalı gruplar,
• Toplum 3.0 (Endüstriyel Toplum) Sanayi Devrimi yoluyla sanayileşmeyi teşvik eden ve seri üretimi yapılan toplum,
• Toplum 4.0 (Bilgi Toplumu) bilgi ağlarını birleştirerek katma değer sağlayan bir bilgi toplumu olarak

Toplum 5.0 (Akıllı Toplum) refah içinde insan merkezli bir toplumu hedefleyen Toplum 4.0 üzerine kurulmuş bir bilgi toplumu olarak açıklamıştır.

Teknolojik buluşlar sayesinde endüstri ve makine gücüne geçiş dönemi olan 18. yüzyılın son dönemlerinde ve 19. yüzyılın başında, el ve kas gücüne dayalı ekonomik faaliyetlerin yerine makine gücüne bırakması Endüstri (Sanayi) Devrimi olarak adlandırılır (Duman ve Özsoy, 2019: 540).

Gıda Güvencesi, insanların sağlıklı bir şekilde yaşamlarını sürdürebilmeleri için ve yeterli ve güvenli gıdalara fiziksel ve ekonomik açıdan ulaşabilme durumudur. Gıda güvencesinin sağlanması için gıdanın herkes tarafından bulunabilir olması,
erişilebilir olması, beslenme ihtiyacını karşılaması ve sürekliliğinin olması gerekmektedir.

Dünya tarımsal ürünler ithalatında parasal değer olarak en büyük pay hazır gıda da iken miktar açısından en fazla ithal edilen ürün buğdaydır (Türk, 2018: 185).

Dünyadaki açlığı sona erdirmenin tek yolu olarak ifade edilen değişimin olması
gereken yedi alan aşağıdaki şekilde belirtilmiştir (https://www.tarimorman.gov.tr/):
• Ormancılık
• Tarım
• Hayvancılık yönetimi
• Gıda israfı
• Doğal kaynaklar
• Balıkçılık
• Gıda sistemleri

Tarım Kanunu’na göre tarım politikalarının ilkeleri ise Kanun’un 5. maddesinde aşağıdaki şekilde sıralanmaktadır (Gülçubuk, 2019: 185-186):
• Tarımsal üretim ve kalkınmada bütüncül yaklaşım
• Uluslararası taahhütlere uyum
• Piyasa mekanizmalarını bozmayacak destekleme araçlarının kullanımı
• Örgütlülük ve kurumsallaşma
• Özel sektörün rolünün artırılması
• Sürdürülebilirlik, insan sağlığı ve çevreye duyarlılık

• Yerinden yönetim
• Katılımcılık
• Şeffaflık ve bilgilendirmek

Yasal durumu ne olursa olsun, sahip olduğu, ortakçılık, yarıcılık ya da kiralama şeklinde işlediği arazinin büyüklüğüne bakılmaksızın kendi adına bitkisel üretim yapan ya da küçükbaş veya büyükbaş hayvan besleyen yahut hem bitkisel
üretim hem hayvancılık yapan tek yönetim altındaki ekonomik birimdir.

ALO 174 Gıda Hattı tüketicinin gıda güvenilirliğini ile ilgili her türlü ihbar ve şikâyette ilgili merciye kolay bir şekilde ulaşabilmesi, iletişimin tek merkezden
yönlendirilmesi, tüketiciye en kısa zamanda dönüş yapılabilmesi ve sonucun takibi amacıyla 14 Şubat 2009’da faaliyete geçmiştir. Alo174 Gıda hattına gıda
güvenilirliği ile ilgili her türlü ihbar, şikâyet ve bilgi alma başvuruları yapılabilir.

Entansif tarım, bitkisel üretim ve hayvansal üretimde birim alan ve birim hayvandan en yüksek verimin elde edilmesi esasına bağlı olarak  uygulanmaktadır. Genel olarak en ileri yöntemler ve teknolojilerden yararlanılmaktadır. Tarımsal faaliyetler olabildiğince en uygun tarımsal araç ve
gereçlerle, nitelikli tohum, gübreler, ilaçlar, sermaye gibi tarımsal girdilerle desteklenmekte, pazar şartlarının oluşturulmasıyla da, hem ürünün verim ve kalitesinde artış ortaya çıkmakta hem de üretici geliri yükselmektedir.

Ekstansif tarım, genelde geleneksel üretim biçimlerinin hâkim olduğu, gerek bitkisel üretimde gerekse hayvansal üretimde, birim alan ve birim hayvandan elde edilen verimin çok düşük olduğu tarımsal yöntemdir. Uygulanan tarım yöntemleri ve kullanılan teknoloji çok ilkeldir. Genelde geniş alanlarda uygulanan, daha önce açıklamış olduğumuz tarımın gelişmesinde etkili olan mekanizasyon,
tohum, gübre, ilaç, sermaye ve kredi gibi tarımsal girdilerin kullanılmadığı tarım yöntemidir. Birim alandan elde edilen verim oldukça düşük, elde edilen gelir de oldukça azdır.

Sürdürülebilir tarım, uzun dönemde doğal kaynakların korunması yanında çevreye zarar vermeyen tarımsal teknolojilerin kullanıldığı bir tarımsal
yapının oluşturulmasıdır (Turhan, 2005: 13).

Organik tarım, tarımsal üretimin insana ve çevreye zarar vermeden gerçekleştirildiği, sentetik kimyasalların ve katkı maddelerinin kullanılmadığı,
üretimden son kullanıcıya ulaşana kadar her aşamada kontrol edilerek sertifikalandırılan bir tarımsal üretim biçimidir (Bilgi, 2013: 49).

Eko-gastronomi; tarım ve yemeğin üretim, satış ve tüketimini içeren tüm sosyal, psikolojik, kültürel ve politik öğelerle ilişkili bir süreç olarak açıklanmaktadır.
Eko-gastronomi araştırmalarının amacı, sürdürülebilir gelişmenin geleneksel ilkelerini içeren bir gastronomi uygulamaktır. Eko-gastronomi; ekonomik, sosyo-kültürel ve çevresel sürdürülebilirliğe karşı eko-beslenme sorumluluğu taşıdığında ve topluluk üyelerinin en uygun sağlık standartlarına bağlı kaldığında, topluluğun sosyal ve ekonomik olarak gelişebileceğini ortaya koymaktadır.

Tarım, kırsal yerleşimde ekonomik etkinlik niteliği taşıyorsa ve turistik uygulamalar ağırlıklı olarak tarıma dayanıyorsa agro-turizm olarak adlandırılmaktadır.