GASTRONOMİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

Karbon ayak izi: Birim karbondioksit türünden belirtilen, üretilen sera gazı miktarı yönünden insan faaliyetlerinin çevreye verdiği harabiyetin ölçüsüdür ve iki ana elemandan oluşur: doğrudan (birincil) ayak izi ve dolaylı (ikincil) ayak izi.

Yemekle ilgili aşağıdaki konular yöresel mutfağın özellikleri olmaktadır:

Yöresel mutfak hareketi tarihsel olarak incelendiğinde, 1930’lu yıllarda yaşanan büyük ekonomik depresyon ve şiddetli kıtlık neticesinde 1933 yılında aile çiftliklerinin korunmasına yönelik çıkarılan Tarımsal Düzenleme Yasası’na dayandırılmaktadır.

Türk Patent ve Marka Kurumunun coğrafi işaret bilgilendirme sisteminde 10.09.2020 tarihi itibarıyla peynir grubunda 9 adet mahreç işareti bulunmaktadır.

Erdek Kapıdağ Yarımadası’nın güneybatısında bulunmakta ve doğal güzellikleriyle bir turizm bölgesi olarak dikkat çekmektedir. Ancak turizmde deniz kum güneş üçlüsünden faydalanılabilme süresi iki aylık bir zaman dilimiyle kısıtlı kalmaktadır.

Boşnaklarda börek ve etli yemekler önemlidir. Yağ olarak tereyağı, susam yağı ve kuyruk yağı kullanılmaktadır. Osmanlı mutfağında olduğu gibi etli yemeklere sirke koyulmaktadır.

Eskişehir Kırım Tatar mutfağı denilince, akla ilk gelen yemekler; çibörek, göbete, kıygaşa ve balaban’dır.

Kastamonu Türkiye’de şekerciliğin yayılış merkezlerinden biri olarak bilinmektedir. Kastamonu Araç ilçesinde Hacı Bekir ürünleri özellikle lokumculukta ün kazanmıştır.

Kent ile özdeşleşen mesir macunu, Manisa ilinin önemli gastronomi unsurları arasında yer almakta ve her yıl 21-24 Mart tarihleri arasında ilde Mesir macunu festivali gerçekleştirilmektedir.

Çatal Çorba: Mercimek akşamdan ıslanır, sabah haşlanır. Yarma ilave edilir, iyice pişirilir. Bir tavada yağ, soğan, salça kavrulur ve çorbaya ilave edilir. İyice pişip özleşince üstüne yağda kızarmış soğan dökülür. Yanında çökelekli dürüm, ardından da pekmezli dürüm yenir.

Karbon ayak izi: Birim karbondioksit türünden belirtilen, üretilen sera gazı miktarı yönünden insan faaliyetlerinin çevreye verdiği harabiyetin ölçüsüdür ve iki ana elemandan oluşur: doğrudan (birincil) ayak izi ve dolaylı (ikincil) ayak izi. Birincil ayak izi, evsel enerji sarfiyatı ve ulaşım (örneğin gemi ve uçak) dahil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO2 salınımlarının, ikincil ayak izi ise kullandığımız ürünlerin tüm yaşamın döngüsünden bu ürünlerin elde edilişi ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı CO2 salınımlarının ölçüsüdür.

Yerel yiyecekler aynı zamanda bir bölgenin kültürel sembolü olarak kabul edilmektedir. Bölgede aşağıda sıralanan ve yemek ile ilgili diğer konular o yöresel mutfağın özellikleri olmaktadır:
• Kahvaltıda tüketilen yiyecekler,
• Doğumdan ölüme kadar geçiş dönemlerinde yapılan yiyecekler, yemekler ve bunlarla ilgili yapılan uygulamalar,
 • Dini günlerde yapılan, dağıtılan yiyecekler, içecekler ve bunlarla ilgili uygulamalar,
• Neşeli günlerde yapılan uygulamalar, hazırlanan ve yenilen yiyecek, içecekler ve bunlarla ilgili uygulamalar,
• İstek, dilek sofraları,
• Yolculuk sofraları,
• Kışlık gıdalar,
• Sofra düzenleri,
• Mutfak araçları,
• Pişirme teknikleri,
• Servis yöntemleri,
• Mutfağın fiziki yapısı,
• İçecekler,
• Çorbadan tatlıya bütün kategorilerde yemekler ve tarifleri,
• Hikayesi olan yemekler,
• Yemekle ilgili edebi bilgiler.

Yöresel Mutfak: Yemekleri yer yer Türk mutfağıyla aynı olan, Anadolu’nun yedi yöresinin geçmiş kültürlerinden ve bitki örtüsünden izler taşıyan mutfaklar.

Her ulusun medeniyet seviyesini yansıtan özelliklerden biri de tartışmasız onların yiyecek içecek kültürleridir. Yöresel mutfak hareketi tarihsel olarak incelendiğinde, 1930’lu yıllarda yaşanan büyük ekonomik depresyon ve şiddetli kıtlık neticesinde 1933 yılında aile çiftliklerinin korunmasına yönelik çıkarılan Tarımsal Düzenleme Yasası’na dayandırılmaktadır.

Türkiye’de yöresel değerlerin muhafazasına yönelik ilk çalışma, 27.06.1995
tarihinde yürürlüğe giren 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile gerçekleştirilmiştir.

Mahreç işareti: Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibarıyla belirli bir coğrafi alan ile özdeşleşmiş olan; üretim, işleme ya da diğer işlemlerinden en az birinin belirlenmiş coğrafi alan içinde gerçekleşmesi gereken ürünlerin konu olduğu coğrafi işaretlere "mahreç işareti" denir. Hammaddesi veya üretim, işleme aşamalarından bir tanesi yörede gerçekleşen bir ürün mahreç işareti olarak tescillendiğinde diğer üretim ve işleme aşamaları kaynaklandığı yöre dışında da gerçekleştirilebilir.

Boşnak Mutfağı: Boşnak mutfağı genel olarak Türk mutfağıyla benzerlikler yansıtmaktadır. Balık kültürü yoktur, yemeklerde çoğu zaman et ve tavuk kullanılır. Boşnaklar yemeklerini sade bir şekilde, baharatları dengeli kullanarak, kendi suyunda pişirirler. Boşnaklarda börek ve etli yemekler önemlidir. Yağ olarak tereyağı, susam yağı ve kuyruk yağı kullanılmaktadır. Osmanlı mutfağında olduğu gibi etli yemeklere sirke koyulmaktadır. Boşnaklar et ve süt türevleri ağırlıklı olarak beslenirler. Kaymak, Boşnaklarda ayrıca önemlidir. Kaymaksız yemek çok nadirdir. Boşnak yemeklerinden bazıları; Boşnak böreği, palaçinka, yoğurtlu mostar köftesi, biberli Boşnak kızartması, Boşnak mantısı, ribisa, biryan kapama, kaymaklı peynirli Boşnak böreği, Boşnak tatlısı ve domatesli muhacir böreğidir.

Eskişehir Kırım Tatar mutfağı denilince, akla ilk gelen yemekler; çibörek, göbete, kıygaşa ve balaban’dır.

Kent ile özdeşleşen mesir macunu, Manisa ilinin önemli gastronomi unsurları arasında yer almakta ve her yıl 21-24 Mart tarihleri arasında ilde Mesir macunu festivali gerçekleştirilmektedir.

Tablo 3.2 Doğu Karadeniz Bölgesi’nde Coğrafi İşaretli Ürünler
Artvin: Hopa Laz böreği, Puçuko. 
Bayburt: Bayburt balı, Bayburt kavut çorbası, Bayburt ketesi, Bayburt lor dolması, Bayburt tatlı çorba. 
Giresun: Çamoluk şeker kuru fasulyesi, Giresun fındık ezmesi, Giresun Kalınkara fındığı (Giresun Karası), Giresun sivri fındığı, Giresun Tombul Fındığı, Görele dondurması, Piraziz elması.
Gümüşhane: Gümüşhane dut pestili, Gümüşhane ekmeği, Gümüşhane kömesi, Gümüşhane Sironu. 
Ordu: Akkuş şeker fasulyesi, Kabataş helvası, Ordu kivisi, Ordu Perşembe ceviz helvası, Ordu yayla pancarı turşusu (Ordu dürme turşusu). 
Rize: Çayeli kuru fasulye yemeği, Derepazarı pidesi, Rize baston ekmek, Rize
kavurması, Rize simidi. 
Samsun: Bafra kaymaklı lokum, Bafra nokulu, Bafra pidesi, Çarşamba pidesi, Samsun kaz tiridi, Samsun simidi, Terme pidesi, Yakakent mantısı. 
Tokat: Erbaa narince bağ yaprağı, Niksar cevizi, Tokat kebabı, Tokat narince salamura asma yaprağı, Turhal yoğurtmacı. 
Trabzon: Akçaabat köftesi, Hamsiköy sütlacı, Tonya tereyağı, Vakfıkebir ekmeği.