GASTRONOMİ VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK - Deneme Sınavı - 7

Tarım Devrimi Neolitik Dönem’de gerçekleşmiştir.

Birçok farklı alanın çalışması gıda sistemine zarar verebilir, örneğin; ekonomik gerileme, savaş durumu, tarımda zaaf yaşanması, uluslararası ilişkilerde yaşanan sorunlar gibi olumsuzluklar gıda üretimi ve bölüşümünde ciddi krizler yaratabilir. Tarımsal üretim sürecinde makineleşme bunlardan biri değildir.

Gıda elde edilen birincil ürünün insan tüketimine hazır hâle getirilmesi için her türlü muhafaza, işleme ve sunum işlemlerini ifade eder.

Devlet, kuruluş, şirket vb. yönetimlerin gıda konusunda istikrarlı bir şekilde sürdürmek istediği (üretici, üretim ve üretimde kullanılan tüm kaynaklar, ürün piyasası, dağıtımın her aşaması, tüketici, tüketiciye ulaşma süreci, gıda tüketimi üzerine oluşturulan kararlar, prensipler vb.) tüm yönlendiriciler gıda politikası olarak ifade edilebilir.

Sağlık Bakanlığı gıda politikalarının belirlendiği öncelikli kurumdur.

Birinci Gıda Rejimi, ikinci sanayi devriminin yaşandığı, ulusal ekonomilerin ortaya çıktığı ve serbest ticaret rejimi üzerinden emperyalizmin sürdüğü yıllara denk gelir. İngiltere hegemonyasında geçen bu dönemde İngiltere işçi sınıfının ve kent nüfusunun gıda ihtiyacını karşılamak amaçlandı.

Üçüncü gıda rejimi çerçevesinde gerçekleşmiştir. Kurumsallaşmanın getirdiği bambaşka bir gelişme ise büyük dağıtıcı grupların perakende zinciri olan süpermarketlerdir.

1932 yılından itibaren tahıl fiyatları desteklenmeye başlanmış, ‘Buğday Koruma Kanunu’ çıkarılmış ve bununla ilgili olarak Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kurulmuştu.

Öncelikle Osmanlı Devleti vergi sisteminde büyük bir bölümü kapsayan ve çiftçi üzerinde de zorlayıcı etkileri yüksek olan aşar vergisi kaldırıldı.

1932 yılından itibaren tahıl fiyatları desteklenmeye başlanmış, ‘Buğday Koruma Kanunu’ çıkarılmış ve bununla ilgili olarak Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) kurulmuştu.

Gıda güvenliği şu temel etkenlerle ölçülebilir: Erişilebilirlik, bulunabilirlik, kalite ve güvenlik. Yenilikçilik bunlardan biri değildir.

Gıda politikaları; ziraat, antropoloji, biyoloji ve biyokimya, ekonomi, çevre  bilimi, epidemiyoloji, coğrafya, tarih, ev ekonomisi, gazetecilik, beslenme, siyaset bilimi, felsefe, psikoloji, halk sağlığı uzmanlığı, sosyoloji disiplinlerini içermektedir.

İkinci Gıda Rejimi

Birinci Dünya Savaşı’nın bitmesiyle Kolonyal Gıda Rejimi de etkisini yitirdi, küçük çiftçileri vuran 1929 Krizi ile İngiltere’nin bu alandaki yönlendirici gücü son buldu. Birinci Gıda Rejimi’nin lideri İngiltere, İkinci Dünya Savaşı sonrası liderliği ABD’ye kaptırdı ve bu yeni gıda rejimi ABD hegemonyası altında şekillendi.

Üründe meydana gelebilecek bozulmaları ve hastalığa yol açabilecek olumsuz durumları kontrol etmeyi ve tüketiciye ulaşmadan önceki süreçte bunları önlemeyi hedefleyen HACCP sistemi içerisinde 7 önemli aşama vardır. Bu aşamalar; tehlike analizi, kritik kontrol noktalarını tespit, tehlike sınırları, gözlem, önleyici uygulamalar/düzeltici uygulamalar, kayıt, doğrulama sürecidir.

İlk adımda tehlike durumlarının tanımı yapılır. Sağlığı tehdit eden ürünlerin oluşturabileceği hasar analiz edilir ve bu hasarların önlenmesi amaçlanır.

İkinci adımda üretimdeki ürünlerin denetimi açıklanır ve gıda güvenliği ile kalitesini tehdit eden unsurlar ortadan kaldırılır veya kabul edilebilir olan en az seviyeye indirilir.

Üçüncü adımda üründe kontrol edilecek olan ve uzmanlarca belirlenen en üst seviye/en alt seviye değerler belirlenir ve belirli bir standart oluşturulur.

Critser ve Pollan, sağlıksız ve yüksek kalorili gıdaların sağlıklı olanlara göre daha fazla desteklendiğini ve finanse edildiğini tespit etmektedir.

Desteklenen stratejik malların çoğu (örneğin, mısır, soya, şeker, buğday) Friedmann’nın (1993) “dayanıklı gıdalar” dediği kek karışımlarından tortilla cipse kadar son derece işlenmiş gıdaların içeriğinde kullanılan anahtar maddelerdir.

Osmanlı üretimi ve pazar alanına rağmen Osmanlı üreticilerinin ayakta kalabilmesinin bir nedenini Pamuk, “Anadolu’da kırsal alanlarda emeğin göreli kıtlığı, toprağın ise göreli bolluğudur” diye açıklamaktadır.

Türkiye’de II. Dünya Savaşı’nı izleyen 20 yıl içerisinde devlet, gıda sektöründe büyük ölçekli işletmeler kurmuş ve bunlara yoğun yatırım yapmıştır. Bu işletmeler (Kamu İktisadi Teşekkülleri-KİT) şeker, çay, tütün, alkollü içecekler, et ve süt ürünleri üretimi alanlarında etkinlik göstermişlerdir

Tarım sektörünü yönlendiren ve piyasa oluşumunda etkili olan Yem Fabrikaları, Et ve Balık Kurumu, Süt Endüstrisi Kurumu, Zirai Donatım Kurumu ve Gübre Fabrikaları gibi kurumların daha ilk elde özelleştirilmesi de tarım sektörünü olumsuz etkilemiş, üretimin düşmesine neden olmuş, tarımda büyüme hızı ortalama %2’yi aşamamıştır

Sürdürülebilir gıda sistemleri uzmanları gıda sistemlerini şu şekilde tanımlamaktadır: Gıdaların yetiştirilmesi, işlenmesi, dağıtılması, tüketilmesi ve atılması ile ilgili aktörler, süreçler ve etkileşimler ağı, girdilerin ve çiftçi eğitiminin sağlanmasından, ürün paketleme ve pazarlama, atık geri dönüşüme kadar tüm süreçleri içeren bir sistemler ağı.

Gıda güvenliği, gıdanın üretimindeki sağlık konularından arz-talep miktarına, fiyatlandırmadan eşit dağıtıma kadar birçok konuyu barındıran bir olgudur. Özellikle 1980’lerden sonra ‘gıda politikası’ yerine kullanılmaya başlayan gıda güvenliği, gıdaya erişim ve sağlıklı gıda konularında günümüzde sıklıkla kullanılmaktadır.

Tarımsal ürünler dış ticaret dengesi 1980–89 döneminde yıllık ortalama olarak 1.5 milyar dolar fazla verirken 1990–99 döneminde bu fazla 600 milyon dolara düşmüştür. IMF-Dünya Bankası patentli politikalarının uygulandığı 2000 sonrası dönemde ise tarım ürünleri dış ticareti 36 milyon dolar açık vermiştir