GASTRONOMİ VE MEDYA

İnsanoğlunun doğal süreci içerisinde kendine yer edinmiş gastronomi disiplini tanımlanmak için 1800’li yıllara kadar beklemiştir. 1800 yılında Joseph Berchoux’in (1762-1838) Fransızca şiirinde ‘gastronomie’ olarak geçen kelime Latin kökenli olup mide anlamına gelen ‘gastér’ ve kanun anlamına gelen ‘nómos’ kelimelerinden türemiştir. Kelime bütün olarak ‘midenin kanunu’ anlamına gelmektedir.

“Bütün şart ve yaşlarda tadılabilen haz” olarak tanımlanan gastronomi kelimesi, 1835 yılında Fransız Akademisi’nin sözlüğüne girmiştir. Mutfak sanatlarının en rafine üretimlerini konu edinen gastronomi, yiyecek ve etrafında dönen tüm detaylarda mükemmel olanı aramaktadır.

İnsanın birincil ihtiyacı olan yeme içme konusuyla ilgilenmesiyle antropoloji ve biyolojiyle, 

• Antik Çağ’dan günümüze tüketilen yiyecek ve içecekleri, beslenme usullerini, besinlerin hazırlanma ve sunum biçimlerini, aktardığı mutfak kültürüyle tarih ve kültürle,

• Yiyecek ve içeceklerin içerikleri ve bu içeriklerin bir araya getirilmesiyle ilgili olarak fizikle,

• Yiyecek ve içeceklerin hazırlanması, hazırlanması esnasında birbiriyle nasıl etkileşim içerisine girdikleri ve pişirme teknikleri açısından kimyayla,

• Toplumların yaşam biçimlerine olan etkisiyle sosyolojiyle,

• Bireysel tercihler açısından psikolojiyle,

• Yiyecek ve içeceklerin sunum ve servisiyle ilgili olarak estetik, iletişim ve sanatla,

• Yiyecek ve içeceklerin elde edilmesi, pişirilmesi ve tüketilmesi açısından dinle ve

• Yiyecek ve içeceklerin başka ülkelere pazarlanmasıyla ilgili olarak uluslararası ticaretle, işletmeyle ve pazarlamayla yakından ilgilidir.

Bu bağlamda 17. ve 18. Yüzyılda önemli mutfaklardan olan Fransa’da da yemek kültürünün gelişimini anlatan eserler mevcuttur. Bu eserlerden ilki olarak nitelendirilebilecek Francois Pierre’nin 1651 yılında yazdığı Le Cuisinier Français (Fransız Şef) adlı kitap, Fransız mutfağını teknik ve kurallarla daha sistematik hale getirmiştir.

Bu bağlamda 17. ve 18. Yüzyılda önemli mutfaklardan olan Fransa’da da yemek kültürünün gelişimini anlatan eserler mevcuttur. Bu eserlerden ilki olarak nitelendirilebilecek Francois Pierre’nin 1651 yılında yazdığı Le Cuisinier Français (Fransız Şef) adlı kitap, Fransız mutfağını teknik ve kurallarla daha sistematik hale getirmiştir. 1700’li yıllarda da yeni mutfak akımının temsilcisi Menon, Fransız mutfağını bilimsel temele oturtmaya başaran ilk yazarlardan olmuş ve 1739 yılında “Nouveau Traité De La Cuisine” adlı eserini ortaya koymuştur. 18 yüzyılda Fransa’da verilen önemli bir diğer eser, Histoire de la Vie Privee des Francais’tir. 1782 yılında Le Grand d’Aussy tarafından kaleme alınan kitapta Fransa’da tüketilen gıdaların niteliği, içerikleri, hazırlama teknikleri ve Fransız beslenme alışkanlıklarına dair detaylar anlatılmaktadır. Gıdanın antropoloji ve sosyoloji yönünden biraz daha sıyrılarak fizyolojik-kimyasal içeriklerine ve teknik-sistematik hazırlanma yöntemlerine olan ilgi ve araştırmaların sonucu olarak yeni bir kavramın ortaya çıkarılması ise Brillat Savarin’nin 1825 yılında yayınlamış olduğu Physiology of Taste (Tatmanın Fizyolojisi) adlı kitabıyla gerçekleşmiştir.

• Topluma ait ve toplumu ilgilendiren gelişmeler hakkında bilgi sağlama işlevi,

• Toplumlara ait paylaşımlar yaratmasıyla sosyalleştirme işlevi,

• Ortak duygu, düşünce ve sonuç olarak davranış yaratmasıyla motive etme işlevi,

• Farklı topluluk veya toplumdaki farklı bilgi ve düşünceleri aktarmasıyla tartışma işlevi,

• Tüm dünyadaki olay ve olgulara ilişkin sosyo-kültürel, ekonomik ve politik bilgi aktarmasıyla eğitim işlevi,

• Kültürel tanıtım işlevi ve

• Eğlence, müzik, sohbet, tartışma programları gibi medya unsurlarıyla eğlendirme işlevidir.

Fotoğraf: Fransız mucit  Joseph Nicephore Niepce tarafından 1826’da çekilen ilk resim, bir manzara niteliğinde olup diğer resimler sonrasında insana dair, doğa olaylarına ve doğaya dair kesitler sunmuştur. II. Dünya Savaşı sırasında ise fotoğraf sıklıkla savaştan trajedik anları aktaran bir propaganda aracı haline gelmiştir. Fotoğraf anlık bir olay veya nesneyi tek bir sunumla alıcıya ulaştırması bakımından ayrıntılara bile en yüksek dikkati çekmeyi başarabilen tek kitle iletişim aracı olarak değerlendirilebilecektir. Fotoğraf ayrıca kitle iletişim araçlarının görsel işlevini yerine getiren ilk kitle iletişim aracıdır.

19. yüzyıl gastronomi kavramının ilk tanımının yapıldığı dönemdir ve günümüzdeki kullanım şekli ile ilk olarak Fransa’da kullanılmaya başlanmıştır. Etimolojik olarak Yunanca mide anlamına gelen gastèr ve yasa anlamına gelen nomos kelimelerinin bir araya gelmesiyle oluşan kelime, Fransa’da ilk olarak 1801 yılında Joseph Berchoux’nun bir şiirinde geçmiş ve 19. yüzyılda Fransa’da kavram olarak tanımlanmıştır

En çok kullanılan ekinler düşük kaliteli bir çeşit buğday “gemik” (ingilizce emmer) idi. Bakliyat da, zaman zaman kullanımın %40’ını oluşturacak kadar, yüksek oranda kullanılıyordu. Yabani bitkiler ve yabani et, yumurta, kuş ve balıklar seyrek olarak görülüyordu. En çok tüketilen er koyun ve keçi etiydi. Domuz ve sığır eti özel şölenlerde/kutlamalarda yeniliyordu. Zaman içinde bu yemek bileşenleri içinde çok az değişim görülüyor. Bir arpa çeşidi erken seviyelerden sonra kullanımdan çıkmış. Çavdar ise sonradan eklenmiş ve tahıl kullanımında gittikçe bir artış görülmüş. Meyve ve kabukluların genelde kümeler halinde bulunması bunların mevsimsel ya da özel olarak depolandığını gösteriyor.

‘Gastronomie’ olarak geçen kelime Latin kökenli olup mide anlamına gelen ‘gastér’ ve kanun anlamına gelen ‘nómos’ kelimelerinden türemiştir. Kelime bütün olarak ‘midenin kanunu’ anlamına gelmektedir. “Bütün şart ve yaşlarda tadılabilen haz” olarak tanımlanan gastronomi kelimesi, 1835 yılında Fransız Akademisi’nin sözlüğüne girmiştir. Mutfak sanatlarının en rafine üretimlerini konu edinen gastronomi, yiyecek ve etrafında dönen tüm detaylarda mükemmel olanı aramaktadır.

Yemeğin hammaddesinin üretiminden işlenişine, yemeğin hazırlanışından sunumuna kadar her detayı kapsam olarak barındıran kavram birçok olgu ve disiplinle ilişkilidir. Bu olgulardan bazıları kültür, din ve uluslararası ticaret, disiplinler ise antropoloji,

biyoloji, fizik, kimya, tarih ve sanat, olgular ise kültür, din ve uluslararası ticarettir.

Gastronomiye ilişkin gerekli bilgi, deneyim, beceri şartları sağlandıktan sonra yazarlar iletişim ve iletişime yönelik bilgi, beceri ve deneyim gereklerini yerine getirmelidir. Birbirinden etkileşim zamanın her anında olmuştur ve olmaya da devam edecektir. Gastronomi yazarının bu etkileşimleri iyi biliyor ve takip edebiliyor olması gerekmektedir.

Fotoğraf ayrıca kitle iletişim araçlarının görsel işlevini yerine getiren ilk kitle iletişim aracıdır.

İletişim olmadan hayatın geçmesi mümkün değildir. İletişim sadece insanlara özgü değildir.Tüm canlılar arasında bir iletişim biçimi olmakla birlikte iletişim evrenseldir. Günlük hayatın bir parçasıdır. Yaşamak için yemek ve su nasıl gerekliyse iletişim de hayatta kalmak için gereklidir.

İletişim, mesajı veren, mesajı alan ve varsa mesajı ileten araçların olduğu mesaj verenden alana iletilen mesajlar toplamıdır.

Yemeğin bir kültürü ve yaşamı ifade etmesi, statüye ilişkin sosyo-kültürel bir yönü olduğunu da göstermektedir. Tarih boyunca düğün, cenaze, aile içi ve aile dışı toplanmalarda bir sosyolojik olay olarak karşımıza çıkan yemek, restoranlardaki artışla

1900’lerde sosyo-ekonomik bir hal almıştır. Dışarıda yemenin ilk başladığı bu tarihlerde restoranlar, hizmetleri ve fiyatları dolayısıyla da elit müşterileri ve müşterilerinin beklentileriyle statüyü belirleyici bir hal almıştır.

Gıdanın üretimi, işlenmesi ve hazırlanması sırasında izlenen yöntemler, tüketim alışkanlıkları, pişirme teknikleri, gelenekler

gastronomiyi oluşturan diğer detay başlıklardır.

Doğa karşısında insan kültürünün ilk yaratısı olan biradır. Biranın ana malzemesi ise arpa olmuştur. Bu tahıl yetiştiği coğrafyanın can damarı olmuştur. Sadece bira değil ondan çeşit çeşit ekmek ve yemek de yapılmıştır. Bu cüretkar tahılı ve içinde kullandığı yemeklerini de çiviyazısı tabletlere yazarak ölümsüzleştirmiştir.

Gazete: İlk olarak 19. Yüzyılda ortaya çıkan gazete yazılı ve görsel bir kitle iletişim aracı olup, matbaanın bir ürünü olarak değerlendirilebilecektir.

Kitle, aralarında duygu ve düşünce birliği olmayan, belirli bir alana yayılmış topluluk olarak tanımlanmaktadır.