GASTRONOMİ TARİHİ

Mezar kabartma ve resimleri öncelikli kaynak olarak Antik Mısır kültürünü anlamada kullanılmaktadır. Yukarıda sayılanların yanı sıra yaklaşık MÖ 700’den itibaren yazılı kaynaklar da Antik Yunan mutfak kültürünün keşfinde kullanılmaktadır. Yanıt B şıkkıdır.

Tarihi çağlarda, MÖ800 civarında, Yunanistan ana karasında artan nüfus kolonilere yönlendirilmişti. Antik Yunan kültürü bu sayede genişleyip zenginleşmiştir. Yanıt C şıkkıdır.

İlk tarıma alınan bitkilerden buğday ve arpa gibi tahılların yanı sıra sonrasında özellikle Doğu Akdeniz ve Ege’de çok farklı ve yeni bir uygarlığı yaratan bitkiler zeytin, üzüm ve incir olmuştur. Yanıt E şıkkıdır.

Anadolu kıyılarında yaklaşık M.Ö. 600 yıllarına tarihlenen ve bugün deney­sel bir çalışmayla İzmir’in Urla ilçesinde­ki Klazomenai antik kentinde zeytinyağı işliği Anadolu’nun en eski yağhanesi ola­rak bilinmektedir. Yanıt A şıkkıdır.

Apicius, efsanevi bir gurme olup onun hazırladığı sanılan kitap özellikle Geç Roma Dönemi’nden günümüze tam olarak ulaşmış tek el yazması kitaptır. Yanıt E şıkkıdır.

Bu coğrafyada Nil Vadisi dışında herhangi bir yerde sulak alanın bulunmayışıdır. Bir diğer deyişle Nil olmasaydı Mısır’ın Akdeniz kıyısı dışındaki hiçbir yerinde tarım yapılamazdı. Bu nedenle Mısır, Yunan ve Roma kültürlerini coğrafi açıdan birleştiren Akdeniz kültüründen ayrılmakta ve Nil neh­rinin sağladıklarıyla geçinen farklı ve özgün bir kültür oluşturmaktadır. Bu özgün kültü­rün baskın biçimde ortaya çıkışı ise yaklaşık olarak M.Ö. 3000 civarıdır.. Yanıt C şıkkıdır.

Mezarlarda ortaya çıkarılan bitki ve hayvan kalıntıları ile duvar resimlerine bakarak sıradan halkın gündelik yaşamlarında zenginlerle benzer ürünleri tükettiğini düşünmek olasıdır. Aradaki fark olasılıkla yemeklerin sunumlarında, yenildiği yerde ve yemek sırasında yapılan müzik ve dans gibi eğlencelerde ortaya çıkmaktadır. Yanıt A şıkkıdır.

Tunç Çağı ile birlikte artan ürün çeşitliliği, yerleşiklik, görece gelişip zenginleşme, kentleşmeyi, dolayısıyla da mesleki uzmanlaşmaları doğurmuştur. Yanıt B şıkkıdır.

Pirinç, önce kuru, yaklaşık 5bin yıl önce de çeltik şeklinde, sulu tarım ürün olarak Güney Çin’de yetiştirilmiştir. Çin ve Uzak Doğu coğrafyasından antik çağda çıkmışsa da ekimi için Orta Çağ’ın beklenmesi gerekmiştir. Yanıt B şıkkıdır.

Glycine max (L.) bilimsel adıyla tanınan soya bitkisinin anavatanı Çin, Kore Yarımadası ve Japonya gibi gözükmektedir. Ancak bunlar yabani türlerdir ve Güney Kore’de yapılan ve Orta Mumun periyoduna tarihlenen Daundong kazılarından elde edilen arkeobotanik veriler MÖ 1000 yıllarında bitkinin evcilleştirildiğini göstermiştir (Crawford, 2003: s.89). Yanıt D şıkkıdır.

Uygarlık yaratan bu üç bitki üç farklı nedenle insanlar tarafından tercih edilmiş, ta- rıma alınmış ve onlardan elde edilen ürünler bugün Akdeniz Mutfağının değişmezleri hâline gelmiştir. Sös konusu bitkilerin kullanılma nedenleri şunlardır:

Ancak unutulmaması gereken en önemli nokta, zeytinyağının mutfaktan önce aydınlatma için kullanılmış olması, şarabın sadece şölenlerde esriklik için değil kutsal bir ürün olarak tanrılara sunuluyor olması ve incirin balla beraber şeker gereksinimini sağlıyor oluşudur.

Ana vatanı Doğu Akdeniz olan zeytinin ilk olarak genetik çalışmalar sonucu oleaster olarak adlandırılan ve günümüzde delice denilen yabani zeytine benzeyen yabani ve küçük bir ağaççık görünü- mündeki ilksel atasından yine Ürdün Vadisi ve Doğu Akdeniz civarında evcilleştirildiği ileri sürülür

Antik Yunan’dan kalan en önemli eserler olan Homeros’un İlyada ve Odysseia’sında yemek ve mezelerin çok değişik çeşitlerinden söz edilmektedir.

Tahıl ve baklagiller dışında yazılı kaynaklardan bilinen diğer bitkiler sebzelerdi ve Eski Yunanca’da sebze ya da bütün yenilebilen yabani ya da bahçe bitkileri için kullanılan söz- cük “lahanon”du. Bugün sadece lahana için kullanılan bu sözcük esasında bütün yenebi- len sebzeleri anlatmak için kullanılır ayrıca sebze pazarları da bu adla anılırdı.

Apicius adlı efsanevi gurmenin hazırladığı sanılan kitap özellikle Geç Roma Dönemi’nden günümüze tam olarak ulaşmış tek el yazması kitaptır .

Günümüz değerleri açısından bakıldı- ğında bir Yunanlının sofrasında kadına yer yokken Roma’da başlangıçta eşleri- nin ya da babalarının ayakları dibinde oturan Romalı kadınlar, imparatorluk döneminde sedirlere yan gelip yatmaya alışmışlardır

MS 1. yüzyılda yaşamış yazar Petronius ünlü yapıtı Satyricon’da bir şöleni betimlemiştir. Günümüze çok az bir kısmı kalmış bu kitaptan anlatılan “Trimalchio’nun Şöleni” buradaki olaylardır.

Mezopotamya ve Anadolu’da görülen tarihsel gelişmelerin benzerlerinin Mısır’da da görülebileceği söylenebilir. Ancak şeker kamışı Orta Doğu’da ilk kez Mısır’da Sakkara Vadisi’nde yetiştirilmeye başlandığı bilgisini de eklemek gerek. Bu ürün daha önce Yunan Mutfak Kültürü kısmında sözü edilen şeker kamışıdır. Yeni Gine’den yola çıkan şeker kamışı, Hindistan üzerinden önce Ortadoğu’ya daha sonra da Haçlı Seferleri aracılığıyla Avrupa’ya ulaşmıştır.

En temelde hemen belirtmek gerekir ki bu coğrafyanın belirleyici unsuru en başta pirinçtir. Bunu akdarı, soya ve çay bitkileri izlemektedir.