FOTOĞRAFIN KULLANIM ALANLARI - Deneme Sınavı - 14

Fotoğrafçı çalışmasının konu seçimi aşamasından başlayarak, sonuçta ortaya çıkan fotoğrafları seçip dizme aşamasına kadar “yaratıcı” bir yaklaşım aramalıdır.

Tekdüze fotoğraflarla, sıradan bakışlarla, klişe kompozisyonlarla kurulmuş bir fotoröportajla yetinmek, fotoğrafçının yaratıcı kişiliğinin ortaya çıkmasını engeller. Oysa burada beklenti, gerek konuyu ele alış biçiminde, gerek anlatım tekniğinde, gerekse artistik ögelerde belgeselcinin kendi sınırlarını aşan yaratıcı benliğini dışa vurmasıdır

Bir fotoröportajda esas olarak üç beklenti öne çıkar: Ele alınan konunun bir haber iletiyor olması, bilgi verici bir yanı olması ya da özgün bir tanıklığı ifade etmesidir. Diğer bir deyişle, Haber, bilgi ve tanıklık, Bir fotoröportajda esas olarak öne çıkan beklentilerdir.

Belgesel çalışan fotoğrafçıların konuyla kurdukları ilişki, amaçları ve tanık oldukları karşısındaki tutumları birbirinden farklı olabilir. Fotoğrafçılıkta tek bir tarz olmadığı gibi belgesel fotoğrafta da farklı tarzlar, fotoğrafçının konusuyla kurduğu farklı ilişki biçimleri vardır. Bir belgeselci ele aldığı konulardan her birini farklı tarzlarda çalışabilir. Bu çalışma tarzları, Tanımlayıcı belgesel, Sosyal belgesel, Öznel belgesel ve Foto aktivizm olarak sıralanabilir. TV belgeseli konu ile ilgili bir kavram değildir. Doğru yanıt A seçeneğindedir.

Bir röportaj çalışmasının aşamaları, birbirini izleyerek tamamlayan dört dilimli bir daireyle açıklanabilir:

1. İlk dilim, konunun seçimidir.

2. İkinci dilim, seçilen konunun araştırılması, gözlemlenmesi, konunun içindeki insanlarla gerekli ilişkilerin kurulması ve çekim planının yapılmasıdır.

3. Üçüncü dilim, çekimdir.

4. Dördüncü dilim, ise çekilen fotoğrafların seçilmesi ve hikâyeyi oluşturacak biçimde yayınlanacağı mecraya uygun biçimde dizilmesidir.

Fotoğraf çekmek, fotoğrafçının son hâline getirdiği görüntüyü çekim düğme­sine basarak kaydetmesidir. “Doğrudan fotoğraf ” da denilen bu uygulama, fo­toğrafçılığın başlangıcından günümüze kadar devam eden en eski fotoğraflama yöntemidir.

Fotoğraf yapmak ise, farklı zamanlarda ve durumlarda çekilmiş fotoğrafik görüntüleri karanlık odada ya da aydınlık odada kendi bağlamları dışına taşıya­rak farklı anlamlar oluşturacak biçimde yeniden kurgulama işine verilen addır. Karanlık odada fotomontaj tekniğiyle ya da bilgisayar ortamında çeşitli program­lar aracılığıyla bir araya getirilen görüntüler, yepyeni bir fotoğrafik görüntü olarak ortaya çıkar, böylece kendi bağlamları dışında farklı anlamlar taşımaya başlarlar. Örneğin kurmaca fotoğrafta, sanatsal fotoğ­rafta ya da içinde fotoğrafın da bulunduğu güncel sanat işlerinde ise imgeler ken­dilerini temsil etmekten çok çağrışımlara ve yorumlara açık temsillerini öne çıka­rırlar; fotoğrafik imgelerin bu güçlü özelliğinden istifade ederek bir dil kurarlar. Doğrudan fotoğraf, hem fotoğrafçının görüntü oluştururken izlediği dolaysız yol nedeniyle hem de fotoğrafik görüntüde yer alan imgelerin çağrışımlarıyla de­ğil doğrudan kendilerini temsil etmeleri nedeniyle bu adı alır.Bu sorudaki III. ifade bunların tersini söylerken ,I,II,IV nolu ifadeler doğrudan fotoğrafı tanımlar.

Fotoröportaj tekniği, günümüzde fotomuhabirleri pek başvur­masalar bile, haber fotoğrafçılığının temel yöntemlerinden biridir. Bağımsız ça­lışan bir belgeselci ya da kadrolu bir muhabir, çalıştığı konunun içinden “haber” değeri taşıyan unsurları fark etmelidir. Aynı şekilde “bilgi” verici yanları yeterince işlenmeli ve belgeselcinin “tanıklığı” çalışma içinde kendini fark ettirmelidir. Bir fotoröportaj kullanılacağı mecraya göre haber, bilgi ya da tanıklık üstünden farklı kurgularla dolaşıma sokulabilir."Kurgu "seçeneği  fotoröportajın değişebilir bölümünü oluşturmaktadır.

Foto aktivistler, ele aldıkları konuyla sadece fo­toğrafçı olarak ilişki kurmakla yetinmezler. Aynı zamanda durumun öznesi olur, meseleye doğrudan katılarak belirli bir dönüşümü hedeflerler.İnsan yaşamının tehdit altında olduğu zamanlarda, risk altındaki grupların içinde ya da afet dönemlerinde bu tür çalışmalar çoğalır. Savaş göçmenlerinin ya­şam ortamlarında, mülteci kampları gibi elverişsiz koşullarda yaşayan ve çalışan fotoğrafçılar sadece görüntü elde etmekle kalmaz, olayın öznesi hâline gelirler. Bu durumda fotoğrafçı sadece bir tanık ya da değişim için bir ses olmakla yetinmez, durumun doğrudan ve etkin bir parçası olmayı seçer. Foto aktivistlerin varlık se­bebi bulundukları yerde sadece fotoğraf çekmek değil yaşamı paylaşmak, koşulla­rı olabildiğince iyileştirmek ve içerden tanıklık üretmektir. C şıkkı bu sorunun doğru yanıtıdır.

Günlük hayatta sahip olmaya çalıştığımız imkânlar, ortalama bir ömür içinde vasat bir yaşam sürdürebilmemiz için sunulan koşullardan daha fazlasını vadetmeyebilir. Fotoğrafçı ya bu koşullarla yetinir ya da hayatın hakkını verebilmek için tanımlı alanların dışında başka arayışlara girer. Temelinde merak, bilgi, görgü, anlama ve anlatma isteği yatan belgesel fotoğrafçılık, vasat bir yaşantının dar kalıplarına sığmaz. Belgeselci, çevresindeki sınırları aşarak arkasında neler olduğunu görmeye çalışan, gördüklerini sorgulayarak derinlerinde hangi gerçeklerin bulunduğunu merak eden ve bu nedenle risk alabilen kişidir.

Bir konu üstünde çalışan fotoğrafçı çekimlerin hemen her aşamasında üç farklı
plandan fotoğraflar çekmeye dikkat eder.
1. “Genel plan” fotoğraflar, konunun nerede geçtiğini anlatır. Mekânın ve olayın çevre ilişkileriyle birlikte genel durumu hakkında bilgi verir.
2. “Orta plan” fotoğraflar, konunun öznelerinin birbiriyle ilişkisini gösterir,
atmosferi yansıtır ve hikâyenin ruhunu taşır.
3. “Yakın plan” fotoğraflar, fotoğrafçının ele aldığı konuda ayrıntılara ne kadar egemen olduğunu gösteren, ayrıntıdan çıkarak genele gönderme yapan fotoğraflar konusunda ustalığını yansıtan ve yaratıcı bakışını ortaya koyan fotoğraflardır.

Çok yakın ve çok genel planlar ise ayrıntılar ve  genel durum özelliklerini daha fazla vurgulayan çekimlerdir.

Anı fotoğraflarının tamamı, sahipleriyle ilişkileri kopmadığı sürece doğrudan ve sadece kendilerini temsil ederler. Fotoğraftaki kadın Ayşe Haladır, yanındaki çocuk yeğen Mustafa’dır vb... Ancak bir fotoğrafın çekeni, çektireni, saklayanı bu hayattan çekildikçe, o insanları bilenler, tanıyanlar geçip gittikçe, anı fotoğrafları da anlamlarını değiştirmeye başlar. Sahaflarda gördüğümüz, artık özel olmaktan çıkıp kamusallaşmış anı fotoğrafları, gösterdiklerini doğrudan temsil etmezler. Temsil ettikleri kişilerle ilişkileri koptuğu için kamusallaşmış ve sosyolojik, ant­ropolojik incelemelerin nesnesi hâline gelmişlerdir. Ayrıca yaratıcı okumalara, çağrışımlarla yüklü sayısız yoruma açık birer nesne olmuşlardır. Bir zamanlar ta­şıdıkları duygular ve anlamlar tümüyle değişmiştir. Bu yanıyla fotoğrafları canlı birer organizmaya benzetmek de mümkündür. Bu nedenle “anı fotoğrafları” baş­langıçta bir belgesel konusu olamazlar.

Bir fotoröportajın var olması ve varlığını sürdürebilmesi için üç desteğe ihtiyaç
vardır. Metinlerle desteklenmeyen, çoğaltılmayan ve dağıtılmayan bir fotoröportaj kişisel merakla üretilmiş ve heves geçince yarım bırakılmış bir iş olarak kalır.
Fotoğrafların önünde yer alan açıklama metni ve fotoğraf altı metinleri bir belgesel çalışmasının ayrılmaz parçalarıdır. Bir fotoröportaj “altyazı” olmadan tamamlanamaz. Diğer fotoğraflama tarzlarından farklı olarak belgesel çalışmalarda fotoğraflar ne gösteriyorsa izleyici tarafından onun anlaşılması istenir. Bu nedenle gerek bütün çalışmanın, gerekse tek tek fotoğrafların bağlamlarından koparılmaması gerekir. Bir fotoröportajı oluşturan fotoğrafları bağlamına oturtan en güçlü eleman altyazıdır.

Fotoğrafçı konusuyla daha derinlemesine ilişki kurmuşsa, ele aldığı sosyal probleme dikkat çekerek değişim talebini farklı araçlarla da dillendiriyorsa “sosyal belgesel” tarzın başat koşulu ortaya çıkar. Sosyal belgesel çalışan fotoğ­rafçı ele aldığı konunun tanığı olmakla yetinmez, aktif takipçiliğini de yapar. Tanıklığını sadece fotoğraflarıyla değil tavırları ve sözleriyle de çoğaltarak et­kin kılmaya çalışır.

Fotoğrafın ilk yıllarında ABD’de belgesel fotoğrafın öncüleri sayılan Lewis Hine, Jacob Riis gibi fotoğrafçıların röportajları bugün için de örnek çalışmalar­dır. Ülkemizde Fikret Otyam, yakın dönemin önemli bir sosyal belgeselcisi olarak bilinir. Aynı zamanda gazeteci ve ressam olan Otyam’ın, aktif çalıştığı dönemde Harran Ovası’nın sulanması, GAP projesinin gerçekleşmesi ve Toros Göçerlerinin yaşam koşullarının iyileştirilmesi için gazete haberleri, fotoğraf serileri, kitaplar ve sergilerle birlikte yoğun kampanyalar gerçekleştiren bir sosyal belgeselcidir.

Fotoğrafçının görülmeyen, bilinmeyen, söylenmeyen hemen hiçbir şeyin kalmadığı bu âlemde kendi yaklaşımı içinde özgün sözünü dillendirebileceği alanlardan biri olarak belgesel fotoğrafın günümüzde giderek yaygınlık kazanması biraz da hikâye anlatabilme özelliği nedeniyledir. Fotoröportajda hikâye kurmanın yöntemleri fotoğraf editörlüğünün alanına girer. Fotoğraf çekmek nasıl başlı başına bir işse, fotoğraf seçmek ve seçili görsellerden bir hikâye kurmak da kendi başına bir alandır.Fotoğraf seçimi en az fotoğraf çekmek kadar önem taşır. Fotoğrafçı-editör ilişkisi bu nedenle son derece önemlidir. Editörlük kurumu, fotoğrafçının çalışmasına esas değerini katacak kademedir. Fotoğrafların seçimi kadar sıralaması da bir hikâyenin ortaya çıkmasında önem taşır. Sinemadaki kurguya karşılık olan seçme ve sıralama işlemi belgeselcinin bir hikâye anlatıcısı olarak yaratıcılığını ortaya çıkarır.

Sanat fotoğrafçılığının hedeflerinden farklı olarak röportaj fotoğrafları galeri duvarlarına teker teker asılmak için değil basılarak çoğaltılmak için üretilir. “Çoğaltım”, fotoğrafın doğasında olan, enformasyon gücünü açığa çıkaran en önemli yeteneğidir. Fotoröportajcı da  bu yeteneği sonuna kadar kullanmanın yolunu arar.Çoğaltılmış fotoröportajlar sesini bütünlüklü olarak duyurabilmek için “dağıtım” çarkına girmelidir. Aynı zaman kesitinde, farklı mekânlarda ve uzaktaki çok sayıda insana ulaşabilen fotoröportaj hedefine ulaşmış sayılır.

Üç Amaç İlkesi, bir fotoröportajın elemanlarından biri değildir.

“Belgesel Fotoğraf ” dediğimiz zaman bir dizi başka tanımı-kavramı da birlikte ele almamız gerekiyor. Yurdumuzda ve dünyada şu adlarla anılan fotoğraflama yöntemleri aynı zamanda “Belgesel Fotoğraf ” üst başlığına da işaret ediyor:
• Foto Röportaj.
• Foto Hikâye (Foto Öykü, Foto Story).
• Fotoğrafik Deneme (Photo Essey).
• Fotoğrafik Çözümleme (Foto Analiz)

Bir fotoröportajda esas olarak üç beklenti öne çıkar: Ele alınan konunun bir haber iletiyor olması, bilgi verici bir yanı olması ya da özgün bir tanıklığı ifade etmesidir.

Dramatik belgesel diye bir belgesel fotoğraf tarzı yoktur.

Günümüzde Lübnan ve Suriye’deki Filistin Mülteci Kampları’nda yaşayan ve
çocuklarla-gençlerle fotoğraf çalışmaları yapan fotoğrafçılar Foto aktivizm tanıma girer.

Fotoğrafçılıkta belgesel yöntemi seçen fotoğrafçı, görüntü oluşturmanın temel bilgisini edinmeli, fotoğraf makinesini ve donanımını çok iyi tanımalı, her türlü ışık koşulunda görüntü oluşturabilecek bilgi ve deney sahibi olmalıdır. Belgeselcinin konu seçiminden başlayarak seçtiği konuyu ele alış tarzı, anlatma biçimindeki yetkinlik, gerçekle arasındaki ilişkinin boyutu ve kurduğu estetik yapı, fotoğrafçılık bilgisi dışında farklı donanımlar ve nitelikler gerektirir. Fakat Ekonomik durumunun iyi olması gerekmemektedir.