FOTOĞRAF VE VİDEO PROJE GELİŞTİRME - Deneme Sınavı - 9

Belgesel yapım aşamaları olabildiğince tüm unsurlarıyla olguların, öykülerin oluşma süreçlerine yönelir.  Gerçeğin izini sürerken çok da hoşnut olmadığımız kimi unsurları bilerek algılarımızın dışında tutmak, yok saymak gerçekliğe müdahale etmek anlamına geleceği gibi yeterince özenilmemiş araştırma süreçlerinin de iyi niyetimize rağmen benzer sonuçlar doğuracağı notunu düşmek gerekir. Bir yandan da gerçek tek boyutlu değil birden fazla hâlleri, yüzleri var ve bu olgu –bu olguya çatışma da denebilir- belgeseli besleyecek unsurlar arasında yer almaktadır. Yönetmen gerçeği yorumlama hakkını kullanırken bir seçim yapar. Bu seçim yani yorumda yönetmenin/ürünün hayata karşı durduğu yeri belirler. Bir örnek olarak baraj yapımı nedeni ile sular altında kalacak tarihî bir doku-ören yeri üzerine bir belgesel yapıyor olabiliriz. Suya olan ihtiyaç ve tarihî mirasın yok edilmesi çatışmalı iki unsur. Yönetmen bir seçim yaparak filmini bu yaklaşım üzerinden inşa etmek durumundadır. Bu seçim için yöre insanlarının hayatı, bu uygulamanın onların hayatında yapacağı değişiklikler, yöre insanlarının görüş ve beklentileri, yöredeki hayatları, konu ile ilgili uzmanlık alanı bilgileri, danışman desteği gibi unsurlarla araştırmanın detaylı yürütülmesi seçimin sağlıklı temellerde yapılmasını sağlayacaktır.

‘Sözlü tarih çalışmaları’ insan ruhunu olgunlaştıran bir uğraştır. Toplumsal tarihî insan öyküleri üzerinden kavramaya çalışmak yalın ve bir o kadar da zengin ufuklar açar. Bu yönteme dayalı  belgesel çalışmaları yaşanan olaylara tanık olan insanlara ulaşır, onlarla derin söyleşiler yapar  ve özgün öyküleri üzerinden toplumsal tarihi dillendirir. Sözlü tarih kişilerin tanık olduğu olayların kaydedilmesiyle oluşur.

Sözlü tarih çalışmaları tanıklar üzerine kurulan çalışmalardır. Tanıklıklar üzerine kurulu bir belgeselde  en önemli unsur, konuları ve öyküleri zenginleştirecek tanıkları saptamak ve onlara ulaşabilmektir. Bunu sağlamak için de araştırma sürecinin olabildiğince zengin yürütülmesi gerekmektedir. Diğer seçenekler çekim sonrası işlemlerdir.

Bir belgesel projesinde;

Yapım takvimi başlığında,  belgeselin gösterim kopyalarının ne zaman hazır olacağı bilgisi başta olmak üzere her türlü yapım kararı  tarihlenir.

Teknik standart başlığında,  çekim ve kurguların hangi yayın standardında olacağı bilgisi verilir.

Master ve Yayın Kopyaları başlığında, kopyaların standardıyla-Betacam SP gibi- ilgili bilgiler verilir.

Söz Kuşağı başlığı,  belgeselde aktüel konuşmalar, dış ses,  konuşma dili bilgilerinin yer aldığı başlıktır.

Çekim özellikleri ise belgeselde  sözlü tarih çekimleri, mekân ve yöre özellikleri ile ilgili aktüel çekimler, kütüphane ve arşivlerde görsel malzeme çekimleri gibi bilgileri içerir.

Proje dosyasının genel olarak üç temel işlevi vardır.

Belgesel yapım proje dosyasında yer alması gereken başlıklardan birisi Öngörülen Bütçe başlığıdır. Her film çalışması  harcama yapmayı gerektirir.  Proje içinde de önemli sorulardan biri belgesel yapım finansmanını nasıl oluşturacağız? sorusudur. Bütçenin sağlıklı çıkarılması , finans kaynaklarının bulunması, hem çekim hem de sonrasında verimli bir çalışmaya katkı sağlayacaktır.  Sorunun diğer seçenekleri proje aşamasını değil sonrasını ilgilendiren seçeneklerdir.

Proje dosyasını oluşturmadan önce bir ön araştırma yapmak belgeseli daha sağlıklı yapabilmek için ön koşuldur.

Belgesel üretiminde araştırma kavramını biraz daha açarsak belgesel yapım sürecinin kendisi bir iz sürme, araştırma sürecinin içinden geçerek olgunlaşır. Bildiğimizi zannet­tiklerimizle, ön yargılarımızla çatışabiliriz. Yönetmenin mutlaka konuya bir yaklaşımı tutumu vardır. Ancak belgesel yönetmeni konuya her zaman başka açılardan da bakabilmelidir.  Belgesel sinema her şeyden önce, fikrin oluşumundan final aşamasına kadar duygu, bilgi ve araştırmanın birbirini beslediği bir iz sürmedir. Bu yapılırken her döneme, her olguya, her insana eşit mesafede durmaya çalışarak yol alınması gerekir. Yönetmenin kendi bildikleri doğrultusunda yaptığı belgesel eşit mesafede olma kuralını bozan bir davranıştır.

Gerçeği tüm yüzleri ile araştırmaya ve izleyicisi ile paylaşmaya çalışan belgesel sinema, hayatı belgeler ve toplumsal hafızaya kazandırmaya çalışır. Bu eyleminde yaratıcılığın özgünlüğüne inanır ama bu özgünlüğün “gerçek hayat” ile sürekli olarak sorgulanacağını öngörür. Kendi estetiğini ve tekniğini geliştirirken “etik” değerlerini de hep gündemde tutar, gözden geçirir.

Yapımın Teknik Özellikleri içinde;

Teknik standart, master ve yayın kopyaları, filmin süresi, varsa uzun ve ya kısa versiyonu, ya da kaç kopya hangi formatta çoğaltılacağı bilgileri yer alırken  Amaç    teknik işlemler içinde yer almamaktadır. Bu belgeseli neden yapmak istiyoruz? sorusu  belgeselle ilgili bir fikre sahip olunduğunda yanıtlanması gereken en önemli sorulardan biridir.

Belgesel sinema, yüzünü gerçek hayata dönmüş bir sinema. Yaşanmış veya yaşanan hayatın düşünebileceğimiz her alanı konusu içinde yer alır.
Gerçeği tüm yüzleri ile araştırmaya ve izleyicisi ile paylaşmaya çalışan belgesel sinema, hayatı belgeler ve toplumsal hafızaya kazandırmaya çalışır. Bu eyleminde yaratıcılığın özgünlüğüne inanır ama bu özgünlüğün “gerçek hayat” ile sürekli olarak sorgulanacağını öngörür.Bir belgesel yapmak için öncelikle   yola fikirle çıkmak gerekir.  Fikir; bir ‘merak’, bir ‘dert’, bir ‘iz sürme’ isteğinden kaynaklanıyorsa bu fikri  bir belgesel yapım sürecine dönüştürmek için neler yapmalı, nasıl yapmalı, kimlerle yapmalı, hangi sırayla yapmalı ve tüm bunları yapabilmenin koşullarını nasıl yaratmalı gibi pek çok soru sorulabilir. Belgesel  yapım sürecinin kendisi bir iz sürme, araştırma sürecinin içinden geçerek olgunlaşır. Bildiğimizi zannettiklerimizle, ön yargılarımızla çatışabiliriz. Bir yapım süreci aynı zamanda tartışma ve yaratıcı düşünme sürecidir. E şıkkının aksine  yeteri kadar bildiğimiz konulardan çok, merak ettiğimiz konularda belgesel film yapma isteğinin ağır basması da bu yüzdendir.

belgesel sinema

Yönetmen

Referans niteliği

Proje Dosyasının İçeriğinin Oluşturulması

Sözlü tarih

Konu dağılımının çeşitliliğini

İşgal yıllarına, Cumhuriyet’in ilanına tanık olan kişiler olmaları

I., II., IV., V.

Ulaşılan isimlerle sözlü tarih çekimlerine gecikmeden başlamak üzere  araştırma-dokümantasyon süreci

Danışmanlar