FOTOĞRAF TARİHİ

1987 yılında üç Rus fotoğrafçı tarafından oluşturulan AES+F Grubu, Batı'da devlet ve ulusun kimliğini temsil eden, New York’taki Dünya Ticaret Merkezi ve Özgürlük Heykeli, Londra’daki Parlamento binası, Berlin’deki Reichstag ve Washington’daki Pentagon gibi önemli yapıların gelecekteki görünümlerini, dijital teknolojinin sunduğu olanaklarla manipüle ederek yeniden tasarlamışlardır. Stok fotoğraf sitelerinden alınarak görüntü işleme programlarıyla bir araya getirilen bu çalışmalar, sanki “geleceğe tanıklık” ediyormuşçasına, küreselleşen dünyanın derinlerinde saklı İslam’a karşı beslenen korku ve endişeleri, politik, ideolojik ve ironik bir yorumla dile getirmişlerdir. Doğru yanıt B'dir.

Chema madoz, günlük hayatın sıradan nesnelerini keskin mizah anlayışıyla gerçeküstücü bağlamlara taşımıştır. Madoz, bir şeyi anlamanın bir değil birden fazla yolu olduğunu, nesnelerin işlevlerinin dışında başka amaçlar için de kullanılabileceklerini keşfettiğinde, etrafındaki tanıdık nesnelerin şiirsel bir zarafetle farklı taradlarını ortaya çıkartmak onun için bir tutkuya dönüşmüştür. Madoz, uzun bir zamana yayılan -çoğunlukla da Hasselblad ya da 6X6 Mamiya ile kendi evindeki stüdyosunda çekmiş olduğu- tüm bu çalışmalarını “Kişisel Yorumlamalar” başlığı altında toplamıştır. Doğru yanıt A'dır.

Amerikalı fotoğrafçı Peter J. Menzel (d.1948), 1994 yılında gerçekleştirdiği “Material World: A Global Family Portrait” (Materyal Dünya: Küresel Bir Aile Portresi) başlıklı çalışmasında, bir araya getirdiği 16 fotoğrafçı, gittikleri 30 ülkede, o ülkenin istatistiksel olarak ortalamasını temsil ettiği düşünülerek seçilen evin sakinleriyle bir hafta vakit geçirmişlerdir. Bu sürecin sonunda ailelerin, sahip oldukları tüm eşyalarla birlikte evlerinin dışında fotoğrafları çekilmiştir. Bu tipolojik yaklaşım, yerel değerler üzerinden ekonomik eşitsizlikleri görünür kılmış, göreceli yaşam standartlarını belirgin bir şekilde ortaya çıkartmıştır. Doğru yanıt E'dir.

20. yüzyılın ilk çeyreğinde Fransa’da ortaya çıkan Kübizm, farklı zaman, mekân ve bakış açılarının tek bir yüzeyde geometrik olarak tasvir edilmesine öncülük eden bir sanat akımı olmuştur. Kübistler, nesnelerin zaman ve mekân içerisindeki hareketlerini araştırmışlar kumaş, ip, kibrit çöpü, cam, kum vb. resme yabancı ögeleri tablolarında (asamblaj) kullanmışlardır.

I. Dünya Savaşı yıllarında ilk olarak tarafsız kalan Zürih’te etkisini gösteren Dadaizm, savaşın barbarlığına, sanat alanında ve gündelik hayattaki entelektüel zorbalığa karşı bir protesto olmuştur. Dadacılar, rastlantıyı ve saçmalığı yücelterek, şok yaratarak ve endüstriyel ya da günlük yaşam nesnelerini kullanarak sanata karşı yıkıcı ve özgürleştirici bir yaklaşımın savunuculuğunu yapmışlardır.

Koreli sanatçı Nikki Seung-hee Lee (d.1970), 1990’lı yılların sonlarından itibaren yaptığı çalışmalarda, farklı kimlikler oluşturarak kendi bedeni üzerinden kimlik kavramını sorunsallaştıran Sherman gibi, hâkim Amerikan alt kültürü içerisinde yer alan İspanyol, turist, öğrenci, punk, erotik dansçı, kaykaycı, vb. kimliklerin rollerine bürünerek onlardan birisi olarak görünmeye çalışmıştır. Fotoğraflarını ise amatör bir fotoğraf makinesiyle çoğunlukla dâhil olduğu gruptan birisine çektirmiştir. Lee, hatıra fotoğraflarında karşılaşılabilecek bir anıyı kendi sanatına mal ederek, yaygın kültürel eğilimlerin kimlikleri üzerinden, çağdaş kültür içerisindeki sosyal davranışları sorgulamıştır.

1998 yılından beri Magnum Fotoğraf Ajansı üyesi olan Donovan Wylie (d.1971), benzer ışık koşullarında, nesneye doğrudan bakarak bir birine yakın kadrajlar içerisinde çektiği İngiliz Askerîyesinin Gözetleme Kuleleri’nin (The Maze, 2004) kapsamlı bir tipoloji- sini oluşturmuştur. Wylie, “Tipoloji hakkındaki şey karşılaştırmalardır. Bir şeyi yalnızca başka bir şey ile mukayese ettiğiniz takdirde bilebilirsiniz.” ifadesinde bulunmuştur.

1981 yılında Düsseldorf Sanatlar Akademisi’ne giren, 1985-1987 yılları arasında Becher’lerin yüksek lisans öğrencisi olan, çağımızın önemli sanatçılarından Andreas Gursky (d.1955), 1990’ların başlangıcından bu yana dijital manipülasyonun sunduğu teknik olanaklardan faydalanmıştır. Fransız fotoğrafçı Henri Cartier-Bresson’un (1908-2004) tek bir fotoğraf karesi içerisine hapsettiği “karar anı”nı, bir birinden farklı zaman ve sahneleri aynı fotoğraf karesi üzerinde bir araya getirerek, birçok “karar anı”ndan meydana gelen görüntüler üretmiştir. Çağdaşı olduğu yaşamı incelerken, nesnelerin tekrarı, dağılma, sessizlik ve yokluk onun fotoğraflarında bulunan belirgin özellikler hâline gelmiştir. Almış olduğu eğitimin de bir yansıması olarak fotoğraflarında imge aileleri oluşturmuştur. Gursky’nin çalışmalarında insanlar, çoğunlukla kitle hâlinde ve kendilerinden çok daha büyük bir dünyanın içerisinde yaşayan küçücük varlıklar olarak gösterilmişlerdir. Gursky, insanın çevresi karşısındaki önemsizliğini vurgulayan, aidiyet, birey-toplum ilişkisi, mekân-zaman, gerçeklik ve yabancılaşma gibi temaları işleyen çalışmalar üretmiştir. Gursky’e göre: “ilk nasıl görmen gerektiğini öğrenmek zorundasındır. Gerçeklik çok katmanlı ve karmaşıktır. Gözlerinle baktığın zaman gördüğün anlamına gelmez.”

Alfredo Jaar (d.1956), 1995 yılında gerçekleştirdiği “Real Pictures” (Gerçek Fotoğraflar) isimli çalışmasında, 1994 yılında Ruanda’da Hutular tarafından Tutsi’lere karşı işlenen soykırım sırasında çektiği fotoğrafları, mezar taşı veya dikilitaş şeklinde olan farklı boyutlardaki siyah kutular içerisinde sergilemiştir. Bu kutuların üstüne ise içerisinde barındırdıkları fotoğrafların tasvirlerini yazmıştır. Jaar bu çalışmasıyla, bir yandan Ruanda’daki vahşetin boyutunun sadece fotoğraflarla anlatılmasının olanaksızlığını ifade etmek isterken, diğer yandan da seyircisini haber fotoğrafçılığının çatışma ve acılarla dolu geleneksel dilinden mahrum bırakmıştır.

Jan Saudek (d.1935): Çekoslovakya doğumlu fotoğrafçı, alışılmış güzellik anlayışı dışına çıkan kadın ve erkek bedenlerini, izbe kiralık dairesinin rutubetli duvarının yarattığı pitoresk etkiden faydalanarak resimselci bir üslup ve ironik bir tavırla fotoğraflarına konu edinmiştir. Fotoğraflarında, çoğunlukla çevresindeki kışkırtıcı hayat tarzını teşhirci bir üslupla yorumlamıştır. Kendi yaptığı fotoğraf baskılarını sonradan renklendirmiştir. Sanatçının çıplaklık ve şiddet içeren fotoğraflarında her yaştan insanı kullanması birtakım tartışmaları ve istismar suçlamalarını da beraberinde getirmiştir.

Toshi Kazama (d.1964): Japon asıllı fotoğrafçı “Eyes on Preciousness” (Kıymetli Olana Bakış) adını verdiği çalışmasında, Amerika’daki cezaevlerindeki idam mahkûmlarının fotoğraflarını çekmiştir. Kazama’nın çeşitli avukat ve sivil toplum örgütlerinin desteğiyle hapishanelerde çekim yapabilmesi için gerekli olan izni alması sekiz ay sürmüştür. İlk olarak girdiği Alabama cezaevinde çektiği elektrikli sandalyenin ve ilk tanıştığı idam mahkûmu olan 16 yaşındaki Micheal Barnes’in onun üzerinde büyük bir etkisi bulunmuştur. Kazama, fotoğraf çekerken vizörden baktığında gördüğünü şu sözlerle ifade etmiştir: “yaşayan bir insanın fotoğrafını çekiyorum ama arkasında ölümün gölgesini görüyorum.” Diğer yandan çalışmasına mahkûm ailelerinin yanı sıra kurban aileleri ve suç mahallelerini de dâhil etmiştir. Bu süreç içinde ve sonrasında idam cezası hakkında insanları bilgilendirmek amacıyla kolejler de dâhil olmak üzere birçok toplantı gezileri gerçekleştirmiştir. Kazama’nın idam cezasının kaldırılması için kamuoyunu bilgilendirmede önemli katkıları olmuştur.

Michal Macku (d.1963): Varoluşun gizemlerini arayan bir sanatçı olan Macku “Jelaj” olarak adlandırdığı kendi fotoğraf tekniğiyle, çıplak bedenlerin deformasyonu üzerinden beden ve ruh ikiliğine, endişe, şiddet ve bireysellik temalarına göndermeler yapan çalışmalar üretmiştir. Jelatin (gellatin) ve Kolaj (collage) kelimelerinin birleştirilmesinden türetilmiş Jelaj (gellage), geliştirilmiş ve sabitlenmiş fotoğraf kâğıdının üzerindeki emülsiyonunun kâğıt ya da cam üzerine transferinden oluşmaktadır. “Benim için fotografik görüntünün anlamı somut gerçekliğe olan özel etkisindedir. Gerçek, zamanın hapsedilmiş bir boyutudur. Kullandığım Jelaj tekniği bana bu ‘zaman katmanları’ndan birini almama ve onu zamandan serbest bırakmama yardım eder.” ifadesinde bulunan Macku, aktardığı zemin üzerinde fotoğrafını yeniden düzenleyerek, görüntüsüne yeni anlam katmanları kazandırmaya çalışmıştır.

Sorunun yanıtı A seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı B seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı C seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı D seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı E seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı A seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı B seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı C seçeneğinde verilmiştir