FOTOĞRAF TARİHİ

Karanlık kutu aracılığı ile yüzey üzerinde görüntü elde edilmesi ve bu görüntünün kalıcı olmasına yönelik çabalar yeni resmetme tekniklerinin de bulunuşunu hazırlamıştır. Bu süreç içinde 1800’lü yılların başında yeni bir resmetme tekniği olarak fotoğraf bulunmuştur.

Mumları kullanarak yaptığı deneyde ışığın doğrusal olarak yayıldığını belirlerken bu deneyiyle karanlık kutunun çalışma sistemini de ortaya koymuştur. İbnü’l-Heysem, X. yüzyılda optik ve ışıkla ilgili yaptığı çalışmalarla karanlık kutunun (camera obscura) nasıl çalıştığını doğru olarak açıklayan ilk kişi -bilim insanı- olmuştur.

Antikçağ’dan başlayarak ışıktan etkilenerek rengi koyulaşan gümüş tuzlarının bazı insanlar tarafından bilindiğidir. Işığa duyarlı maddelerle ilgili farklı buluşlar birbirine eklenerek fotoğrafın bulunuşunu hızlandırılmıştır.

Işığa duyarlı olan gümüş klorür üstüne çalışmaları İsveçli Kimyacı Carl Wilhelm Scheele (1742-1786) sürdürdü. Kimyasal analizler ve özellikle de gümüş nitrat ile güneş ışığı arasındaki karşılıklı etki üzerine çalıştı. 1777 yılında iki temel konuyu doğru bir şekilde tanımladı. Birincisi, ışık tayfının en sonunda yer alan menekşe renginin, gümüş tuzlarını daha güçlü etkilediğini belirledi. İkincisi ise, gümüş tuzları içinde ışığa en duyarlı olanın ise gümüş klorür olduğunu belirledi.

Sir John Frederick William Herschel yüzey üzerinde pozlayarak ortaya çıkan görüntüyü sabitleme, kalıcı kılma olanağını sağlayan hiposülfit (hypo) maddesini 1819 yılında buldu.

1700’lü yıllarda ışığa duyarlı maddeleri kullanarak yüzey üzerinde görüntü üretme çalışmalarıyla ilgili dönüm noktası niteliğindeki bir çalışmayı Thomas Wedgwood, Sir Humphrey Davy ile birlikte 1795 yılında yaptılar. Wedgwood ve Davy ‘Güneş Resimleri’ adını verdikleri çalışmalarıyla yüzey üzerinde görüntüyü kaydetmeyi başardılar.

Siluet

İzdüşüm

Karanlık kutu

Câbir İbn Hayyan

Fotogram

Kimya-Fizik

Johann Zahn

Johann Heinrich Schulze

Gümüş tuzları

Amonyak

Doğada bir de ışığa duyarlı bitkiler ve mineraller vardır. Örneğin bitki yapraklarının rengi güneş ışınlarından etkilenerek değişir. Dalındaki yeşil bir elmanın üzerine şekil verilmiş bir kâğıt kesilerek iliştirildiğinde, elma kızarmaya başladığında üzerine iliştirilen şeklin kapladığı yer elma üzerinde yeşil olarak kalır. Bu alan ışıktan etkilenmeyerek bir figür şeklinde ortaya çıkar. Bu figür de bir süre sonra koyulaşarak yok olur. Derimizin güneş ışığından etkilenerek kararması sonucunda bileğimizde saat figürünün çıkması da buna benzer. Bileğimizden saatimizi çıkardıktan bir süre sonra renk değişimi devam eder, derimiz kararır ve saatin bileğimizdeki figürü yok olur. Bu anlamda bir başka örnek de şudur; ilkbaharda geniş bir çimenlik üzerine kurulan çadırlar sökülüp kaldırıldıktan sonra arazide sökülen çadırların izleri görülür. Çadırla kaplı olan alandaki çimenlerin rengi açıktaki alanlardan farklı renkte görülür. Bunun nedeni güneş ışığının kapalı alanlardaki çimenlerin rengini etkilememiş olmasıdır. Bu nedenle çadırların kapadığı alanlar bir figür olarak ortaya çıkar ancak daha sonra insan derisi gibi bu alanlarında güneş ışığında etkilenerek rengi değişir. Ne var ki devamlı yürünen yolda ışıktan kaynaklanan bir değişim yoktur. Aşınmayla gerçekleşen bir değişim vardır. Doğru cevap D'dir.

Gölgeler, yansımalar ve ışıktan etkilenerek renk değişimi sonunda ortaya çıkan figürler, bunların hepsi yüzey üzerinde ortaya çıkan bir tür resimdir. Bunların yüzey üzerinde ortaya çıkabilmesi için hem ışık hem de ışığa duyarlı yüzey gereklidir. Bu anlamda üzerinde durulması gereken önemli konu; gölgeler ve yansımalar gibi bitki ve minerallerin yüzeyinde ortaya çıkan figürler de kalıcı değildir. Tablolardaki boyamalar ise kalıcı figürler sunabilir. Doğru cevap A'dır.

Doğadaki bütün nesneler üç boyutludur. Eni, boyu ve derinliği vardır. Yüzey üzerinde izdüşüm şeklindeki görüntüler ise iki boyutludur. Yüzey üzerindeki bu iki boyutlu görüntünün niteliği, ışık kaynağının yapısıyla ilişkilidir. Işık kaynağından gelen ışık doğrudan geliyorsa, yani doğrudan gelen güneş ışığı gibi güçlüyse, görüntünün sınırları belirgin olur. Işık kaynağı, önünde bulut olan güneş ışığı gibi yumuşak, dağınık bir ışık kaynağı ise görüntünün sınırları belirsizleşir. Doğru cevap B'dir.

Konudan yansıyan ışık ne kadar güçlü ve kutunun üzerindeki deliğin çapı ne kadar küçük ise görüntü o kadar net ve keskin olur. İşte, bu nedenle, karanlık kutuda güneşin görüntüsü bir başka nesneye, örneğin bir ağaca göre daha kolay ortaya çıkar. Güneş ışıklı olduğu için görüntüsü çok kalitelidir. Doğru cevap C'dir.