FOTOĞRAF TARİHİ - Deneme Sınavı - 16

I. Dünya Savaşı yıllarında ilk olarak tarafsız kalan Zürih’te etkisini gösteren Dadaizm, savaşın barbarlığına, sanat alanında ve gündelik hayattaki entelektüel zorbalığa karşı bir protesto olmuştur. Dadacılar, rastlantıyı ve saçmalığı yücelterek, şok yaratarak ve endüstriyel ya da günlük yaşam nesnelerini kullanarak sanata karşı yıkıcı ve özgürleştirici bir yaklaşımın savunuculuğunu yapmışlardır.

Koreli sanatçı Nikki Seung-hee Lee (d.1970), 1990’lı yılların sonlarından itibaren yaptığı çalışmalarda, farklı kimlikler oluşturarak kendi bedeni üzerinden kimlik kavramını sorunsallaştıran Sherman gibi, hâkim Amerikan alt kültürü içerisinde yer alan İspanyol, turist, öğrenci, punk, erotik dansçı, kaykaycı, vb. kimliklerin rollerine bürünerek onlardan birisi olarak görünmeye çalışmıştır. Fotoğraflarını ise amatör bir fotoğraf makinesiyle çoğunlukla dâhil olduğu gruptan birisine çektirmiştir. Lee, hatıra fotoğraflarında karşılaşılabilecek bir anıyı kendi sanatına mal ederek, yaygın kültürel eğilimlerin kimlikleri üzerinden, çağdaş kültür içerisindeki sosyal davranışları sorgulamıştır.

1998 yılından beri Magnum Fotoğraf Ajansı üyesi olan Donovan Wylie (d.1971), benzer ışık koşullarında, nesneye doğrudan bakarak bir birine yakın kadrajlar içerisinde çektiği İngiliz Askerîyesinin Gözetleme Kuleleri’nin (The Maze, 2004) kapsamlı bir tipoloji- sini oluşturmuştur. Wylie, “Tipoloji hakkındaki şey karşılaştırmalardır. Bir şeyi yalnızca başka bir şey ile mukayese ettiğiniz takdirde bilebilirsiniz.” ifadesinde bulunmuştur.

1981 yılında Düsseldorf Sanatlar Akademisi’ne giren, 1985-1987 yılları arasında Becher’lerin yüksek lisans öğrencisi olan, çağımızın önemli sanatçılarından Andreas Gursky (d.1955), 1990’ların başlangıcından bu yana dijital manipülasyonun sunduğu teknik olanaklardan faydalanmıştır. Fransız fotoğrafçı Henri Cartier-Bresson’un (1908-2004) tek bir fotoğraf karesi içerisine hapsettiği “karar anı”nı, bir birinden farklı zaman ve sahneleri aynı fotoğraf karesi üzerinde bir araya getirerek, birçok “karar anı”ndan meydana gelen görüntüler üretmiştir. Çağdaşı olduğu yaşamı incelerken, nesnelerin tekrarı, dağılma, sessizlik ve yokluk onun fotoğraflarında bulunan belirgin özellikler hâline gelmiştir. Almış olduğu eğitimin de bir yansıması olarak fotoğraflarında imge aileleri oluşturmuştur. Gursky’nin çalışmalarında insanlar, çoğunlukla kitle hâlinde ve kendilerinden çok daha büyük bir dünyanın içerisinde yaşayan küçücük varlıklar olarak gösterilmişlerdir. Gursky, insanın çevresi karşısındaki önemsizliğini vurgulayan, aidiyet, birey-toplum ilişkisi, mekân-zaman, gerçeklik ve yabancılaşma gibi temaları işleyen çalışmalar üretmiştir. Gursky’e göre: “ilk nasıl görmen gerektiğini öğrenmek zorundasındır. Gerçeklik çok katmanlı ve karmaşıktır. Gözlerinle baktığın zaman gördüğün anlamına gelmez.”

Alfredo Jaar (d.1956), 1995 yılında gerçekleştirdiği “Real Pictures” (Gerçek Fotoğraflar) isimli çalışmasında, 1994 yılında Ruanda’da Hutular tarafından Tutsi’lere karşı işlenen soykırım sırasında çektiği fotoğrafları, mezar taşı veya dikilitaş şeklinde olan farklı boyutlardaki siyah kutular içerisinde sergilemiştir. Bu kutuların üstüne ise içerisinde barındırdıkları fotoğrafların tasvirlerini yazmıştır. Jaar bu çalışmasıyla, bir yandan Ruanda’daki vahşetin boyutunun sadece fotoğraflarla anlatılmasının olanaksızlığını ifade etmek isterken, diğer yandan da seyircisini haber fotoğrafçılığının çatışma ve acılarla dolu geleneksel dilinden mahrum bırakmıştır.

Jan Saudek (d.1935): Çekoslovakya doğumlu fotoğrafçı, alışılmış güzellik anlayışı dışına çıkan kadın ve erkek bedenlerini, izbe kiralık dairesinin rutubetli duvarının yarattığı pitoresk etkiden faydalanarak resimselci bir üslup ve ironik bir tavırla fotoğraflarına konu edinmiştir. Fotoğraflarında, çoğunlukla çevresindeki kışkırtıcı hayat tarzını teşhirci bir üslupla yorumlamıştır. Kendi yaptığı fotoğraf baskılarını sonradan renklendirmiştir. Sanatçının çıplaklık ve şiddet içeren fotoğraflarında her yaştan insanı kullanması birtakım tartışmaları ve istismar suçlamalarını da beraberinde getirmiştir.

Toshi Kazama (d.1964): Japon asıllı fotoğrafçı “Eyes on Preciousness” (Kıymetli Olana Bakış) adını verdiği çalışmasında, Amerika’daki cezaevlerindeki idam mahkûmlarının fotoğraflarını çekmiştir. Kazama’nın çeşitli avukat ve sivil toplum örgütlerinin desteğiyle hapishanelerde çekim yapabilmesi için gerekli olan izni alması sekiz ay sürmüştür. İlk olarak girdiği Alabama cezaevinde çektiği elektrikli sandalyenin ve ilk tanıştığı idam mahkûmu olan 16 yaşındaki Micheal Barnes’in onun üzerinde büyük bir etkisi bulunmuştur. Kazama, fotoğraf çekerken vizörden baktığında gördüğünü şu sözlerle ifade etmiştir: “yaşayan bir insanın fotoğrafını çekiyorum ama arkasında ölümün gölgesini görüyorum.” Diğer yandan çalışmasına mahkûm ailelerinin yanı sıra kurban aileleri ve suç mahallelerini de dâhil etmiştir. Bu süreç içinde ve sonrasında idam cezası hakkında insanları bilgilendirmek amacıyla kolejler de dâhil olmak üzere birçok toplantı gezileri gerçekleştirmiştir. Kazama’nın idam cezasının kaldırılması için kamuoyunu bilgilendirmede önemli katkıları olmuştur.

Gregory Colbert (d.1960): “Ashes and Snow” (Küller ve Kar) isimli çalışmasıyla insanoğlu ve hayvanlar arasındaki şiirsel etkileşimlere odaklanmıştır. Colbert, 1992 yılından itibaren Hindistan, Burma, Sri Lanka, Mısır, Dominik Cumhuriyeti, Etiyopya, Kenya, Tonga Adaları, Namibya, Güney Afrika gibi seyahat ettiği yerlerde, filler, leoparlar, balinalar, antiloplar, zebralar, kral kartalları, kutsal Mısır turnaları, şahinler vb. farklı kırk tür hayvanı insanlarla birlikte fotoğraflamıştır. Serginin ilk açılışı 2002 yılında İtalya Venedik Bienali’nde, İtalyan Deniz Kuvvetlerine ait olan XV. yüzyıldan kalma büyük bir tersanede gerçekleştirilmiştir. Ayrıca sergide, fotoğrafların yanısıra Colbert tarafından 35 mm filme çekilmiş ve ünlü oyuncu Laurence Fishburne tarafından seslendirilmiş 60 dakikalık bir belgesel de yer almıştır. Seslendirilen metin, bir adamın karısına yazdığı ve yılın her gününe bir tane denk gelecek şekilde hazırlanmış 365 adet mektuptan oluşmaktadır. Ser- gide yer alan 2.60m X 1.50m ebatlarındaki iki yüz fotoğraf, sepya tonlarında, Ortaçağ’a ait gizemli tekniklerle, Japonya’da özel olarak üretilmiş bitkisel el yapımı kâğıtlara basılmıştır. Colbert, “bir balinayla suya girdiğinizde, onun sizi yiyip yemeyeceğini düşünmezsiniz, bu deneyimin kendisi çok güzel bir şekilde şaşırtıcıdır.” ifadesiyle, insanların korkularını yeniden gözden geçirmeleri gerektiğinin altını çizerek çalışmasının da temel amacını vurgulamıştır.

Michal Macku (d.1963): Varoluşun gizemlerini arayan bir sanatçı olan Macku “Jelaj” olarak adlandırdığı kendi fotoğraf tekniğiyle, çıplak bedenlerin deformasyonu üzerinden beden ve ruh ikiliğine, endişe, şiddet ve bireysellik temalarına göndermeler yapan çalışmalar üretmiştir. Jelatin (gellatin) ve Kolaj (collage) kelimelerinin birleştirilmesinden türetilmiş Jelaj (gellage), geliştirilmiş ve sabitlenmiş fotoğraf kâğıdının üzerindeki emülsiyonunun kâğıt ya da cam üzerine transferinden oluşmaktadır. “Benim için fotografik görüntünün anlamı somut gerçekliğe olan özel etkisindedir. Gerçek, zamanın hapsedilmiş bir boyutudur. Kullandığım Jelaj tekniği bana bu ‘zaman katmanları’ndan birini almama ve onu zamandan serbest bırakmama yardım eder.” ifadesinde bulunan Macku, aktardığı zemin üzerinde fotoğrafını yeniden düzenleyerek, görüntüsüne yeni anlam katmanları kazandırmaya çalışmıştır.

Sorunun yanıtı A seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı B seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı C seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı D seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı E seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı A seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı B seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı C seçeneğinde verilmiştir

Sorunun yanıtı D seçeneğinde verilmiştir

Sorunun doğru yanıtı E seçeneğinde verilmiştir

Modernizm, akıl ve bilimi ilerlemenin bir aracı olarak gören ve inanca karşı bilimi ön planda tutan bir düşünce sistemini ifade eden “aydınlanma” ilkelerini benimsemiştir.